بخشی از مقاله

تحلیل مکان هاي بازارهاي سازمان میادین و میوه و تره بار و ساماندهی مشاغل شهرداري
مشهد توسط نرم افزار جی اي اس

 

چکیده:

گسترش شهر نشینی و به دنبال آن مشکلات خاص شهرنشینی همچون تخریب محیط زیست آلودگی آب هوا خاك و افزایش بیماري هاي روانی و... جامعه شهري را بیش از پیش تهدید می کند. از طرف دیگر بیش از

%70 از داده ها و اطلاعات مورد نیاز سازمان هاي شهري داراي مکانی هستند که این میزان در شهرداري ها بیش از پیش است. در هر حال داشتن یک بانک اطلاعاتی از فضاي هندسی و فضاهاي اقتصادي – اجتماعی در جغرافیاي شهر زمینه ساز تدوین و بهره گیري در جهت ترسیم چشم اندازهاي زیبا تر در افق زمان را در شهر ها فراهم می نمایداین . مساله زمانی پدیدارتر است که بتوان با تجمیع و یکپارچگی تمامی عناصر و فضاهاي فوق الذکر به برقراري ارتباط بین آنها و تصمیم گیري جامع پرداخته شود. بنابراین این مقاله به بررسی و تحلیل مکان هاي بازارهاي سازمان میادین شهرداري مشهد می پردازد که با این امر به وسیله نرم افزار جی آي اس تحقق یافته است بدین وسیله مناطق کم برخوردار از نظر خدمات شهري معرفی شده است و راهکارهایی براي ارتقائ سطح این خدمات ارائه شده است


واژگان کلیدي : بازار ، جی آي اس ، مکان یابی بازارها، خدمات شهري ، مشهد، سازمان میادین ، خدمات

شهري


1


مقدمه:

یکی از عرصه هاي بسیا مهم که مدیریت شهري همواره خواستار مشارکت مردم در آن بوده ، عرصه خدمات شهري است. تجربه و یافته هاي علمی نشان می دهند که همکاري مردم با مدیریت شهري در این زمینه علاوه بر کاستن از هزینه هاي شهرداري بستر رسیدن به اهداف کمی و کیفی مدیریت را نیز هموار می سازد. (موسوي 1381؛ (91در این میان یکی از عرصه هاي خدمات شهري بازارها می باشند (بازاراهاي میوه و تره بار و ارزاق عمومی ) که باید به گونه اي مکان یابی شوند که نیازهاي شهروندان را رفع و به طور بهینه خدمات رسانی کنند.

از جمله این خدمات شهري بازارهاي سازمان است و از آن جایی که بازار ها نقش مهمی را ایفا می کنند و در صورت کارایی می توانند به بهبود وضعیت اقتصادي منطقه کمک شایانی کنند بنابراین قرارگیري مناسب آنها در شهر واجد اهمیت بسیار است. سازمان میادین میوه و تره بار مشهد در تمامی مناطق و قسمت هاي مختلف شهر مشهد بازارهایی میوه ي سرپشیده براي خدمات رسانی به شهروندان قرار داده است.

نرم افزار جی اي اس تلفیقی از اطلاعات توصیفی و مکانی، همزمان با هم می باشد . یکی از مهمترین توانایی هاي نرم افزار جی اي اس تجزیه و تحلیل و نمایش داده هاي مربوط به حیطه فضایی می باشد و همچنین به عنوان یک پایگاه داده که می تواند از منابع متفاوت ، داده ها را هماهنگ و یکسو سازد کاربرد دارد . از این سو می توان با استفاده از نرم افزار جی اي اس پراکندگی بازارها را در سطح شهر مشهد مشخص نمود و میزان خدمات رسانی آنها را در سطح مناطق شهر مورد بررسی و تحلیل قرار داد .


