بخشی از مقاله
بررسی نقش نظام مدیریت منابع انسانی در توسعه کارآفرینی سازمانی
چکیده
با توجه به جهانی شدن و گذر از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی، راه حل های گذشته برای مسائل جاری و آینده کار گشا نیستند و باید به شیوه های جدید اندیشید، این امر در خصوص سازمان ها نیز صدق می کند. لذا باید به دنبال راهکارهای جدید سازمانی با ساختار های نوین بود. برای شناخت فرصتهای جدید و افزایش بهره وری نیاز مبرم به شناخت رابطه بین نظام مدیریت منابع انسانی وتوسعه کارآفرینی سازمانی درون سازمانها احساس می شود. در مقاله حاضر، ابتدا مفاهیم و تاریخچه کارآفرینی و کارآفرینی سازمانی ارائه شده است، سپس به توصیف تقاطع و ارتباط بین نظام مدیریت منابع انسانی و کارآفرینی سازمانی درون سازمان ها پرداخته و نیز استراتژی های مهم نظام مدیریت منابع انسانی از قبیل آموزش، ارزیابی عملکرد، پاداش، حقوق و دستمزد و نگهداری، در این حیطه شرح داده شده است. لذا مدیریت منابع انسانی نقش اساسی در این زمینه ایفا می نماید تا آنجا که می تواند مشوق و یا مانع کارآفرینی سازمانی شود.
کلمات کلیدی : مدیریت منابع انسانی، کارآفرینی، کارآفرینی سازمانی، ارزیابی عملکرد، پاداش وحقوق و دستمزد.
مقدمه
مدیریت منابع انسانی را شناسایی، انتخاب، استخدام، تربیت و پرورش نیروی انسانی به منظور نیل به اهداف سازمان تعریف کرده اند.(سعادت،.(1390 کارآفرینی سازمانی، شامل : نوآوری، ایجاد کسب و کارهای جدید در سازمان و انجام پروژه های مخاطره آمیز، و فعالیتهای مربوط به بازسازی استراتژیک سازمان را در بر می گیرد. ( گات و گینسبرگ، .(1990
امروزه کارآفرینی موجب ارتقای بهرهوری در سطوح مختلف فردی و سازمانی می شود که این امر نیاز به بستری مناسب در سازمان دارد. لذا در دنیای درحال تحول امروز، کامیابی از آن جوامع و سازمانهایی است که قابلیت های مدیریتی و کارآفرینی منابع انسانی و سازمانی خود رابطه معنی داری برقرار سازند. به عبارتی دیگر جامعه و سازمانی میتواند در مسیر توسعه، حرکتی روبه جلو داشته باشد که با ایجاد بسترهای لازم، نظام مدیریت منابع انسانی و سازمانی خود را به دانش و مهارت کارآفرینی مولد تجهیز کند، تا آنها با استفاده از این توانمندی ارزشمند، سایر منابع جامعه و سازمان را به سوی ایجاد ارزش و حصول رشد و توسعه، مدیریت کنند.
این مقاله در صدد آن است که با ارائه شواهد نظری مربوط به نظام مدیریت منابع انسانی و کارآفرینی سازمان به روابط بین دو موضوع مطرح شده بپردازد.
مبانی نظری مفهوم کارآفرینی
در تعریف واژه کارآفرینی میان صاحب نظران اتفاق نظر وجود ندارد، در حقیقت از معنی کلمه آن نمیتوان به مفهوم واقعی آن پی برد. ریشه واژه کارآفرینی از کلمه فرانسویEntreprendreبه معنای متعهد شدن نشات گرفته است. در واژه نامه وبستر : کارآفرین کسی است که متعهد می شود خطرهای یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی اداره و تقبل کند ( هزار جریبی، 1383، .(13
کارآفرینی فرآیندی است که منجر به ایجاد رضایت مندی و یا تقاضای جدید می شود. کارآفرینی عبارت است از فرآیند ایجاد ارزش از راه تشکیل مجموعه ی منحصر به فردی از منابع، به منظور بهره گیری از فرصت ها (سعیدی کیا، 1388، .(23 پیتر دراکر در خصوص کارآفرینی چنین می گوید اکثر چیزهایی که درباره کارآفرینی می شنوید و آمریکا را پیشرو در تفکر مدیریتی قلمداد می کنید، گزافه ای بیش نیست، نه سحری در کار است، نه رازی در میان است و نه ربطی
به ژن دارد. کارآفرینی یک علم است و همچون علوم دیگر می توان آن را فرا گرفت(کوراتکر، هاجتس، 1383، .(50 از سویی کارآفرینی عبارت است از ایجاد ارزش از راه تشکیل مجموعه منحصر به فردی از منابع به منظور بهره گیری از فرصت ها (همان منبع، .(18 در اوایل سده شانزدهم کسانی را که در سمت هدایت ماموریت های نظامی بودند کارآفرین می خواندند، از آن پس برای انواع مخاطرات نیز همین واژه با محدودیت هایی مورد استفاده قرار می گرفت (فرهنگی و صفرزاده، 1386، .(17 کارآفرینی موضوعی میان رشته ای است و در برگیرنده رویکردهای خلاقیت شناختی ، مدیریتی، روان شناختی، جامعه شناختی و اقتصادی می باشد. از کارآفرین و کارآفرینی تعاریف مختلفی مطرح شده است که از میان آنها سه تعریف با رویکردی جامعه شناختی، روانشناختی و مدیریتی مورد تامل قرار می گیرد (گلستان هاشمی، 1382، -11 .(10 در مجموع، بهترین تعریفی که میتوان از کارآفرینی ارائه کرد این است که کارآفرینی عبارتست از: فرآیند نوآوری و بهرهگیری از فرصتها با تلاش و پشتکار بسیار و همراه با پذیرش ریسکهای مالی،روانی و اجتماعی، که البته با انگیزه کسب سود مالی،توفیق طلبی، رضایت شخصی و استقلال صورت میپذیرد((Hisrich, 2002
انواع کارآفرینی کارآفرینی فردی
کارآفرینی فردی که خود بر دو نوع است:
الف) کارآفرینی آزاد و مستقل : حالتی که فرد کسب و کار مستقلی را ایجاد می کند (احمدپور،1385، .(51 این نوع کارآفرینی، فرآیندی است که منجر به ایجاد رضایت مندی و یا تقاضای جدید می گردد. کارآفرین مستقل فردی است که مسئولیت اولیه جمع آوری منابع لازم برای شروع کسب و کار را به عهده می گیرد و مشخصه اصلی کارآفرینی، نوآوری می باشد (فرهنگی و صفرزاده، 1386، .(35 دراین جا فرد با اتکا به منابع مالی خویش و با داشته های ذاتی خود یک کار جدید را شروع می نماید و برای رسیدن به موفقیت تمام تلاش خود را می کند. برای مثال شرکت های کوچک و متوسط که تحت عنوان « SME» نامیده می شوند محصول فرآیندهای کارآفرینی مستقل هستند (گلستان هاشمی، 1382، .(26
ب) کارآفرینی درون سازمانی: هنگامی که فعالیت کارآفرینی توسط فرد یا گروه داخل یک سازمان انجام گیرد، به آن کارآفرینی درون سازمانی گفته می شود(همان منبع، .(27 فرآیندی که کارآفرین با زحمت بسیار و معمولا بدون حمایت و رضایت سازمان طی می کند تا فعالیت کارآفرینانه ای را در سازمانی که معمولا سنتی و بروکراتیک است، به ثمر برساند.
کارآفرینی درون سازمانی به شدت در فعالیت های کارآفرینانه و نیز جهت گیری های مدیریت ارشد سازمان بازتاب می یابد. این تلاش های کارآفرینانه، چهار عنصر کلیدی را شامل می شوند، که عبارتند از اقدام به فعالیت های کارآفرینانه اقتصاد نوپا، ابداع و نوآوری، نوسازی خویشتن و در نهایت تاثیر گذاری ( پیکارجو، علی اصغری، .(69 :1387
کارآفرینی سازمانی
تا اوایل دهه ی 1970 تحقیقات در زمینه ی کارافرینی بر اقدامات یا ویژگیهای افراد متمرکز بود.متعاقبا" محققان تشخیص دادند که خود سازمانها نیز مبادرت به فعالیتهای کارآفرینانه می کنند(میلر و فریسن, ,1982 جنینگز, ,1994 برگلمن, ,1983 پینکات, ,1985 زهرا, ,1986 کورن وال و پرلمان, (1990این امر باعث ایجاد ایده ی کارآفرینی سازمانی شد.کارآفرینی سازمانی مفهومی است که بر سازمان_نه بر افراد_و بر فرهنگ ها و فرآیندهای سازمانی متمرکز است.(کورن وال و پرلمان, ,1990 کوهن, ,1993 جنینگز, .(1994کارآفرینی سازمانی مجموعه فعالیت هایی است که از منابع و حمایت سازمانی به منظور دستیابی به نتایج نوآورانه می باشد (فرهنگی و صفرزاده، 1386، .(35 همچنین کارآفرینی سازمانی فرآیندی که سازمان طی می کند تا همه کارکنان بتوانند در نقش کارآفرینان انجام وظیفه کنند و تمام فعالیت های فردی یا گروهی به طور مستمر، سریع و راحت در سازمان مرکزی به ثمر برسانند. همچنین شامل پرورش رفتار کارآفرینانه در سازمانی است که قبلا تاسیس شده، و فرآیندی است که محصولات (خدمات) یا فرآیندهای نوآورانه و خلق فرهنگ کارآفرینانه در یک سازمان ایجاد می شود. در این نوع کارآفرینی، یک شرکت یا سازمان، محیطی را فراهم می سازد تا اعضا بتوانند در امور کارآفرینی مشارکت نمایند (همان منبع، .(51
نظام مدیریت منابع انسانی
فلسفه ی نوین مدیریت منابع انسانی, ساختار و سازماندهی آن به شکل امروزی همگی نتیجه ی تعامل میان مجموعه حوادث و تحولاتی است که با وقوع انقلاب صنعتی در انگلستان(حدود سال (1760آغاز شده است و تا به امروز ادامه دارد(سعادت،.(1390البته پیدایش و رشد تدریجی مدیریت منابع انسانی به پیشتر از آن و به دوران باستان بازمی گردد و شواهدی از تشکیل اصناف و بروز اعتصابات کارگری منظم و سازمان یافته در روم و مصر مشاهده شده
است(.(Louis,1927آرمسترانگ ×”×ٌَُُ ד×مدیریت منابع انسانی را به عنوان رویکردی جامع به مدیریت استراتژیک منابع کلیدی سازمان یعنی منابع انسانی معرفی نمود. مدیریت منابع انسانی نه تنها رویکردی از روی سودآوری به مدیریت کارکنان است بلکه رویکردی ویژه به روابط کارکنان با تاکید بر تعهد و دوطرفه بودن ارتباط دارد. در این رویکرد استرتژیک به جذب توسعه، مدیریت، ایجاد انگیزش و دستیابی تعهد منابع کلیدی سازمان، یعنی افرادی که در آن یا برای آن کار می کنند اشاره می شود ( آرمسترانگ، .(1993
نمودار :1 اجزای نظام مدیریت منابع انسانی
