بخشی از مقاله
اسكوليوز (انحناي ستون فقرات)
شرح بيماري
اسكوليوز (انحناي ستون فقرات) خميدگي بدون درد ستون مهره‌ها كه گاهي حالت پيشرونده داشته و باعث تغيير شك قفسه سينه و پشت ميشود. اين عارضه مي‌تواند مهره‌هاي قفسه سينه‌اي (مياني) يا مهره‌هاي كمري (پاييني) ستون فقرات را درگير سازد. اين عارضه بيشترين شيوع را در نوجوانان داشته و در دختران شايعتر از پسران است.
علايم شايع
مراحل اوليه:
در مراحل اوليه علايم واضحي وجود ندارد و اسكوليوز توسط پزشك يا مسؤول بهداشت مدرسه در طي معاينات معمول كشف مي‌گردد. مراحل پيشرفته:
انحناي قابل مشاهده قسمت بالاي تنه. ستون فقرات به شكل S يا كمان درمي آيد.
شانه‌ها غيرهم‌تراز شده و مدور مي‌گردند.
فرورفتگي قفسه سينه
حركت موجي پشت
به جلو كشيده شدن يك طرف لگن
درد پشت
علل
معمولاً ناشناخته است. اسكوليوز گاهي نتيجه موارد زير است:
بيماريهاي دستگاه عصبي مركزي، نظير فلج اطفال يا ديستروفي عضلاني
نقايص مادرزادي ستون فقرات
نابرابري طول پاها
عوامل تشديد كننده بيماري
سابقه خانوادگي اسكوليوز
پيشگيري
در حال حاضر قابل پيشگيري نيست.
عواقب موردانتظار
اسكوليوز اگر زود تشخيص داده شود معمولاً به‌طور كامل قابل اصلاح است. اغلب ممكن است به يك بريس پشت كه روزها بيمار آن را مي‌بندد، براي ساليان دراز نياز باشد.
عوارض احتمالي
تغيير شكل شديد ستون فقرات و دنده‌ها
اختلال در فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري هاي اجتماعي بيمار
اختلال تنفس
عفونت ريه
نارسايي احتقاني قلب
درمان
اصول كلي
تشخيص اسكوليوز براساس معاينه فيزيكي و راديوگرافي ستون فقرات مطرح مي‌گردد.
- بسياري از موارد اسكوليوز خفيف بوده و درمان چنداني جز درمان فيزيكي به‌منظور تقويت عضلات پشت و اصلاح وضعيت فيزيكي ظاهري بدن نياز ندارند.
- در مورد كودكاني كه به درمان بيشتري نيازمندند معمولاً استفاده از بريس طبي پشت (گاهي براي چندين سال) توصيه ميشود. انواع جديدتر بريس پس از پوشيده شدن كمتر در ظاهر قابل مشاهده بوده و اين امكان را فراهم مي‌آورند كه فرد مانند افراد عادي لباس بپوشد.
- در مورد بزرگسالان نيازمند درمان، ورزش‌هايي به‌منظور تقويت عضلات پشت توصيه مي‌گردد (ورزش انحناي ستون فقرات را اصلاح نمي‌كند). از آنجا كه در بزرگسالان رشد ستون فقرات متوقف شده است، استفاده از بريس پشت مؤثر نيست.
- جراحي براي اصلاح تغيير شكل (تنها در موارد شديد) توصيه مي‌گردد.
- اگر طول دوپا نابرابر باشد، كفش مخصوص براي پاي كوتاهتر ممكن است تجويز شود.
داروها
داروها در تصحيح اين اختلال نقش ندارند. براي ناراحتي خفيف ناشي از عدم تعادل عضلات يا عوارض اسكوليوز مي‌توان از داروهاي بدون نسخه نظير آسپيرين يا استامينوفن استفاده كرد.
فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري
نرمش‌هاي اختصاصي ممكن است بخشي از درمان باشد. اگر استفاده از بريس ضروري باشد، شركت كردن بيمار در فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري هاي ورزشي محدود مي‌گردد. برخي فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري ها نظير شنا و اسب‌سواري ممكن است توصيه شوند چون اين فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري ها باعث تقويت عضلات پشت مي‌گردند.