کلیات تحقیق:
اهداف :

هدف کلی تحقیق : مکان یابی مناسب بازارهاي میوه و تره بار و ارزاق عمومی شهرداري در سطح شهر اهداف خاص و کاربردي :

-1 ارزیابی پراکندگی خدمات شهري

-2 شناسایی نقاط کم برخودار و ارائه راه حل هایی براي خدمات رسانی مطلوب
-3 ارائه راهکارهاي بهینه براي ایجاد تعادل در ارائه خدمات شهري

-4 ارئه راهکارهایی جهت افزایش رضایت مندي شهروندان

2


روش و ابزار تحقیق :

با توجه به نحوه کار در این تحقیق و اهداف مورد نظر در آن مطالعه با دو هدف ایجاد پایگاه تحلیل فضایی داده ها در سطح شهر بر روي بازارهاي میوه و تره بار و ارزاق عمومی و همچنین بازارهاي ثابت و سیار صورت خواهد گرفت که روش روي کار در مرحله اول جمع آوري داده ها . اطلاعات و مرحله دوم پس از تایید اولیه و تکمیل پایگاه داده و تحلیل هاي مکانی با استفاده از ابزارهاي مختلف که در مجموعه نرم افزار سیستم هاي اطلاعاتی جغرافیایی فراهم شدده است خواهیم پرداخت . در این تحقیق با توجه به قابلیت هاي مختلف موجود در نرم افزار Arc GIS در هر دو بخش تحلیل و پایگاه داده مکانی این نرم افزار به عنوان ابزار اصلی ایجاد و تحلیل داده ها انتخاب و مورد استفاده قرار خواهد گرفت.


مبانی نظري:

-1 تعریف خدمات شهري- بازار روزشهري – مکانیابی بازارها- سیستم جغرافیایی GIS

.1-1 خدمات شهري :

از آنجایی که شهرداري ها ارائه دهندگان اصلی خدمات و کالاها در سطح شهر می باشند، دامنه آن به افراد خاص محدود نمی گردد ، بلکه تمام حوزه عمل شهرداري در سطح شهر را شامل می شود. بدین لحاظ آنچه در شرح وظایف مدیریت شهري مربوط به بخش خدمات رسانی می باشد مورد ملاحظه قرار می گیرد که صورت کلی آن شامل موارد زیر است : آماده سازي زیر ساخت هاي اساسی شهر ، آماده سازي خدمات لازم براي رفاه زندگی شهروندان در شهر و مهیا ساختن تسهیلات اجتماعی .

از سوي دیگر در نگاه برخی از صاحب نظران بخش خدمات زیر مجموعه فعالیت هاي اقتصادي منظور می شود که طی دهه هاي اخیر به طور گسترده دگرگون یافته و طبقه بندي شده است به طوري ك این فرآیند الگوي ارائه خدمات شهري را تحت تاثیر قرار داده است.

اما بر مبناي تعریف عمومی "فعالیت هاي خدماتی" فعالیت هایی هستند که در خصوص ایجاد تسهیلات براي زندگی افراد و تسهیل فرآیند تولید صورت گرفته می شود که شامل خدمات رفاهی،اجتماعی، فنی، زیر ساختی مبتنی بر تجهیزات و تاسیسات شهري مانند: جمع آور زباله، انرژي ، فضاي سبز، ایمنی و ارتباطی و سایر موارد می باشد و بعضا براي تداوم زندگی شهري ضرورت دارد .

پس خدمات کالاهایی هستند که از منظر اقتصادي به خدمت و یا کالاهاي عمومی اطلاق می شود و معمولا به طور رایگان و یا خیلی ارزان از سوي مدیریت در اختیار شهروندان قرار می گیرد. جمع آوري زباله، آتش نشانی، فضاي سبز و سایر موارد در زمره این خدمات قرار می گیرد. نکته مهم و قابل بحث در این خصوص آن است که با توجه به این که کالاها خدمات عمومی هسنتد معمولا در چارچوب مدیریت عمومی قرار می


3


گیرند . زیرا گیرندگان خدمات آحاد جامعه هستند، لیکن در بسیار از شهرها توافق در این فکر وجود دارد .

در صورت ارائه خدمات رایگان ممکن است شهروندان به سوي اهمال کاري سوق یابند و افراد ارزش کار را ندانند و بر روي آن مالیات بسته می شود.

از سوي دیگر به جهت اینکه ارائه تسهیلات عمومی در شهرها از وظایف اصلی شهرداري ها به شمار می آید برخی معتقند فلسفه تکوین شهرداري ها، توافق و پیمان شهروندان براي تامین خدماتی است که افراد نمی توانند به تنهایی آن را تامین کنند. بنابراین خدماتی که شهرداري به عنوان خدمات شهري می نامد و ارائه می دهد. از آستانه حساسیت پذیري بالایی برخوردار است زیرا که در صورت قصور، صدمات و خسارت هاي زیادي را بر زندگی مردم وارد می سازد. (صالحی فرد و علی زاده. (7 :1390

در بیان روشن تر خدمات عمومی به معناي استفاده از کالاها خدماتی است که از سوي شهروندان مصرف می شود و توسط مدیر مسئول(شهرداري) تامین می شود و این دسته از فعالیت ها جزء وظایف شهرداري ها است که به طبع آن شرایط زیست، کالاها و خدمات تولید می شود.(هاشمی و یحیی پور، 1390، (30

یکی از عرصه هاي بسیار مهم که مدیریت شهري همواره خواستار مشارکت مردم در آن بوده، عرصه خدمات شهري است . تجربه و یافته هاي علمی نشان می دهند که همکاري مردم با مدیریت شهري در این زمینه علاوه بر کاستن هزینه هاي شهر داري ، بستر رسیده به اهداف کمی و کیفی مدیریت را نیز هموار می سازد (موسوي، (99 :1381 در این مکان یکی از عرصه هاي خدمات شهري بازارهاي روز میوه و تره بار است که هموار نیازمند مشارکت مردم در مکان یابی، احداث و اجرایی کردن آن می باشد.

.2-1 بازارهاي روز شهري:

بازار یا مرکز خرید به مفهوم کلی کلمه به معناي محل سرپوشیده و یا غیر سرپوشیده اي است که تجمع تعدادي فروشگاه چه از یک صف و چه از اصناف مختلف را در بر گرفته و به عنوان کانون داد و ستد فعالیت می کند. بر این اساس بازار هاي روز یکی از کاربري هاي عمده شهري است که در زیر مجموعه خدمات قرار گرفته و در واقع نوعی تسهیلات شهري محسوب شده که مکانی براي خرید روزانه یا هفتگی شهروندان است . در طرح جامع شهر مشهد بازار روز به مجموعه هاي تجاري نواري اطلاق گردیده که داراي یک محدوده باز ورودي هاي بار انداز و تاسیسات مشترك بوده و قیمت کالاهاي عرضه شده به صورت روزانه توسط شهرداري کنترل گردد. (صالحی فرد. (64 :1385

افراد خانوارها و موسسات براي رفع نیازهاي روزمره ي خود خریدار کالاهاي متنوعی هستند . توزیع کالا جز در موارد استثنایی (فروش مستقیم از تولید به مصرف ) مراحل مختلفی را دست کم در سطح تجارت عمده یا نیمه عمده و جزء طی می کند. این سلسله مراتب توزیعی، تایعی از سلسله مراتب شهر است ]پور محمدي، . [1382 از جمله خدمات شهري که به موجب قانون شهرداریها ، ارائه آن به عهده ي مدیریت


4


شهري است، ایجاد بازارهاي روز و میادین میوه و تره بار به منظور عرضه سریع و مناسب مایهتاج روزانه شهروندان است. این میادین مکانی است مشخص که براي تسهیل در امر تهیه و توزیع میوه و تره بار و محصولات کشاورزي اختصاص می یابد . میادن محلی یا بازارهاي روز به یک یا چند محله سرویس می دهند . (بین بیست تا پنجاه هزار نفر). در این میدان ها گاهی از تاسیسات ثابت (غرفه ها) و گاهی نیز از چادر یا کانکس و کانتینر استفاده می شود]سعید نیا، . [1378

.3-1 مکانیابی بازار هاي روز :

به طور کلی مکانیابی به معنی یافتن محلی مناسب به منظور نصب و استقرار تجهیزات و یا به طور عام تسهیلات می باشد به گونه اي که:

-1 دسترسی به منابع مورد نیاز تسهیل گردد.

