بخشی از مقاله
جایگاه طب سنتی و گیاهان دارویی در توسعه گردشگری سلامت
چکیده
در گردشگری سلامت برای کسب مزایا و مطلوبیت ها، می بایست کلیه عوامل و متغیرهای تأثیرگذار در این امر شناسایی و اولویت بندی شده و متناسب با آن سیاست گذاری و برنامه ریزی لازم صورت گیرد. توجه به صنعت گردشگری و چگونگی مدیریت و بهره برداری موثر از آن باید جزو اولویت های اصلی نظام اقتصادی ، اجتماعی مناطق دارای پتانسیل گردشگری سلامت قرار گیرد تا با بهره گرفتن از اثرات بی شمار اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و … آن گام موثری در توسعه همه جانبه یک ناحیه، منطقه یا کشور برداشته شود. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای دارای پتانسیل از این امر مستثنی نیست و توسعه گردشگری سلامت در کشورمان نیازمند یک نظام مدیریتی قوی و خستگی ناپذیر است. توسعه و شناساندن طب سنتی، فناوری گیاهان دارویی از جمله راهکارهای نیل به این اهداف است، گردشگری سلامت و فناوری گیاهان دارویی در صورتی که بصورت برنامه ریزی شده باشد، سبب جذب گردشگران و در پی آن ارتقاء سطح دانش و آگاهی مردم، سلامتی جامعه، رونق بازار گیاهان دارویی و طب سنتی و همچنین در رشد اقتصادی و صادرات آن به داخل و خارج از کشور نیز تاثیر مستقیم خواهد داشت.
.
واژههای کلیدی: گردشگری سلامت گیاهان دارویی، طب سنتی ، جشنواره، اقتصاد
1
-1-1 مقدمه
صنعت گردشگری به دلیل کسب درآمد ارزی، ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم و ایجاد ارزش افزوده، از اهمیت بسزایی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دارد. طبق داده های آماری مرکز آمار ایران، 49 درصد خانوارهای ایرانی حداقل یک بار در سال مسافرت می کنند (گردشگران داخلی) و سالانه در حدود 2 میلیون گردشگر خارجی از ایران با اهداف تفریحی، تجاری و بازدید از اقوام و ... بازدید می کنند. از طرفی بر اساس شواهد تاریخی، ایران منشاء طب در جهان بوده است. البته دیرینگی و آغاز پزشکی را در هیچ کشوری به درستی نمیتوان یافت زیرا از همان زمان که بشر از ابتدای خلقت به درد و جراحت مبتلا گشته، در پی چاره جویی و درمان برآمده و دست به نخستین اقدامات درمانی زده است. ولی به طور مکتوب نخستین فردی که به عنوان پزشک معرفی شده، حدود 7000 سال قبل از میلاد مسیح شخصی به نام تریتا در ایران بوده که توسط اهورا مزدا به زرتشت معرفی شده است. در این راستا ایران با برخورداری از پیشینه تمدنی ارزشمند در حوزه پزشکی با وجود اندیشمندان، حکما، اطبای حاذق و مفاخر جهانی از سطح بالای توانمندی در زمینه دانش طب سنتی و گیاهان دارویی، تنوع اقلیمی، جاذبه های زیبای گردشگری و نیز تجانس فرهنگی با کشورهای منطقه خلیج فارس، خاورمیانه و آسیای میانه برخوردار است که در مجموع با توجه به خدمات ارایه شده، زمینه ساز تبدیل کشور به یکی از قطب های گردشگری سلامت در منطقه می باشد.
-2-1 روش تحقیق
در این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی در جمع آوری اطلاعات اسنادی در کتابخانه با گردآوری اطلاعات توصیفی و آماری از کتاب ها و مجلات، جراید گردآوری شده است.
-3-1 پتانسیل های توسعه گردشگری
طب سنتی پتانسیل قابل توجهی در توسعه گردشگری سلامت دارد، گردشگری سلامت بر پایه طب سنتی یک پدیده در حال ظهور بوده که بخش خصوصی در کشورهای پیشرو در این حوزه از جمله چین و هند با مدیریت صحیح و ارائه خدمات پزشکی سنتی و تلفیقی در این امر فعال هستند. بر اساس نظر سنجی های صورت گرفته از عمده جذابیت هایی که موجب جذب گردشگران اروپایی و آمریکای شمالی به کشور چین می شود کیفیت بالا و امکانات پزشکی مدرن و همچنین تلفیق درمان با طب سنتی چینی و غربی است. در گذشته سفر از کشور های کمتر توسعه یافته به کشورهای بسیار توسعه یافته برای بهره مندی از درمان های پیشرفته بود، اما هم اکنون بسیاری از گردشگران برای استفاده از سیستم های طب سنتی و خدمات پزشکی با هزینه های پایین و کیفیت بالا در کشورهای کمتر توسعه یافته و دارای سیستم های تلفیقی طب سنتی و طب مدرن با سابقه تاریخی سفر می کنند. ایران یکی از غنیترین مکاتب طب سنتی در جهان را دارد و این مساله میتواند بهعنوان ظرفیت گردشگری سلامت، مورد استفاده قرارگیرد. با برنامهریزیهایی که توسط دست اندرکاران حوزه سلامت انجام میشود، میتوان به توسعه پایدار گردشگری سلامت در کشور دست یافت. کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی بینظیر، آثار تاریخی متعلق به دوران پیش و پس از اسلام، جاذبهها و ظرفیتهای علمی میتواند کشور بینظیری برای گردشگران به شمار رود.
-4-1 اهداف و ضرورت های تحقیق
شناخت گردشگری سلامت مبتنی بر نقش و جایگاه طب سنتی و گیاهان داروریی شناخت ابعاد اقتصادی، فرهنگی و پتانسیلهای گردشگری سلامت
-1-2 گردشگری سلامت و طب سنتی
به مسافرت افراد از محل دائم زندگی خود جهت حفظ، بهبود یا حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد به مدتی بیش از 24 ساعت و کمتر از یک سال گردشگری سلامت اطلاق می شود.
سازمان جهانی گردشگری ( فص( 5 به طور خاص، گردشگری سلامت را چنین تعریف می کند : استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آبهای معدنی ، آب و هوا یا مداخلات پزشکی ) منجر می شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد - که بیش از 24 ساعت است - به طول می انجامد .
شعار جهانی توریسم سلامت ، امکانات و خدمات در حد کشورهای جهان اول یا پیشرفته و قیمت ها و هزینه ها در حد کشور های در حال توسعه و جهان سوم است . درآمد جهانی گردشگری سلامت در سال 2013 به بیش از 75 میلیارد دلار رسید که سهم کشورمان در این خصوص با توجه به ظرفیت هایی که برای جذب توریسم سلامت دارد ، بسیار ناچیز بود. با لحاظ اینکه بین 4 تا 7 درصد گردشگران خارجی را گردشگران سلامت تشکیل می دهند، پیش بینی می شود تعداد این نوع گردشگران در سال 2010 به بیش از 40 میلیون نفر در جهان بالغ شود که در شرایط و مدیریت فعلی و در خوشبینانه ترین حالت سهم ایران بیش از 50 هزار نفر نخواهد بود. بر اساس برنامه ریزی های دولت و طبق ماده 87 برنامه چهارم توسعه تا پایان برنامه مذکور باید 30 درصد از نیازهای درمانی و بهداشتی کشور از طریق صادرات کالاهای مرتبط با پزشکی و گردشگری سلامت تامین شود که با تحقق این امر و با توسعه صنعت توریسم سلامت ، مزایای متعددی عاید کشور خواهد شد که از مهمترین آنها می توان به اشتغالزایی و رشد کیفی در بخش سلامت و توسعه اقتصادی و ارز آوری اشاره کرد.
تدوین قوانین علمی در بحث گردشگری سلامت ، اطلاع رسانی بین المللی ، توسعه ناوگان حمل و نقل و ایجاد مراکز رفاهی و اقامتی متناسب با استانداردهای جهانی از ضرورتهای بحث توریسم سلامت است که در صورت بی برنامگی و عدم هماهنگی بخش های مرتبط در هر مرحله می تواند به تهدید کلی تبدیل و حتی به حذف ایران از مقوله گردشگری سلامت بینجامد.
زمینه های فعالیت در حوزه گردشگری سلامت در دنیا شامل: آب گرمهای درمانی، برنامههای مدیریت وزن، اعمال جراحی آرایشی و پلاستیک، اعمال جراحی جایگزینی مفاصل، اعمال جراحی بای- پس شریان قلب، پیوند اعضاء، چشم پزشکی (عمل لیزیک)، دندان پزشکی، طب سنتی، گیاهان دارویی و ... می باشند.
با توجه به وجود پتانسیلهای گردشگری، پیشینه طب سنتی و تنوع گیاهان دارویی در ایران، برپا داشتن جشنواره و نمایشگاه طب سنتی و گیاهان دارویی را میتوان فرصتهای منحصر به فردی که برای توسعه اقتصادی گردشگری، بازاریابی ایجاد شغل و درآمد محسوب می شوند با مدیریت، تبلیغات و برنامهریزی مناسب جایگاه لازم را بدست آورد.
-2-2 استراتژی های گردشگری سلامت و طب سنتی در ایران
-1-2-2 فرصتها:
.1 باور قوی عامه مردم به فرهنگ، آداب و میراث پزشکی ایرانی
.2 حمایت از گسترش و تعمیق فرهنگ، آداب و میراث پزشکی ایرانی
.3 نقشه جامع علمی سلامت و گردشگری
. 4 وجود اقلیم متنوع سرزمین ایران و رستنیهای متنوع آن در مقولهی گیاهان دارویی
. 5 جایگاه ارزشمند کشور ایران در سطح منطقهای و بینالمللی و نقش مکتب طب سنتی ایران در تقویت آن
.6 رویکرد به اشتغالزایی
. 7 ارتباط علمی و فرهنگی با سایر مکاتب طب سنتی در جهان مانند طب آیرودا، طب آسیایی و طب چینی در گستره تاریخ
. 8 تأسیس رشتههای مصوب دانشگاهها در عرصه طب ایرانی (طب، داروسازی تغذیه ، پرستاری، طب عامیانه و تاریخ پزشکی طب سنتی ایران در حیطههای تخصصی)
-2-2-2 تهدیدها:
.1 مقاومت فرهنگی بخش هایی از جامعه
.2 فقدان ردیفهای سازمانی در نظام آموزش و پژوهش
.3 متولیان مختلف و ناهماهنگی این متولیان در عرصههای مختلف گردشگری و طب سنتی ایران
. 4 تبلیغات کاذب و ادعاهای واهی و سودجویی برخی از مدعیان در عرصه طب سنتی ایران و مکمل
. 5 تغییرات مکرر و سریع در مدیریتها
-3-2-2 نقاط قوت:
.1 وجود منابع مکتوب و مستند در زمینه طب سنتی ایران
.2 حضور پژوهشگران و نخبگان فرهیخته و برجسته در عرصه طب سنتی ایران
.3 علاقه روزافزون دانشپژوهان جوان به گردشگری و طب سنتی ایران
.4 در دسترس بودن دانش فنی و امکانات لازم برای ارائه خدمات درمانی مبتنی بر طب سنتی ایران
. 5 رقابتی ـ اقتصادی بودن خدمات طب سنتی ایرانی و مکمل در عرصه ارایه خدمات گردشگری سلامت
. 6 کارآیی درمان با طب سنتی ایران و توسعه گردشگری سلامت
.7 بازنویسی و در دسترس قرار گرفتن بسیاری از متون طب سنتی ایران
. 8 توانایی بالقوه این طب در ارایه راهکارهای درمانی جدید
.9 وجود متخصصین و دانش تخصصی در سطوح بینالمللی در زمینه داروهای مورداستفاده در طب سنتی ایران
.10 دسترسی به منابع مکتوب و بینظیر در زمینههای فرهنگ پزشکی، طب سنتی ایران، تاریخ و تمدن اسلامی
. 11 تأسیس رشتههای مصوب دانشگاهی در عرصه گردشگری و طب سنتی ایران (طب و داروسازی تاریخ پزشکی در حیطههای تخصصی) و دانشکدهها و مراکز تحقیقاتی مرتبط
-4-2-2 نقاط ضعف:
.1 کمبود نیروی انسانی، کارآزموده و آکادمیک در گردشگری سلامت
