بخشی از مقاله
برنامه ریزی ترنسکت در شهر جدید هشتگرد
چکیده
دانش شهرسازی جدید بهترین راهحل شناخته شده برای طراحی و توسعه حومها به عنوان شهرهای کوچک است. در مقابل، ورود اتومبیل و گسترش استفاده از آن در قرن بیستم باعث توسعه زیستگاههای شهری و تفوق آنها بر روستاها شده است. تفاوت در مورفولوژی این زیستگاهها پیدایش نظریهها و مدل های مختلفی را در پی داشته است که می توان از ترنسکت به عنوان یکی از جدیدترین این مدلها نام برد.
روش تر نسکت به عنوان یک راهبرد در برنامه ریزی برای ساماندهی عناصر شهری مانند بنا،کاربری،دسترسی و تمامی عناصر فیزیکی مجتمع های زیستی به طریقی که ویژگیهای محیطهای شهری و روستائی را حفظ نماید مورد استفاد قرار می گیرد.ترنسکت روش تحلیلی و یک استراتژی برای برنامهریزی است.ترنسکت برش عرضی از محیط زیست به منظور بیان طیف های مختلف زیستگاههای طبیعی بوده و نخستین بار توسط زیست شناسان و بوم شناسان به منظور مطالعه همزیستی گیاهان و جانوران در زیستگاههای طبیعی مورد استفاده قرار گرفته است. برنامهریزی ترنسکت به معنی اختصاص دادن کدی مشخص برای هریک از بخشهای برش عرضی است .
روش تحقیق در این مقاله کیفی میباشد و در پی آن است که ضمن مطرح نمودن مدل برنامهریزی ترنسکت، به توصیف اجمالی انواع آن پرداخته و در نهایت به نتایج عینی برای شهرجدید هشتگرد دست یابد.
مقدمه(طرح مسئله)
یکی از مفاهیم مثبتی که لغت رشد در شهرها به ذهن ادمی میاورد،امکان دسترسی به شغلهای بهتر، دسترسی اسان به فروشگاهها و مراکز خرید ،امکان تحصیل بهترو در کل امکان زندگی بهتراست ، اما باذکراین لغت امروزه مفاهیمی از قبیل تقاطع های پرترافیک،افزایش مالیات ها،پیاده روهای پرازدحام و بسیاری از مشکلات را تداعی میشود.امروزه مفهوم رشد از طریق روشهای گوناگون برنامهریزی شهری تغییر کرده است(( Duany 2000
با شکلگیری برنامهریزی دموکراتیک از دهه 1980 میلادی و مطرح شدن رویکردهائی نظیر شهرگرائی نوین و رشد هوشمند مباحث جدیدی در زمینه مطالعات شهری مطرح گردید که می توان از ترنسکت به عنوان یکی از از زمینه های تکوین مطالعات شهری نام برد .ترنسکت نوعی منطقه بندی مورفولوژی شهری است که بر پایه مفهوم کدگذاری و طبقه بندی می باشد.این مدل توسط "اندرس دوانی "1 و همسرش "ایزابت پلتر- زیبرک" 2 برپایه دانش شهرسازی جدید در سال های اخیر مطرح شده است .این دو20سال از عمر خود را صرف طراحی شهرهای جدید و تجدید حیات شهرهای قدیمی توسط این مدل کردند. (خلج ولشکری،3،(1389
مفهوم ترنسکت برگرفته از بوم شناسی است و نخستین بار توسط زیست شناسان به منظور مطالعه همزیستی گیاهان و جانوران زیستگاه طبیعی مورد استفاده قرار گرفته است .ترنسکت در بوم شناسی برش عرضی از محیط زیست به منظور بیان طیفهای مختلف زیستگاه طبیعی میباشد.ترنسکت مقطع جغرافیایی است به گونه ای که ترتیب و توالی محیط را برای مثال،از تالاب به دشت های بی درخت پوشیده از گلسنگ در نواحی قطبی نشان میدهد.(.(cat,2010روش ترنسکتیک روش تحلیلی و یک استراتژی در برنامه ریزی شهری است که برای ساماندهی عناصر شهری مانند بنا،پلاک،کاربری ،دسترسی و تمام عناصر فیزیکی مجتمع های زیستی به طریقی که ماهیت محیطهای شهری و روستایی را حفظ نماید مورد استفاده قرار میگیرد.این نوع محیط ها میتوانند به طور متداوم از حالت روستائی به شهری به طوری که سطح تراکم شهری ان تغییر نماید در نظر گرفته شود.
استراتژی ترنسکت روش هائی را ارائه می دهد که ممکن است درگیری و اختلافی را که در میان برنامه ریزی شهری وجود دارد به نحوی حل نماید .این اختلاف ها در سه گروه مربوط به یکدیگر سازمان یافته اند:اختلاف به علت شکل سه بعدی و دوبعدی نقشه ها،اختلاف به دلیل برنامه ریزی از قبل تعیین شده و برنامه ریزی تغییر و تحول و بالاخره اختلاف بین ماهیت شهر و روستا و مسائلی که در نتیجه عدم موفقیت ما در ارتباط مناسب بین این دو محیط به وجود امده است(مژدهی،1383، (2
در این روش دو هدف بزرگ و بسیار مهم وجود دارد :اول اتصال عناصر شهری به محیط های طبیعی با روش امیزش و دوم خلق محیط های جذب کننده در داخل سیستمی که هویت مکان را حفظ می نماید.بیشتر روش-های ترنسکت بر روی زمینههای مطالعاتی شناخت،نتیجهگیری و تحلیل تمرکز مینماید.برنامهریزی ترنسکت به معنای اختصاص دادن کدی مشخص برای هر یک از بخش های برش عرضی می تواند شکاف بین برنامهریزی و اجرای برنامهریزی شهری را پر کند .در برنامهریزی ترنسکت از شبکه جاده های ذخیره برای تداوم و پیوستگی بیشتر در بخش های شهرنشین استفاده می شود.در حقیقت ترنسکت یک سیستم نوین است که باعث میشود تصمیمگیریهای مناسب در زمینه های مختلف اسان و اجرای تصمیمات در هر بخش مشگل گردد .برنامه ریزی ترنسکت به نوعی با برنامه ریزی متداولی که برای تبدیل محیط شهری به روستائی به کارمیرود متفاوت است به طور مثال مطالعات شناخت برای اشکار کردن شرایط مح یطی منطقه به عنوان زیر بنای برای تدوین ضوابط به کار میرود.بنا بر این هدف برنامهریزی ترنسکت هدایت بافت شهری به صورتی است که توسعه منطقی عناصر خود را به بافت روستائی تثبیت نماید.
بیل اسپیکوسکی برنامه ریز در فورت مایرز، فلوریدا، و کسی که از مفاهیم ترنسکت در کار مشترکش با داور کوهل و شرکا بهره جسته است می گوید: "ایده منطقهبندی ترنسکت می بایست بهعنوان الگوواره جدیدی برای مقررات کاربری اراضی محلی و نه کمتر از آن قرار بگیرد چراکه میتواند مکملی برای چارچوب قانونی موجود در نواحی منطقهبندی اقلیدسی باشد((Newurbannews, 2000
-2بیان فرضیه
طی دهه های اخیر الگوهای شهرسازی تغییر کرده است .بیش از جنگ جهانی دوم توسعه دهندگان اقدام به ساخت کل روستا،محلات شهری می نمود اما امروزه توسعه در مناطق شهری بر عهده متخصصان مختلف می - باشد.از انجا که این تصمیمات بدون توجه به دانش طراحی و به طور مجزا صورت گرفته میشوند،باعث اختلال در برخی مسائل می گردند.توجه دانش شهرسازی جدید بر این است که چگونه می توان رابطه ای منطقی بین طرحهای شهری پیش از جنگ و د انش طراحی جدید برقرار نمود .برخی،شهرسازان جدید را به دلیل توجه زیاد به حومه ها مورد انتقاد قرار می دهند،انها کسانی هستند که نمی خواهند در شهرهای سنتی کوچک به شیوه مدرن زندگی کنند،ان ها همچنین ممکن است ترجیح بدهند که در شهرهای کوچک یا حومه های ارام شهر زندگی نمایند.در حال حاضر شهرسازی جدید میتواندطیف متنوعی از زیستگاه های انسانی را شامل شود.این راهبرد طرح جامعی است برای ایجاد یک زنجیره کامل از زیستگاه های توسعه یافته،از نواحی دورافتاده غیر مسکون تا مراکز انبوه و متراکم شهری .این سیستم به عنوان برش عرضی یا ترنسکت شناخته شده و راهنمائی برای شهرسازی جدید بر مبنای کدگذاری مشخص برای نواحی شهری میباشد.
-3تجزیه و تحلیل
به منظور افرینش مکانی که از انسان و محیط طبیعی ان بدرستی محافظت نماید برنامه ریزان نیاز به ابزار مناسبی دارند.یکی از مهمترین و بهترین این ابزارها ترنسکت و برنامه ریزی ترنسکت است .برنامهریزی ترنسکت به معنی اختصاص دادن کدی مشخص برای هریک از بخشهای برش عرضی است، به این معنا که مثلا استفاده از خیابانهای عریض با سرعت حرکت قابل قبول در برخی نواحی حتی به بهای تهدید محیط پیاده ها مناسب است و در بخشی دیگر به دلیل اولویت حرکت پیادهها نامناسب است. برنامهریزی ترنسکت یک فرآیند چندبعدی برپایه کدگذاری برخلاف سیستم های کدگذاری رایج و اجبار متخصصان به هماهنگ کردن فعالیت هایشان و ایجاد محیطی مناسب برای فعالیت های مختلف شهری (سکونت، کار و فعالیت و ..) میباشد. در حقیقت، ترنسکت یک سیستم جدید است که باعث می شود تصمیم گیری های مناسب در زمینه های مختلف آسان و اجرای تصمیمات نامناسب در هر بخش مشکل گردد .(Duany, 2000)برنامهریزان از این سیستم برای تخصیص فضائی عناصر،یافتن مکان مناسب و ارتباط ان ها همراه با تداوم محیط زیست انسان از شهری به روستائی استفاده میکنند.بدین معنا که از این سیستم برای ترکیب عناصر طبیعی و مصنوع که در دنیای مدرن ما از بین ان به راحتی دیده می شود به کار می رود.پذیرفتن این کدها به افزایشایمنی،افزایش سلامت و رفاه عمومی،محافظت از فضاهای عمومی و باز،کاهش استفاده از اتومبیل،افزایش سرمایه های عمومی و کاهش پراکندگی کمک میکند.
ترنسکت شش منطقه زیر را از روستا تا به شهر در بر می گیرد: منطقه طبیعی (محدوده حفاظت شده دائمی)،منطقه روستائی،منطقه حومه شهر،منطقه عمومی شهر،منطقه مرکز شهر و منطقه هسته شهر .هریک از این مناطق دارایویژگیهای خاصی میباشد
همانطور که در شکل 1 نمایش داده شده است با حرکت از مناطق حومه ای به طرف هسته های شهری تغییراتی در ساختار مورفولوژیک شهر اتفاق می افتد. افزایش تراکمهای ساختمانی و گسترش مناطق با کاربری - های مختلط و چندگانه از مهمترین این تغییرات می باشد. علاوه بر آن در گذار از حومه به هسته شهر بر تعداد ساختمانهای بلند اضافه شده و ابنیه پراکنده و چوبی و با سقف های شیبدار جای خود را به ساختمان های ردیفی و با مصالح بنایی میدهند. خیابانها، کوچهها و پیادهروهای پهن و روشن جایگزین جادهها و گذرگاههای باریک و تاریک میشوند. فضاهای عمومی، میدانها و پارکها جایگزین فضاهای سبز پراکنده و محل های تجمع عمومی شده است(( Duany and Plater-Zyberk, 2002
برنامه ریزی ترنسکت در شهر جدید هشتگرد
شهر جدید هشتگرد در دامنه های جنوبی رشته کوه های البرز در فاصله 65 کیلومتری غرب استان تهران و 40 کیلومتری کرج در زمینی با مساحت در حدود 4446 هکتار ایجاد شده است. این شهر یکی از شهرهای استان البرز است که در مجاورت شهر هشتگرد قرار دارد و در سال های اخیر بنا شده است. از نظر تقسیمات کشوری،شهری مجزا از شهر قدیم هشتگرد است و در بخش مرکزی شهرستان ساوجبلاغ قرار گرفته است.احداث شهر جدید هشتگرد بر مبنای مصوبه اسفند 1364 هیات دولت مبنی بر احداث 12 شهر جدید در اطراف شهرهای بزرگ و مهم کشور در دستور کار وزارت مسکن و شهرسازی قرار گرفت .به دنبال مکان یابی شهر در سال 1367،احداث شهر و ورود جمعیت شهر از سال 1370 اغاز گردید
با توجه به شرایط فیزیکی، طبیعی شهر ، ویژگی های محیطی شهرو با برسی های میدانی ترنسکت پیشنهادی برای شهر جدید هشتگرد شامل 4 منطقه پیشنهاد می شود .این مناطق شامل T1منطقه طبیعی و حفاظتی شهر، T2منطقه حومه شهر، T3منطقه عمومی شهر و T4منطقه مرکز شهر است که برای شهر جدید هشتگرد پیشنهاد می شود.جدول1 خصوصیات ترنسکت های پیشنهادی برای شهر را نشان می دهد.