-2 مشکلی براي پیرامون و اطراف ایجاد نکند. (بطور مثال رعابت قوانین راهنمایی و رانندگی، محیط زیست)

-3 نیاز محل جایابی شده در محیط پیرامون برآورده شود. -4 پرامترهاي هزینه را حذف یا کم اثر نماید.
-5 دسترسی مصرف کننده به راحتی صورت گیرد.

-6 حمل و نقل انجام شده براي دستیابی به محل جدید حتی الامکان کم و امکان پذیر باشد.

چگونگی مکان یابی و احداث بازار هاي روز شهري از سوي مدیران، بر مبناي برنامه ریزي هاي صحیص و مناسب تاثیر بسزایی بر روي موفقیت و یا عدم موفقیت طرح هاي سرمایه گذاري شده خواهد داشت و می تواند از هزینه هاي سرسام آور اقتصادي، حمل و نقل، عدم تطابق با محیط زیست و حتی فرهنگ مردم جلوگیري نمود و گامی موثر در مدیریت ترافیک شهري و افزایش رفاه شهروندان باشد. (فیلی،ح و حسینی نیا،ح، (1389

عوامل اصلی که در مکان یابی میادین میوه و تره بار محلی و منطقه اي مورد توجه قرار می گیرد به شرح زیر است :

-1 نحوه توزیع و تمرکز جمعیت در شهر، به نحوي که در مجموع میاین ساخته شده تمام جمعیت شهري را با حداقل شعاع دسترسی پوشش دهد.

-2 شرایط دسترسی به شبکه حمل و نقل ، معینی وضعیت موجود و آنچه پیش بینی می شود، ممکن است در ارتباط قسمت هاي مسکونی و یا دستیابی اتومبیل ها به محل میدان تاثیر می گذارد . در نواحی وسیع شهري باید مکان دسترسی به محل به وسیله وسایل حمل و نقل عمومی فراهم آید.

5


-3 موانع مصنوعی مانند: بزرگراه ها و موانع طبیعی ،مانند رودخانه ها،، موانعی واقعی و روانی به وجود می آورند که مشتري براي خرید از میدان میوه و تره بار ممکن است حاضر به عبور از آنها نشود.
-4 بررسی مراکز فروش رقیب موجود با مراکز جدیدي که قرار است ایجاد شوند. ]سعید نیا،ا. [1378

در مکان یابی بازارها باید به مورد ذکر شده در بالا توجه کرد، که مکانی مناسب براي خدمات رسانی به مردم و در نهایت رضایت مندي شهروندان ار پی داشته باشد.

.4-1 سیستم اطلاعاتی جغرافیایی GIS
سیستم اطلاعاتی جغرافیایی GIS یک سیستم رایانه اي است که امکان دسترسی و کاربري همزمان از چند موضوع یه به دست می دهد. این سیستم می تواند با روي هم انداختن (overlay) نقشه هایی با موضوع

هاي مختلف از یک منطقه ، امکان بررسی همه جانبه آن منطقه را موجب می سازد . این سیستم ها قادر هستند عملیات مختلف فضایی، ارتباطی، پردازش و مدیریت داده ها را انجام می دهند. چنین ویژگی هایی موجب شده GIS به عنوان ابزاري که توانایی تصمیم گیري را افزایش می دهد ، شناخته شود. امروزه GIS

در زمینه هاي مختلف تکنولوژیکی، صنعتی، زیست محیطی، جغرافیایی ، اقتصادي ، اجتماعی و هزاران موضوع دیگر به کمک بشر شتافته و به کمک آن بشر توانسته در هزینه و از آن مهم تر زمان، صرفه جویی چشم گیري نماید. (شیعه،ا. (1371

در واقع تمام سیستم هاي اطلاعاتی جغرافیایی نوعی نماد سازي رایانه اي از برخی جنبه هاي جهان واقعی اند . GIS دید ساده اي از جهان واقعی ارائه می دهد که به آن مدل می گویند. مدل همان تلفیق داده ها ست که به وسیله اي براي درك سیستم هایی به شمار می آید که در شرایط دیگر، پیچیدگی یا مقیاس مکانی آن خارح از درك ذهنی ما قرار دارد. (قراگوزلو،ع. (1383:158

از آنجایی که سیستم هاي اطلاعاتی جغرافیایی قابلیت هاي متفاوتی دارند، کاربران آنها نیز انتظارات متفاوتی از آنها دارند . برنامه ریزان شهري در هنگام تهیه برنامه هاي شهري به تحیلی فضایی عوارض مکانی نیاز اساسی دارنند . رفع این نیاز اهداف کلان برنامه ریزان می باشد.


.5-1 معرفی منطقه مورد مطالعه و بازارهاي روز آن شهر مشهد به عنوان مرکز استان خراسان رضوي، با حدود 250 کیلومتر مربع مساحت و حدود 2576679

نفر جمعیت به عنوان دومین کلان شهر مذهبی جهان اسلام و دومین کلان شهر کشور بعد از تهران محسوب می شود . شهر مشهد داراي 13 منطقه مصوب شهري می باشد شهري با جاذبه هاي توریستی و مذهبی که قطب گردشگري مذهبی کشور محسوب می شود در شهرداري مشهد معاونت خدمات شهري و محیط زیست وظیفه تامین عادلان خدمات به شهروندان را دارد این معاونت تلاش دارد با 5 سازمان میادین میوه


6


تره بار وساماندهی مشاغل مزاحم شهري آتش نشانی پسماند فردوس ها و فضاي سبز و پارك ها خدمات هرچه بهتر به شهروندان شهر مشهد ارائه فرماید


تحلیل دادها

شهر مشهد به عنوان دومین کلان شهر مذهبی جهان و قطب گردشگري ایران مورد توجه همیشگی مسئولین و مردم بوده است . این شهر داراي جمعیت حدود 2,5 میلیون است که در 13 منطقه شهري پراکنده شده است هدف از این پژوهش بررسی میزان خدمات رسانی عادلانه بین تمام شهروندان شهر مشهد با نظر ویژه به سازمان میادین میوه و تره بار است که میزان پراکندگی بازارهاي این سازمان بررسی و تحلیل می شود براي رسیدن به مهم از معرفی معاونت خدمات شهري می پردازیم و بعد سازمان میادین و بررسی مکان هاي بازار هاي سازمان میادین می پردازیم .

شهرداري مشهد به عنوان متولی اداره شهر و مسئول عمران ، آبادانی ، توسعه و تامین امکانات و تهسیلات خدماتی – رفاهی و حوزه معاونت خدمات و محیط زیست شهري نیز بعنوان مجري طرحها و پروژه هاي خدماتی و رفاهی ، وظیفه برنامه ریزي ، هماهنگی و نظارت بر امور خدمات شهري و رفاهی را در راستاي وظایف ومسئولیت شهرداري برعهده دارد که در این ارتباط ، تلاش نموده است با افزایش اعتبارات ، جلب مشارکت عمومی ، تقویت سازمانها وبهره گیري از همکاري مراکز علمی به عنوان یکی از ضرورت هاي زندگی شهرنشینی و پارامترهاي پژوهشی در جهت بهبود محیط زیست شهري و ارتقاي کیفی و کمی خدمات شهري که امروزه به اصل سنجش رفاه عمومی شناخته می شود ، اقدامات موثري انجام دهد.

از دیگر فعالیتهاي حوزه در این زمینه می توان به سیاستگذاري ، برنامه ریزي ، هماهنگی ، هدایت و نظارت بر عملکرد مناطق و سازمانهاي زیر مجموعه که شامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی ، فردوس ها ، پارکها و فضاي سبز ، سازمان مدیریت پسماند و میادین میوه وتره بار و ساماندهی مشاغل شهري اشاره

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید