بخشی از مقاله

تأثیر یک دوره تمرین هوازي ویژه بر رشد جنین زنان باردار
چکیده
زمینه و هدف: فعالیتهاي ورزشی جزء جداییناپذیري از بهداشت تن و روان میباشد. بنابراین توجه به ورزش زنان به عنوان بخش عمدهاي از پیکر جامعه با در نظر گرفتن شرایط و نیازهاي فیزیولوژیکی آنان ضروري است. تغییرات و سازگاريهاي فیزیولوژیک بدن زنان در طی بارداري با برخی از سازگاريهاي ورزشی مشابه میباشد. بنابراین ورزش ممکن است بر پیامدهاي بارداري از جمله رشد جنینی مؤثر باشد. با توجه به اهمیت رشد جنین، پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر یک دوره برنامه تمرینی هوازي ویژه بر رشد جنین زنان باردار انجام گرفت.
روش بررسی: این مطالعه به روش کارآزمایی بالینی در مورد زنان باردار 24 تا 32 هفته انجام گرفته است. در گروه آزمون 18 و در گروه شاهد 21 نفر بررسی شدند. نمونهها با تخصیص تصادفی بر اساس جدول اعداد تصادفی در دو گروه قرار گرفتند. معیارهاي ورود، زنان حامله تک قلوي کیسه آب سالم و معیارهاي خروج شامل موارد منبع ورزش در حاملگی بود. پروتکل تمرینی شامل گرم کردن، تمرینات کششی، انعطافپذیري و به دنبال آن پیادهروي مداوم هوازي به مدت حداقل 30 تا 45 دقیقه، 3 روز در هفته براي مدت 8 هفته بود. تجزیه و تحلیل نتایج با آمار توصیفی، کايدو، t-test، کالموگراف اسمیرنف و آزمون اندازهگیري مکرر انجام یافت. سطح معناداري p<0/05 در نظر گرفته شد.
یافتهها: مقایسه وزن جنین در مراحل مختلف و وزن پس از تولد با وزن اولیه نشان داد که در گروه آزمون، افزایش وزن نسبت به گروه شاهد %1/37 بیشتر بوده، اما اختلاف معنادار نبوده است. همچنین میانگین دور سر و قد نوزادان نیز در گروه آزمون نسبت به گروه شاهد بیشتر بوده (به ترتیب 0/21
سانتیمتر و 0/09 سانتیمتر) اما اختلافات معنادار نبوده است .(p>0/05)
نتیجه گیري: با توجه به نتایج به دست آمده چون هیچ کاهشی در رشد جنین متعاقب انجام فعالیتهاي ورزشی ایجاد نشده و از طرفی، میزان وزنگیري جنین و همچنین قد و دور سر پس از تولد در گروه آزمون بیشتر از گروه شاهد بوده ولی در عین حال تفاوت معناداري نداشته است، لذا میتوان چنین اظهار کرد که برنامه تمرین هوازي تأثیر نامطلوب بر رشد جنین نداشته و حتی ممکن است سودمند هم باشد.
واژههاي کلیدي: ورزش، بارداري، رشد جنین، هوازي، پیامد


مقدمه

اهمیت فعالیتهاي ورزشی در سلامت و بهداشت تن و روان افراد جامعه کاملاً آشکار و به عنوان جزء جداناپذیري از بهداشت تن و روان شناخته شده است. توجه به ورزش زنان به عنوان بخش عمدهاي از پیکر جامعه با در نظر گرفتن شرایط و نیازهاي فیزیولوژیکی آنها ضروري است .(1)
با شروع حاملگی تغییرات و سازگاريهاي فیزیولوژیکی زیادي در بدن مادر رخ میدهد که به طور قابل ملاحظهاي با برخی از سازگاريهاي ورزشی مشابه است. افزایش حجم خون و در نتیجه بهبود کارآیی دفع حرارت از طریق انحراف جریان خون به سطح پوست و نیز آزادسازي مواد غذایی و اکسیژن از جمله این سازگاريها محسوب میشود.