رژيم غذايي
رژيم خاصي نياز نيست.
درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟
شك به پيدايش اسكوليوز در كودك.
ميزان شيوع اسكوليوز :
ميزان شيوع اسكوليوز حدود 2درصد الي 5درصد گزارش شده است .
عوارض اسكوليوز:
1- درد 2- كاهش تحرك ستون فقرات 3- اختلال در سيستم قلبي - ريوي
4- اختلال در سيستم عصبي 5- عدم تقارن در دو طرف بدن
علل اسكوليوز:
1- علل ناشناخته(ايديوپاتيك) idio patic
2- مادرزادي مثل آرتروگريپوزيس
- 3- فتق ديسك
4- بيماريهاي التهابي مانند آپانديسيت
5- بيماريهاي متابوليك مثل نرمي استخوان( راشيتيسم)
6- شكستگي مهره‌ها
7- انحراف لكن در اثر كوتاهي يك پا - خم شدن يك پا - عقب رفتن زانو، پرانتزي يا ضربدري شدن زانو در يك طرف يا در اثر عوامل عضلاني مانند كوتاهي نزديك كننده‌ها، كوتاهي دوركننده ها
8- عادتهاي غلط، ايستادن، نشستن و حمل اشياء
9- بيماري هيستريك (نمايشي)
10- بعضي از بيماريها مانند سل استخوان حتي سرطانها وبيماريهاي روماتيسمي
نحوه تشخيص اسكوليوز:
با استفاده از خط شاقولي يا خط مبدأ صفحه شطرنجي در كسانيكه اسكوليوز دارند اصولاً خط شاقولي يا خط مبدأ صفحه شطرنجي درنماي خلفي از نقاط شاخص عبور نمي‌كند.
براي تشخيص دقيق‌تر بهتر است موارد زير را نيز بررسي كنيم .
در نماي قدامي نوك سينه‌ها - وضعيت آخرين دنده ها- هم سطحي خارهاي خاصره‌اي قدامي فوقاني و بررسي نحوة عبور خط شاقولي از نقاط شاخص درنماي قدامي
همچنين در نماي خلفي موارد زير را بررسي مي‌كنيم
هم سطحي سرشانه‌ها، هم سطحي خاركتفها و زاويه تحتاني كتفها، هم سطحي خارهاي خلفي - فوقاني لگن بهتر است موارد زير كنترل شود :
چرخش به طرفين، خم شدن‌به طرفين ، فاصله نوك انگشتان از زمين، فاصله بازوها از بدن ،بررسي چينهاي پهلوهاي دو طرف، علامت گذاري با استفاده از ماژيك يابرچسب
اسكوليوز را از يك نظر مي‌توان به دو نوع تقسيم كرد
1- اسكوليوز ساختماني يا ثابت 2- اسكوليوز متحرك يا عملكردي
اصولاً در اسكوليوز ثابت در ساختمان مهره‌ها نيز تعيير ايجاد شده است و چنين اسكوليوزي باخم شدن به جلو اصلاح نمي‌شود. در حاليكه در اسكوليوز متحرك ساختمان مهره‌ها تغيير نكرده است و چنين اسكوليوزي غالباً با خم شدن به جلو اصلامي ميشود .
چه اسكوليوزهايي پيشرفت مي‌كنند؟
اصولاً گفته ميشود اسكوليوزهاي زير 40 درجه ثابت مي‌ماند و اسكوليوزهاي بالاي 40 درجه پيشرفت مي‌كند و سالانه يك درجه به ميزان اسكوليوز اضافه ميشود گفته ديگر حكايت از اين دارد كه ميزان احتمال پيشرفت اسكوليوزهاي بالاي 50درجه در حدود 90 درصد است در حاليكه اسكوليوزهاي 20الي30 درجه احتمال پيشرفتي در حدود 30درصد دارند.اسكوليوزهاي 30الي 50درجه احتمال پيشرفتي در حدود 60% دارند.
اندازه‌گيري اسكوليوز:
يك خط مماس بر سطح فوقاني بالاترين مهره اي كهانحراف دران ديده مي شود و يك خط مماس بر سطح تحتاني پايين ترين مهره اي كه انحراف درآن ديده ميشود رسم مي كنيم سپس دو خط‌عمود برآنها رسم كرده و با استفاده از cobb angle زاويه انحراف را بدست مي‌آورند
«حركات اصلاحي»
اگر اسكوليوزي داشته باشيم كه تحدب آن به سمت چپ و تقعر آن به سمت راست باشد حركات زير توصيه و تجويز ميشود .
الف حركات كششي:
1- آويزان شدن از بارفيكس
2- آويزان شدن از بارفيكس سوئدي بطوريكه دست راست به ميله بالائي و دست چپ به ميله پاييني فيكس شود.
3- شخص دست راست خود را بالا آورده وتا جايي كه امكان دارد آن را به سمت بالا مي‌كشد
4- شخص دست راست خود را به سمت مقابل مي‌كشد.
5- شخص روي دوزانو نشسته بدون اينكه باسن خود را از روي ساق پايش جداكند سعي مي‌كند به يك نقطه دور دست بادست راست خود چنگ بياندازد.
6- شخص در حاليكه روي زمين به حالت چهار دست و پا قرار گرفته دست راست خود را بالا آورده و به سمت مقابل مي‌كشد.
7- در همان وضعيت پاي راست خودرا بالا آورده و به سمت مقابل مي‌كشد.
8- شخص به شكم يا به پشت خوابيده دست و پاي راست خود را تا جايي كه ممكن است به سمت مقابل مي‌كشد .
ب) حركات تقويتي :
1- شخص به سمت راست خوابيده دستهاي خود را در پشت گردن خود قلاب كرده سرو سينه خود را بالا مي‌آورد.
2- شخص به سمت چپ خوابيده آرنج خود را با زاويه 90درجه روي زمين قرار داده و باسن خود را در همان سمت از زمين جدا مي‌كند .
3- در حاليكه شخص ايستاده است يك وزنه نسبتاً سبك به دست راست وي داده ميشود و از وي درخواست مي‌گردد كه تنه خود را صاف نگه دارد ياحتي به سمت مخالف خم كند.
4- اگر علت اسكوليوز مربوط به كوتاهي عضلات دوركننده (عمدتاً كشنده پهن نيام - سريني مياني- گلوتوس مديوس) باشددر آنصورت رفع كوتاهي اين عضلات به اصلاح اسكوليوز كمك خواهد كرد.
5- اگر علت اسكوليوز كوتاهي عضلات نزديك كننده ران باشد رفع كوتاهي اين عضلات به اصلاح اسكوليوز كمك خواهد كردبا استفاده از حركات زير:
1- از شخص مي‌خواهيم تا آنجا كه ممكن است پاهاي خود را از همديگر دور كند.
2- از شخص مي‌خواهيم پاي خود را روي بلندي قرار داده و از پهلو روي آن خم شود.
3- اگر علت اسكوليوز كوتاهي يك پا باشد مي‌توان آن را بطريق زير اصلاح كرد.
1- با استفاده از عمل جراحي
2- اگر كوتاهي كم باشد با استفاده از كفي در داخل كفش - افزودن يك پاشنه در داخل كفش، افزودن يك پاشنه در داخل و خارج كفش با بالا بردن ارتفاع كفش هم در قسمت پنجه و هم در قسمت پاشنه، استفاده از بريس آويزان
«اگر علت اسكوليوز، زانوي ضربدري -زانوي پرانتزي - زانوي‌خم شده - زانوي به عقب رفته باشد اصلاح اين ناهنجاريها به اصلاح اسكوليوز كمك مي‌كند»
نحوه اندازه‌گيري طول اندام تحتاتي
براي اندازه‌گيري طول اندام تحتاني از دو تكنيك استفاده مي‌كنيم
الف - اندازه‌گيري كاذب
ب - اندازه‌گيري حقيقي
الف: اندازه‌گيري كاذب :
دراين روش براي اندازه‌گيري طول اندام تحتاتي، فرد به پشت مي‌خوابد پاها كاملا" صاف وكشيده كنارهم قرارمي گيرد ومافاصله ناف تاقوزك داخلي را درهردو پا اندازه گرفته وباهم مقايسه مي‌كنيم .
