بخشی از مقاله
تاثیر کیفیت فضای معماری بر استفاده از آن
چکیده
رضایت افراد از فضا در مواجه با آنان به عوامل مختلفی وابسته است. وجود این عوامل باعث مطلوب بودن کیفیت فضا و در نهایت رضایت استفاده کنندگان از آن می گردد. فضاهایی که به نیازهای مختلف انسان به درستی و کامل پاسخگو باشند فضاهای مطلوب تلقی می شوند. فضاهایی که می شود فعالیت های مختلف روزانه یا دیگر فعالیت ها را در آن انجام داد، نیازهای اجتماعی و باهم بودن افراد را ارضا کند، در حین داشتن منظره ای دلچسب و مناسب، آسایش افراد را فراهم کند و در دسترس باشد فضای با کیفیت مطلوب شهری است،. یکی دیگر از فاکتورهای بررسی مطلوب بودن فضا، بررسی فضاهای عمومی است. یکی از فاکتورهای فضای عمومی مطلوب در دسترس بودن آن فضاست که تحقیق حاضر به بررسی شاخص های دسترس بودن آن پرداخته است.
واژه های کلیدی: فضای معماری، کیفیت، فضای مطلوب، دسترسی
مقدمه
دستیابی و استفاده از محیط مطلوب و با کیفیت، توقعی است که هر فرد از فضا دارد. مطلوبیت فضا از نظر بیننده (استفاده کننده) ارتباط مستقیمی با برآورده شدن توقعات وی دارد. اگر فضایی قادر به پاسخگویی مناسب برای نیاز های خاص استفاده کنندگان و یا بخشی از آنان نباشد، فضای کارآمدی محسوب نمی شود، به این معنی که از کیفیت مناسبی برخوردار نیست ، اگرچه از نظر کمیت و ماهیت اشکالی نداشته باشد(پاکزاد، .(1385
فضاهای با کیفیت مطلوب شهری
امروزه اعتقاد بر آن است که فضاهای عمومی موفق، فضاهایی هستند که افراد با ویژگی های مختلف سنی و جنسی، می توانند خواسته های خود را محقق سازند و فعالیت های متنوعی انجام دهند. اینگونه فضاهای جذابیت لازم را برای افراد مختلف دارا هستند. محققین با بررسی بیش از 1000 فضای عمومی در سراسر جهان، دریافتند که موفق ترین و کاراترین فضای عمومی دارای 4 کلید کیفیتی اند: این فضاها در دسترس هستند، افراد در آنها درگیر فعالیت میشوند، راحت بوده و دارای مناظر زیبایی هستند، و در نهایت مکانی اجتماعی هستند؛ یعنی جایی است که افراد می توانند همدیگر را ملاقات کنند(سیفایی .".(1384 دیاگرام مکان " (شکل(1 را بعنوان ابزاری جهت قضاوت مردم در ارزیابی یک مکان خوب و یا بد، به کار میرود(دانشور، چرخچیان، .(1386
شکل -1 دیاگرام مکان(ماخذ: فضاهای عمومی و عوامل موثر بر حیات جمعی، دانشور، چرخچیان، (1386
دسترسی و به هم پیوستگی
در مورد دسترسی، می توان بواسطه ارتباط هایی که یک مکان با محیط اطرافش دارد چه از نظر بصری و چه از جنبه فیزیکی قضاوت کرد. یک فضای عمومی کارا ، فضایی است که می توان به راحتی به آن وارد، و یا از آن خارج شد. این فضا دارای این ویژگی است که از فاصله دور، تا زمانی که به آن برسیم قابل رؤیت است. لبه های فضا هم بسیار مهم هستند؛ برای مثال ردیفی از مغازه ها در امتداد خیابان بسیار جذاب تر و بطورکلی برای پیاده روی بسیار امن تر از یک دیوار ممتد و یا یک فضای خالی است. فضاهای قابل دسترس، پارکینگ های زیادی در اطراف خود داشته و ایده آل و مناسب عبور عمومی هستند. به منظور بررسی ارتباط فضاهای عمومی با محیط اطراف و دسترسی مطلوب به اینگونه فضاها، پاسخگویی به سؤالات زیر مفید میباشد:
-آیا فضا را از دور میتوانید ببیند؟ آیا درون فضا از دور قابل رؤیت است؟
-آیا یک ارتباط خوب بین فضا و ساختمان های همجوار برقرار است و یا اینکه فضا با دیوارهای ممتد احاطه شده است؟ -آیا ساکنان ساختمانهای همجوار از فضا استفاده میکنند؟
-آیا مردم می توانند به آسانی وارد فضا شوند؟ برای مثال ، آیا آنها مجبورند به سرعت بین ماشینهای در حال حرکت، حرکت کنند تا به این فضا وارد شوند؟
-آیا پیاده روهای مناطق اطراف (همجوار)، به این فضا منتهی میشوند؟ -آیا این فضا برای افراد با نیازهای خاص کارایی دارد؟
-آیا خیابانها و مسیرهای اطراف فضا، افراد را به جایی کهواقعاً میخواهند بروند، میبرد؟
-آیا افراد میتوانند از تنوعی از وسایل حمل و نقل مانند اتوبوس (برقی)، ماشین، دوچرخه و ... برای رسیدن به فضا استفاده کنند؟ -آیا موانع عبوری (گذر)، بطور مناسب در مجاورت مقاصدی ما نند کتابخانه ها، ادارات پست، ورودی پارک و ... واقع شده
اند؟(سیفایی .(1384
آسایش و منظر
تصویر ذهنی با چگونگی ساماندهی کالبدی فضا و دریافت آسایش ذهنی از فضا، در ارتباط است. پایداری(نحوه و میزان حمایت و حفاظت از فضا)، تشخص و خویشاوندی بصری فضا در جذب مردم به یک قرارگاه و دریافت آسایش ذهنی از فضا، موثر اند و این ویژگی است که سبب می گردد مردم آن را جهت توقف، قدم زدن ئ تجربه حیات جمعی انتخاب نمایند(دانشور، چرخچیان، .(1386
سؤالات زیر نمونه ای از موارد قابل طرح جهت سنجش میزان آسایش و منظر در فضاهای عمومی هستند: -آیا مکان حس خوبی را وهله اول، ایجاد میکند؟
-آیا زنان در این مکان بیشتر از مردان هستند؟
-آیا مکان های کافی برای نشستن در اینجا وجود دارد؟ آیا صندلی ها بطور مناسب تعیین موقعیت شده اند؟ آیا افراد شانس و گزینه های زیادی جهت انتخاب مکان نشستن خود چه در آفتاب و چه در سایه دارند؟
-آیا فضاها تمیز و بدون آشغال هستند؟ آیا یک حس امنیت وجود دارد ؟ اگر چنین هست، افراد مسئول تأمین امنیت چه کارهای انجام می دهند و چه زمانی مشغول انجام نگهبانی هستند؟
-آیا افراد عکس میگیرند؟ آیا فرصتها و مکانهای زیاد عکس گرفتن در دسترس هستند؟
-آیا وسایل نقلیه، بر استفاده عابرین پیاده از فضا تسلط داشته و مانع دسترسی راحت آنها به فضا میشوند؟(سیفایی .(1384
استفاده و فعالیت ها
رویدادهای اجتماعی، نوع فعالیت ها و کاربری های موجود در درون فضا و توان آنها در جذب افراد و گروه های مختلف، مهمترین عامل در پویایی فضاهای عمومی و فعال بودن آن در ساعات و فصول مختلف است و شاخص ارزیابی این بعد، میزان و دفعات مراجعه