بدیهی است که ترکیب ورزش و حاملگی با افزایش بیشتري در این تغییرات همراه است .(2) علاوه بر این فعالیتهاي جسمانی از طریق افزایش حجم پلاسماي مادر و جنین و برونده قلبی و افزایش جریان خون رحمی - جفتی – جنینی میتواند بر رشد جنین مؤثر باشد 2)و.(3
رشد و نمو مناسب جنین در طول بارداري اهمیت ویژهاي دارد زیرا کاهش یا افزایش غیر طبیعی آن با مرگ و میر و عوارض چشمگیر هنگام زایمان همراه است .(4) کاهش رشد جنین ممکن است منجر به مرگ، خفگی (Asiphexia)، بلع مکونیوم، کاهش قندخون و کاهش درجه حرارت نوزاد و نیز افزایش شیوع تکامل عصبی غیر طبیعی گردد 5)و.(6 از سوي دیگر، افزایش بیش از حد رشد جنین احتمال دارد با عوارض زایمانی مادر و نوزاد (مانند میزان سزارین و مشکلات ناشی از آن، پارگی کانال زایمان، خونریزيهاي بعد از زایمان، آسیب شبکه بازویی جنین، خفگی و مرگ جنین) همراه باشد 4)و.(7
مطالعات انجام یافته در ایران در طی سالهاي 1378 تا 1382 شیوع نوزادان سنگین وزن را بین 6/1 تا %6/2 گزارش کردهاند 8)و.(9
همچنین در جدیدترین مطالعاتی که در ایران در طی سالهاي 1378 تا 1383 انجام گرفته، میزان نوزاد کم وزن را حدود 7 تا %8 گزارش نمودهاند .(10-12)
از طرفی میزان تولد نوزادان بسیار سنگین در قرن بیستم سیر صعودي یافته است.
این میزان در بیمارستان پارکلند آمریکا در سالهاي 1998 تا پایان 2002 به پانزده مورد در هر دههزار زایمان رسید .(4) بنابراین توجه به عواملی که باعث بهبود رشد جنین میشوند از جمله، ورزش از اهمیت زیادي برخوردار است. انجمن زنان و مامایی آمریکا گزارشی مبنی بر بیخطر بودن فعالیت ورزشی در دوران حاملگی ارایه کرده و پیشنهاد داده که زنان حاملهایی که وضعیت بدنی آمادهاي دارند میتوانند در تمام دوره حاملگی به فعالیتهاي جسمانی مناسب ادامه دهند 4)و.(13 انجمن زنان و مامایی کانادا و انجمن فیزیولوژي ورزش کانادا نیز توصیه نمودهاند، همه زنان بارداري که محدودیتی براي فعالیت ورزشی ندارند بایستی به شرکت در تمرینات کششی به عنوان بخشی از شیوه یک زندگی سالم در طول حاملگی تشویق شوند .(14) مطالعات انجام گرفته در این زمینه حاکی از آن است که مناسبترین فعالیت ورزشی در طول حاملگی ورزشهاي هوازي مثل دویدن آهسته، شنا، دوچرخه سواري و یا نرمشهاي سبک میباشد.
به هر حال، ورزش تا سطح آمادگی جسمانی و تمرینات قدرتی متوسط، در طول حاملگی قابل قبول بوده است به شرط آن که موارد منع استفاده و علایم هشداردهنده آن مورد توجه قرار گیرد .(15) کالج آمریکایی طب ورزش توصیه کرده است شدت فعالیتهاي ورزشی در طول حاملگی شصت تا نود درصد حداکثر ضربان قلب یا پنجاه تا هشتاد و پنج درصد حداکثر اکسیژن مصرفی یا ضربان قلب ذخیره باشد .(13) مرکز کنترل و پیشگیري از بیماريها حاضر با هدف تعیین تأثیر تمرینات هوازي بر وزنگیري جنین در طی بارداري و همچنین وزن، قد و اندازه دور سر هنگام تولد نوزاد، انجام گرفته است.
(CDC: The centers for disease control and prevention) و کالج آمریکایی طب ورزشی (ACSM: American collage of sport's medicine) انجام سی دقیقه یا بیشتر فعالیت بدنی با شدت متوسط و ترجیحاً براي همه روزهاي هفته را براي زنان توصیه کرده است .(13) تعداد زیادي از مطالعات حاکی از آنند که انجام ورزش در طول بارداري با کاهش وزن جنین همراه است 4)و(16-19، اگر چه، بعضی دیگر افزایش رشد جنین را نشان میدهند 4)و-23 .(20 تعدادي نیز هیچگونه تغییري را در رشد جنین به دنبال فعالیت ورزشی مادر گزارش نکردهاند 2)و.(24-27 علت تفاوت نتایج یاد شده ممکن است مربوط به نوع برنامه ورزشی، حجم برنامهها و یا شدتهاي متفاوت و نیز زمان شروع برنامههاي ورزشی در طول حاملگی باشد. به هر حال اطلاعات در مورد تمرینات ورزشی در طول حاملگی محدود بوده است و بدون شک تمرینات متفاوت میتواند بر رشد و تکامل جنین آثار متفاوتی داشته باشد. از آن جا که مطالعات انجام یافته به یک جمعبندي دقیق نرسیده و از سوي دیگر، بررسیها نشان میدهد مطالعه مستندي در داخل کشور به موضوع فعالیت ورزشی در دوران بارداري نپرداخته است و همچنین اهمیتی که رشد و تکامل مناسب جنین در طول بارداري دارد، از این رو با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر تمرینات هوازی بر وزن گیری جنین در طی بارداری و همچنین وزن ، قد و اندازه دور سر هنگام تولد نوزاد انجام گرفته است .
روش بررسی
این مطالعه به روش کارآزمایی بالینی از اسفند ماه 1385 تا پایان تیر ماه 1386 به مدت 5 ماه انجام گرفت. جامعه آماري این تحقیق زنان باردار مراجعهکننده به مراکز بهداشتی درمانی و کلینیکهاي خصوصی شهرستان قائمشهر بودند. حجم نمونه بر اساس نتایج مطالعه (28) Clappدر مورد میانگین وزن نوزاد در گروه ورزش و شاهد (سطح اطمینان %95 و توان آزمون (%95 براي هر گروه 15 نفر محاسبه شد. با توجه به احتمال ریزش نمونهها در طول مطالعه، با تخصیص تصادفی بر اساس جدول اعداد تصادفی 20 نفر در گروه آزمون و 24 نفر در گروه شاهد قرار گرفتند. در گروه آزمون دو نفر به علت ابتلا به آبله مرغان و افزایش فشارخون و در گروه شاهد 3 نفر به علت زایمان زودرس و افزایش فشار خون و دیابت بارداري از مطالعه حذف شدند. معیارهاي ورود به مطالعه شامل سن حاملگی 24-32 هفته، حاملگی تک قلو و کیسه آب سالم بود. معیارهاي خروج، موارد منع ورزش در حاملگی (شامل بیماريهایی از قبیل کم خونی شدید، دیابت، التهاب راههاي تنفسی، چاقی یا لاغري زیاد، فشارخون، محدودیتهاي اسکلتی و پرکاري تیروئید) بود. همچنین افراد سیگاري براي تحقیق انتخاب نشدند .(4)
جمعآوري مشخصات جمعیتشناختی و مامایی نمونهها با استفاده از روش مصاحبه انجام پذیرفت. در مرحله اول قد، وزن و ارتفاع رحم (به منظور محاسبه وزن جنین) کلیه مادران در دو گروه آزمون و شاهد اندازهگیري شد.
اندازهگیري وزن و ارتفاع رحم در ماه اول و دوم پس از شروع مطالعه تکرار شد. قد و وزن آزمودنیها به ترتیب توسط قدسنج دیواري و ترازوي عقربهاي Beurer مدل ms50 ساخت کشور آلمان اندازهگیري شد. اندازهگیري رحم با استفاده از متر نواري و از برآمدگی عانه تا قله رحم و روي خط شکم انجام گرفت. وزن جنین بر اساس اندازهگیري ارتفاع رحم با استفاده از فرمول (29) Johnson محاسبه و ثبت گردید.
همچنین، وزن، قد و دور سر نوزادان، بلافاصله پس از زایمان توسط محقق در مراکز اندازهگیري و ثبت گردید. در کلیه مواردي که از متر براي اندازهگیريها استفاده شد براي تعیین روایی، متر با یک خطکش مدرج مقایسه گردید و در مواردي که از ترازو استفاده شد روایی وسیله از طریق توزین یک وزنه استاندارد تعیین شد. همچنین براي تعیین پایایی هریک از ابزار نیز مقایسه اندازهگیريها براي هفت مورد توسط پژوهشگر و همکار انجام و براي کلیه موارد ضریب همبستگی بیش از %90 تعیین گردید. براي شمارش ضربان قلب کرنومتر دیجیتالی مورد استفاده قرار گرفت که روایی آن با مقایسه با یک کرنومتر استاندارد و پایایی با مقایسه شمارش توسط محقق و همکار براي هفت نفر تعیین شد .(r=0/98)
برنامه تمرینی در این تحقیق بر اساس دستورالعمل Clapp و همکاران (22) و با توجه به چندین مقاله علمی 16)،18،19،21،22،30و(31 که همگی در مورد تمرینات زنان باردار بوده است،
تنظیم و اجرا گردید. برنامه یاد شده به مدت هشت هفته و سه جلسه تمرین هفتگی در نظر گرفته شد.
مدت زمان تمرین در هر جلسه نیز بین 30 تا 45 دقیقه تعیین گردید. تمرینات شامل حرکات کششی و انعطافپذیري ویژه گروه عضلات بزرگ در بخشهاي فوقانی و تحتانی بدن به مدت حدود 15 دقیقه بود. متعاقب آن تمرینات هوازي شامل راه رفتن تداومی آغاز میشد که عبارت از 5 دقیقه راه رفتن آرام در جلسه اول و سپس افزایش یک دقیقه به زمان تمرین در هر جلسه تا رسیدن به زمان 15 دقیقه بود. از آن پس تا پایان 24 جلسه تمرین، زمان فعالیت ثابت نگه داشته میشد. به منظور جلوگیري از هرگونه مشکلات جسمانی احتمالی، شدت تمرین به میزان %60 حداکثر ضربان قلب هر فرد و ازطریق رابطه و با شمارش ضربان قلب 3 بار از طریق نبض کاروتید توسط محقق کنترل گردید. تمرینات هوازي با نظارت کارشناس ورزش به مرحله اجرا در آمد. به منظور برگشت به حالت اولیه و سرد کردن بدن از حرکات کششی در حالت نشسته به مدت 10 تا 15 دقیقه و تا هنگام رسیدن ضربان نبض آزمودنیها به کمتر از 100 ضربه در دقیقه استفاده گردید. در طول تمرینات و برگشت به حالت اولیه و با هدف عدم احساس خستگی و مطلوب ساختن محیط تمرین از موزیک ملایم بهره گرفته شد. همچنین، پس از تمرین در هر جلسه کلیه آزمودنیها از مایعاتی چون آب یا آب میوه استفاده نمودند. بر خلاف گروه آزمون که همگی طبق برنامه مذکور در تمرین شرکت نمودند، به گروه شاهد برنامه تمرینی خاصی توصیه نشد و تأکید شد اگر در طی پژوهش تمرینات ورزشی منظم انجام دادند گزارش کنند.
دستورالعمل غذایی آزمودنیها بر اساس هرم غذایی توصیه شده توسط دپارتمان کشاورزي آمریکا (33) براي هر دو گروه به صورت یکسان به اجرا در آمد. همچنین کلیه آزمودنیها روزانه یک قرص آهن و یک قرص اسیدفولیک که مورد نیاز زن باردار میباشد دریافت مینمودند .(4)

ملاحظات اخلاقی منظور شده در این پژوهش عبارت بودند از: محفوظ بودن نام آزمودنی ها، دادن اطلاعات کافی به آزمودنی ها در مورد پژوهش و اخذ رضایتنامه کتبی از آن ها و تدوین برنامه ورزشی به گونهاي که ضرري براي مادر و جنین نداشته باشد. در فرم اطلاعاتی که قبل از اخذ رضایت نامه به مادران داده شد، هدف مطالعه بیان و توضیح داده شد که تأثیر نامطلوب ورزش با شدت متوسط بسیار کم گزارش شده اما آثار سودمند آن بر رشد جنین و سلامت مادر در مطالعات مشاهده گردیده است.
به منظور توصیف و تشریح دادهها از آمار توصیفی شامل جدول توزیع فراوانی، میانگین، انحراف معیار، درصد فراوانی و درصد نسبی استفاده شد. براي بررسی طبیعی بودن توزیع داده ها از آزمون Kolmogerov Smirnov بهره گیري شد. همچنین براي آزمون فرضیههاي تحقیق از آمار استنباطی شامل اندازهگیري هاي مکرر، آزمون t مستقل، آزمون t زوج و آزمون کاي دو استفاده گردید.
سطح معنادار بودن p<0/05 در نظر گرفته شد.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید