بخشی از مقاله
نام ديگر اين گياه آركيشو است و از گياهان مغذي است و ريشه آن مورد استفاده قرار مي گيرد. در زمان گل دادن، دانه هاي آن نيز قابل استفاده است. از دانه هاي آن براي هضم غذا استفاده مي شود و بسيار نيروزا است و براي ناراحتي هاي كبد و طحال مؤثر است.
نام علمي کنگر CYNARA SCOLYMUS است. اين گياه اولين بار در اتيوپي کشت شد و بعد در نقاط مختلف دنيا گسترش پيدا کرده است. محل اصلي رويش اين سبزي مديترانه، جزاير قناري و آمريکاي جنوبي است. زمان به گل نشستن اين گياه از بهار تا نيمه ي تابستان است که به عواملي چون شرايط اقليمي و گرماي هوا وابسته است. دم برگ داخلي سفيد رنگ ، راس ساقه و هاگدان
قسمت هاي خوراکي اين گياه را تشکيل مي دهد که در سوپ ، خورش و سالاد مورد استفاده قرار مي گيرد. در يونان و مصر باستان، اين گياه به دليل نقش کمکي در هضم مواد غذايي مورد توجه قرار گرفت و در قرن 16 ميلادي در اروپا يکي از سبزيجات معروفي بود که توسط اشراف مصرف مي شد.
در طب سنتي اروپا ، برگ هاي کنگر به عنوان ماده افزايش دهنده ادرار ( ديورتيک ) و محرک کليه ها ، محرک ترشح صفرا از کبد و انقباض کيسه صفرا مورد استفاده قرار مي گرفت. اين گياه غني از پتاسيم بوده، ولي از لحاظ انرژي محدود است.
مواد مغذي اصلي موجودد در 100 گرم کنگر خام
انرژي 18 کيلو کالري
پتاسيم 360 ميلي گرم
آهن 1 ميلي گرم
فولات 21 ميکروگرم
کلسيم 41 ميلي گرم
پتنوتنيک اسيد 3/0 ميلي گرم
ويتامين B1 1/0 ميلي گرم
سديم 27 ميلي گرم
بتاکاروتن 39 ميکروگرم
فيبر 4 گرم
خواص درماني کنگر در سلامت بدن
سرگل هاي اين گياه به عنوان سبزي مصرف مي شود که براي دستگاه گوارش مقوي بوده و به هضم مواد غذايي کمک مي کند. عصاره ي برگ و ريشه ي کنگر براي جلوگيري از رسوب چربي در جدار رگ ها مفيد بوده و در درمان يرقان ، سوء هاضمه ، احساس ناراحتي در معده ، نفخ ، بي اشتهايي ، تهوع ، اسهال خفيف يا يبوست ، نارسايي کبد ، دفع مزمن آلبومين و کم خوني بعد از جراحي موثر بوده و از کبد در برابر سموم شيميايي محافظت مي کند. در بعضي از کشورها به عنوان محرک تمايلات جنسي مصرف مي شود.
ماده سينارين که در عصاره برگ کنگر وجود دارد، باعث کاهش کلسترول خون مي شود. تحقيقات نشان داده است که سينارين باعث کاهش سطح تري گليسيريد خون نيز مي شود.
سينارين و ماده ديگري که به عنوان اسيد کافئيک شناخته شده است، کبد را در برابر عفونت حفظ مي کند و به کبد کمک مي کند تا بعد از تخريب قسمتي از آن دوباره خود را از نو بسازد. از آنجايي که کنگر محتوي کربوهيدرات پيچيده غير قابل هضم به نان اينولين است، خاصيت مسهلي دارد. از طرفي اينولين موجود در کنگر باعث افزايش باکتري هاي مفيد و کاهش باکتري هاي مضر در مدفوع مي شود. در حقيقت باعث حفظ سلامتي روده شده و احتمالاً مي تواند خطر سرطان روده باريک را کاهش دهد. آنتي اکسيدان موجود در کنگر، پوست را در برابر سرطان محافظت مي کند.
مقدار مصرف
بزرگسالان براي بهره گيري از اثرات درماني کنگر مي توانند ،4-1 گرم برگ خشک يا خام آن را سه بار در روز مصرف کنند.
کساني که نبايد کنگر مصرف کنند
- بهتر است زنان باردار، کودکان، بيماران مبتلا به بيماري شديد کبدي يا کليوي از مصرف برگ کنگر پرهيز کنند.
- از آنجايي که برگ هاي کنگر محرک انقباض کيسه ي صفراست، افرادي که سنگ کيسه ي صفرا دارند نبايد آن را مصرف کنند، چرا که افزايش انقباض کيسه ي صفرا منجر به انسداد مجاري و حتي پارگي کيسه صفرا مي شود.
- هم چنين اشخاصي که نسبت به کنگر و يا خواص سينارين حساسيت دارند، بايد از مصرف اين گياه پرهيز کنند.
خواص غذایی کنگر
نام علمی کنگر CYNARA SCOLYMUS است. این گیاه اولین بار در اتیوپی کشت شد و بعد در نقاط مختلف دنیا گسترش پیدا کرده است. محل اصلی رویش این سبزی مدیترانه، جزایر قناری و آمریکای جنوبی است. زمان به گل نشستن این گیاه از بهار تا نیمه ی تابستان است که به عواملی چون شرایط اقلیمی و گرمای هوا وابسته است. دم برگ داخلی سفید رنگ ، راس ساقه و هاگدان
قسمت های خوراکی این گیاه را تشکیل می دهد که در سوپ ، خورش و سالاد مورد استفاده قرار می گیرد. در یونان و مصر باستان، این گیاه به دلیل نقش کمکی در هضم مواد غذایی مورد توجه قرار گرفت و در قرن 16 میلادی در اروپا یکی از سبزیجات معروفی بود که توسط اشراف مصرف می شد.
در طب سنتی اروپا ، برگ های کنگر به عنوان ماده افزایش دهنده ادرار ( دیورتیک ) و محرک کلیه ها ، محرک ترشح صفرا از کبد و انقباض کیسه صفرا مورد استفاده قرار می گرفت. این گیاه غنی
از پتاسیم بوده، ولی از لحاظ انرژی محدود است.
مواد مغذی اصلی موجودد در 100 گرم کنگر خام
خواص درمانی کنگر در سلامت بدن
سرگل های این گیاه به عنوان سبزی مصرف می شود که برای دستگاه گوارش مقوی بوده و به هضم مواد غذایی کمک می کند. عصاره ی برگ و ریشه ی کنگر برای جلوگیری از رسوب چربی در جدار رگ ها مفید بوده و در درمان یرقان ، سوء هاضمه ، احساس ناراحتی در معده ، نفخ ، بی اشتهایی ، تهوع ، اسهال خفیف یا یبوست ، نارسایی کبد ، دفع مزمن آلبومین و کم خونی بعد از جراحی موثر بوده و از کبد در برابر سموم شیمیایی محافظت می کند. در بعضی از کشورها به عنوان محرک تمایلات جنسی مصرف می شود.
ماده سینارین که در عصاره برگ کنگر وجود دارد، باعث کاهش کلسترول خون می شود. تحقیقات نشان داده است که سینارین باعث کاهش سطح تری گلیسیرید خون نیز می شود. سینارین و ماده دیگری که به عنوان اسید کافئیک شناخته شده است، کبد را در برابر عفونت حفظ می کند و به کبد کمک می کند تا بعد از تخریب قسمتی از آن دوباره خود را از نو بسازد. از آنجایی که کنگر محتوی کربوهیدرات پیچیده غیر قابل هضم به نان اینولین است، خاصیت مسهلی دارد. از طرفی اینولین موجود در کنگر باعث افزایش باکتری های مفید و کاهش باکتری های مضر در مدفوع می شود. در حقیقت باعث حفظ سلامتی روده شده و احتمالاً می تواند خطر سرطان روده باریک را کاهش دهد. آنتی اکسیدان موجود در کنگر، پوست را در برابر سرطان محافظت می کند.
مقدار مصرف
بزرگسالان برای بهره گیری از اثرات درمانی کنگر می توانند ،4-1 گرم برگ خشک یا خام آن را سه بار در روز مصرف کنند.
کسانی که نباید کنگر مصرف کنند
- بهتر است زنان باردار، کودکان، بیماران مبتلا به بیماری شدید کبدی یا کلیوی از مصرف برگ
کنگر پرهیز کنند.
- از آنجایی که برگ های کنگر محرک انقباض کیسه ی صفراست، افرادی که سنگ کیسه ی صفرا دارند نباید آن را مصرف کنند، چرا که افزایش انقباض کیسه ی صفرا منجر به انسداد مجاری و حتی پارگی کیسه صفرا می شود.
- هم چنین اشخاصی که نسبت به کنگر و یا خواص سینارین حساسیت دارند، باید از مصرف این گیاه پرهیز کنند.
منبع : ماهنامه دنیای تغذیه
بوته از گياه خوراكي و درماني"كنگر فرنگي" كه به شيوه آزمايشگاهي بعمل آمده است روز جمعه در يك منطقه حفاظت شده در تپه‌هاي اطراف شهر"ربط" از توابع شهرستان سردشت كاشته شد.
اين گياه كه تنها در شهرستان سردشت استان آذربايجان غربي مي‌رويد به نظر مي‌رسيد سالها قبل منقرض شده، ولي دو سال قبل بطور تصادفي در مسير عمليات احداث فيبر نوري مشاهده شد .
دكتر "عباس صيامي" عضو هيات علمي دانشگاه تربيت معلم اروميه پنج بوته از اين گياه را كه هنگام حفاري از خاك بيرون آمده بودند، در يك آزمايشگاه نگهداري و موفق شد يكي از بوته‌ها را نجات داده و مجددا سبز كند .
بوته نجات يافته براي تجديد حيات و تكثير مجدد روز جمعه در زادگاه‌اصلي خود در اطراف تپه‌هاي شهرك " ربط " و تحت شرايط حفاظتي كاشته شد .
دكتر صيامي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا اسم علمي اين گياه را " ) " Sinara-cordicaسينارا كورديكا) اعلام كرد و گفت : بدليل وجود ماده موثر دارويي " ) " Sinarin سينارين ) اين گيان به اين عنوان نامگذاري شده است .
وي افزود : سينارين موجود در اين گياه مهمترين و بهترين ماده براي تقويت كبد بوده و داراي خواص ضد سرطان و انواع هپاتيت نيز هست .
صيامي زادگاه اصلي اين گياه را شهرستانهاي كردنشين آذربايجان غربي عنوان كرد و افزود : بدليل بهره برداري بي‌رويه براي مصارف خوراكي نسل آن در بسياري از مناطق از بين رفته است .
وي خواص دارويي و خوراكي گياهان وحشي استان آذربايجان غربي بخصوص مناطق جنوب غربي اين استان را نسبت به ساير گياهان مشابه در جهان بسيار مهم و موثر عنوان كرد و گفت : به همين دليل نيز سازمان خواربار جهاني " فائو " اين منطقه را محدوده " هلال سبز " نامگذاري كرده است .
دكتر صيامي افزود : گياهاني مانند " اشتنبرگ " و " لاله آريا " كه اولي براي درمان رماتيسم و دومي براي درمان اعتياد بكار مي‌رود تنها در شهرستان سردشت مي‌رويد .
شهرستان سردشت داراي ۳۰هزار هكتار عرصه مرتعي و افزون بر ۴۰هزار هكتار عرصه جنگي است كه مملو از گياهان خوراكي و دارويي است .
گياه " كنگر فرنگي " شبيه به كنگر معمولي است ولي برگها و شاخه‌هاي آن اندكي كوچكتر و رنگ برگهاي آن نيز داراي سبزينه بيشتري است .
کنگر باغى - خارلته - کنگر صحرائى - کنگر وحشى
نام علمى: Circium arvense (L.) scop
نام انگليسى: Creeping thistle, Canada thistle, Perenial thistle
گياهچه
لپه‌ها گرد تا تخم‌مرغى شکل، به طول پنج تا شش ميلى‌متر و داراى سطحى زبر است. اولين برگ‌هاى حقيقى تخم‌مرغى تا سرنيزه‌اى با حاشيه‌اى کنگره‌دار، سه گوش و داراى خارهاى تيز هستند.
گياه کامل
- اندام‌هاى رويشى:
گياهى است چندساله، ايستا و به ارتفاع ۶۰ تا ۱۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر، ساقه‌ها خز
ندهٔ زيرزمينى و جوانه‌هاى موجود بر روى ريشه‌هاى افقى تکثير مى‌يابد. ساقهٔ اين گياه توخالي، بدون کرک يا کرک‌دار و در بخش‌هاى بالائى منشعب است. برگها ساقه‌آغوش، مستطيلى شکل و يا سرنيزه‌اي، موج‌دار، به طول ده تا بيست سانتى‌متر، با لوب‌هائى خاردار يا بدون خار و صاف يا کمى دندانه‌دار است. برگ‌هاى ساقه‌اى نسبت به برگ‌هاى قاعده‌اى (روزتي) بزرگتر و داراى لوب‌هاى عميق‌تر هستند. سطح زيرين آنها سبز روشن و داراى کرک‌هاى پشمى و سفيدرنگ است.
ريشه‌هاى اين گياه گوشتي، متراکم و به رنگ سفيد تا زرد بوده و بيشتر در عمق ۴۵ سانتى‌مترى خاک و در مواردى حتى بيشتر تمرکز دارند. گسترش جانبى اين ريشه‌ها تا شعاع ۱۳ مترى مشاهده مى‌شود.
اندام‌هاى هوائى خارلته در اواخر تابستان از بين مى‌روند، اما ريشه‌هاى آن حتى در شرايط يخبندان، در اعماق پنجاه سانتى‌مترى خاک زنده مانده و در سال بعد توليد اندام‌هاى هوائى خواهند کرد.
- اندام‌هاى زايشى:
گل‌آذين کلاپرک، به طول ۲ تا ۵/۲ و قطر ۵/۱ تا ۵/۲ سانتى‌متر که به‌صورت دسته‌هاى يک تا پنج‌تائى در انتهاء انشعابات قرار گرفته و گل‌هاى نر و ماده بر روى پايه‌هاى جداگانه قرار دارند. گل‌ها به رنگ ارغوانى تا قرمز ديده مى‌شوند. گل‌هاى ماده بوئى شبيه به وانيل داشته و در گل‌آذين تخم‌مرغى شکل قرار دارند. گل‌هاى نر بدون بو هستند و به‌صورت گل‌آذين‌هاى نيمه کروى ديده مى‌شوند. اين گل‌ها توليد دانه گرده مى‌کنند اما قادر به توليد بذر نيستند. مطالعات اخير نشان داده است که گل‌آذينِ نر ممکن است داراى گل‌هاى هرمافروديت نيز باشند.
بذرهاى اين گياه به رنگ سبز زيتونى تا قهوه‌اى تيره و بالدار، ۵/۲ تا ۴ و پهناى يک ميلى‌متر بوده و داراى سطحى صاف هستند. پاپوس‌ها سفيدرنگ، ابريشمى و کرک‌هاى پرمانند آن دو تا سه سانتى‌متر طول دارند و طويل‌تر از بذرها هستند. هر گياه ممکن است چهار تا پنج هزار بذر توليد کند.
موسم گلدهى اين گياه اواخر بهار و ساقه‌هاى گل‌دهنده از روزت‌هائى که در زمستان توليد شده‌اند خارج مى‌شوند.
محل رشد و پراکنش
اين گياه مناطق نيمه مرطوب تا مرطوب سرد و يا معتدل و خاک‌هائى با عمق زياد و ازت بالا را ترجيح مى‌دهد. خارلته را بيشتر مى‌توان در مراتع، مزارع مختلف، حاشيهٔ جاده‌ها و مناطق دست‌نخورده مشاهده کرد. اين علف هرز از رقباى جدى غلات محسوب مى‌شود و براساس آمار ارائه شده مى‌تواند هر ساله موجب کاهش چهل تا هفتاد درصدى محصولات توليدى در آمريکاى شمالى شود.
پراکنش خارلته به مناطق ديگر عمدتاً توسط بذر صورت گرفته و وجود پاپوس‌ها باعث مى‌شود تا بذرها راحت‌تر توسط باد پراکنده شوند؛ اما، اتصال ضعيف پاپوس به بذر باعث جدا شدن سريع آن شده بدين ترتيب بذر روى زمين خواهد افتاد انتقال بذر توسط کانال‌هاى آبيارى و ادوات کشاورزى از ديگر راه‌هاى آلودگى مناطق جديد هستند. رشد ريشه‌هاى جانبى و همچنين قطعات خرد شدهٔ ريشه‌ها هنگام شخم از راه‌هاى مهم تکثير اين علف هرز در يک منطقه هستند.
بذرهاى اين گياه ممکن است در داخل خاک سالها (حدود بيست سال) به حالت خواب زنده بمانند. با افزايش عمق خاک طول اين مدت و تعداد بذرهاى به خواب رفته بيشتر خواهد شد.
