مقاله در مورد بررسی اثر درصد افزایش سود انباشته بر درصد تغییرات سود عملیاتی سال بعد شرکت های پذیرفته شده از بورس

بخشی از مقاله

عنوان : بررسي تأثير در افزايش سود انباشته بر ميزان تغييرات سود قبل از بهره و ماليات سال بعد شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سال هاي 1383-1380 .

مقدمه :
تشكيل سرمايه يكي از مهم ترين عوامل ورود كشورهاي در حال توسعه به فرآيند توسعه اقتصادي مي باشد .
سرمايه گذاران ايراني تا كنون بيشتر به سرمايه گذاري بر دارايي هاي فيزيكي رغبت نشان داده اند ،تا سرمايه گذاري در دارايي هاي مالي .يكي از مهم ترين اهداف سرمايه گذاران در سرمايه گذاري در اوراق بهادار كسب سود ساليانه به همراه منفعت سرمايه مي باشد ،براي اينكه سرمايه گذاران ترغيب به سرمايه گذاري در دارايي هاي مالي بشوند بايد بازدهي اين دارايي ها از بازدهي ساير دارايي ها بيشتر شود۱.
از آنجا كه كشور ما نيز به عنوان يك كشور در حال توسعه نياز فراوان به سرمايه گذاري دارد و اين طريق مي تواند مشكل بيكاري را نيز برطرف سازد و چند وقتي است نيز بحث سرمايه گذاري خارجي در كشور به صورت جدي مطرح شده است بر آن شدم تا اين موضوع را بررسي كنم كه آيا ما توانسته ايم از سرمايه هاي موجود در داخل كشور به خصوص سرمايه هاي موجود در صنايع خود به درستي استفاده كنيم يا تنها با يك ديد كوتاه مدت به فكر افزايش سود قابل پرداخت به سهامداران بوده ايم و باعث خروج سرمايه ها از چرخه توليد شده ايم .

1 . علي قلي پور ، بررسي سياست هاي تقسيم سود بر ….، تحقيقات مالي ، ش 9 و 10 ، زمستان 74 و بهار 75 ، صفحه 85 .
فصل اول : طرح تحقيق
1-1) تشريح و بيان موضوع :
منابع تأمين مالي شركت به 2 بخش داخلي ( اندوخته ها و سود انباشته ،ذخاير استهلاك ،كاهش دارايي جاري و فروش دارايي ثابت ) و منابع خارجي ( اخذ وام ، صدور سهام ممتاز و عادي جديد ) تقسيم مي شود كه مديران مالي بايستي با انجام بررسي و تجزيه و تحليل لازم منبعي را انتخاب نمايند كه اولاً از هزينه كمتري برخوردار باشد و ثانياً در بكارگيري و استفاده از وجوه تأمين شده منطق اقتصادي را مورد استفاده قرار دهد۱.

از آنجا كه سود انباشته هميشه يكي از منابع مهم تأمين مالي بلند مدت
براي شركت ها بوده است و در سال هاي اخير ،شركت هاي بزرگ صنعتي براي تأمين نيازهاي مالي خود اغلب از سود انباشته استفاده كرده اند۲و نه از انتشار سهام جديد .
اين تحقيق به دنبال بررسي رابطه بين افزايش درصد سود انباشته شركت ها و درصد افزايش بازده عملياتي شركت (EBIT) در سال بعد بوده است تا در صورت مثبت بودن اين رابطه ،شركت ها را به افزايش سود انباشته خود ،تشويق كرده و در صورت منفي بودن آن دليل آن را يافته و راهكارهايي ارائه دهد .

2-1) اهميت موضوع :
اگرچه تأمين مالي از طريق سود انباشته موجب كاهش وجوه قابل پرداخت به شكل سود سهام مي شود ،اما وجوه در دسترس براي پرداخت سود سهام به سهامداران فعلي را در آينده افزايش خواهد داد .دليل اين افزايش اين است كه چنانچه واحد انتفاعي به جاي سود انباشته از منابع تأمين مالي خارج از واحد انتفاعي استفاده كند لازم است نوعي بازده براي اين منابع فراهم نمايد .مثلاً چنانچه از اعتبار ،

1 . حسين صفرزاده ، پايان نامه كارشناسي ارشد ، بررسي اثر انتشار مجدد سهام عادي بر بازده ، دانشگاه فردوسي مشهد ، 1379 ، صفحه 3 .
2 . اين مورد مربوط به شركت هاي ايراني نيست .
استقراض و تسهيلات مالي استفاده شود لازم است هزينه استقراض يا سود متعلق به آن به اعطاء كنندگان وام ،اعتبار و تسهيلات مزبور پرداخت شود كه پول در دسترس براي پرداخت آتي سود سهام را كاهش خواهد داد .

استفاده از سهام ممتاز نيز پرداخت سود سهام ممتاز را در آينده ايجاب مي كند . تأمين مالي از محل انتشار سهام عادي نيز مستلزم پرداخت سود سهام به سهامداران سابق و سهامداران جديد در آينده خواهد بود با توجه به مزاياي ذكر شده اين تحقيق به دنبال اين موضوع بوده است كه آيا شركت هاي ايراني از اين منبع مالي به درستي استفاده كرده اند يا خير۱.

3-1) هدف و علت انتخاب موضوع :
روند تأمين مالي شركت هاي پذيرفته شده در بورس تهران در چند سال اخير گوياي اين واقعيت است كه اين شركت ها گرايش فراواني به انتشار سهام عادي به عنوان روشي جهت به دست آوردن سرمايه لازم به منظور اجراي طرح هاي توسعه و يا حتي جبران كمبود نيازهاي مالي كوتاه مدت خود داشته اند ۲. با توجه به مطالب و دلايل ذكر شده در قسمت هاي قبل و از آنجا كه انتشار سهم جديد مشكلات و مسائل مربوط به خود را دارد ،به نظر محقق استفاده از روش سود انباشته اقتصادي تر خواهد بود و در همين راستا اين تحقيق به منظور بررسي تأثير افزايش سود شركت ها بر درصد افزايشEBIT آن ها در سال بعد انجام شد .

4-1) فرضيات تحقيق :
فرضيه اصلي : بين درصد افزايش سود انباشته شركت ها و درصد رشد سود عملياتي EBIT آن ها در سال بعد رابطه معني داري وجود دارد .

1 . رضا شباهنگ ، مديريت مالي ، جلد اول ، سازمان حسابرسي ، 1372 ، صفحه 219 .
2 . حسين صفرزاده ، بررسي اثر انتشار مجدد سهام عادي بر بازده شركت ها ، دانشگاه فردوسي مشهد ، 1379 ، صفحه 7 .
علت استفاده ازEBIT نيز به عنوان متغير وابسته ،از بين بردن اثر منابع خارجي تأمين مالي مانند هزينه بهره و …بر بازده بوده است .
فرضيه فرعي : رابطه بين درصد افزايش سود انباشته و درصد افزايش سود عملياتي در سال بعد در صنايع مختلف متفاوت است

.

5-1) روش تحقيق :
روش تحقيق مورد استفاده در اين تحقيق روش همبستگي بوده است كه بر طبق آن ،وجود ، ميزان و جهت همبستگي 2 عامل ( سود انباشته و EBIT ) نسبت به هم بررسي شده است .

6-1) قلمرو تحقيق :
الف- قلمرو موضوعي تحقيق : در اين تحقيق رابطه بين درصد افزايش سود انباشته و درصد افزايش EBIT سال بعد شركت ها بررسي شده است .

ب- قلمرو زماني : قلمروي زماني تحقيق از سال 1380 تا سال 1383 مي باشد و علت انتخاب آن نيز اين بود كه اين سال ها جديدترين اطلاعات موجود در اين زمينه مي باشد .
ج- قلمرو مكاني تحقيق : چارچوب مكاني تحقيق شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مي باشد .

7-1) تعريف واژه ها و اصطلاحات كليدي ( ترتيب حروف الفبا ) :
الف- تأمين مالي (Financing ) : مديريت منابع سرمايه مي باشد كه به دو روش داخلي و خارجي تقسيم مي شود .
ب- درصد سود تقسيمي (Payout ratio ) : يك نسبت سودآوري است و براي محاسبه آن سود تقسيمي هر سهم را بر سود سهم تقسيم مي كنند يعني : DPS
EPS

ج- سود انباشته (earnings Retained ) : سودهاي يك شركت است از بدو تأسيس كه به عنوان سود سهم به سهامداران پرداخت نشده و براي سرمايه گذاري در شركت ، تحت عنوان سود انباشته ،نگهداري شده است .
د- سود تقسيمي هر سهم ( Dividends per share ) : براي محاسبه اين نسبت ، سود تقسيمي سهامداران عادي بر تعداد سهام عادي كه در دست سهامداران است تقسيم مي شود .
ﻫ- سود عملياتي ( EBIT ) : درآمد (سود) قبل از كسر بهره و ماليات .
و- هزينه سرمايه (Cost of capital ) : متوسط هزينه منابع سرمايه مورد استفاده شركت ،اين نرخ نشان دهنده حداقل نرخ بازده مورد توقع شركت از سرمايه گذاري- هاي خود است۱.

8-1) تحقيقات انجام شده پيرامون موضوع تحقيق :
با توجه به جستجو در مجلات در دسترس و اينترنت تحقيق و يا پايان نامه اي دقيقاً با اين عنوان و در اين زمينه در سال هاي اخير يافت نشد .

9-1) مشكلات و موانع تحقيق :
از جمله مشكلات انجام اين كار تحقيقي ،نبود اطلاعات مناسب و به روز شركت ها بود ،بطوريكه در بورس مشهد تنها اطلاعات سال هاي 1382-1380 شركت ها به طور كامل وجود داشت و اطلاعات سال 1383 آن ها نيز بصورت كامل نبود .

در زمينه ادبيات موضوع نيز تلاش فراواني شد تا مطالب جديدي در اين زمينه از اينترنت پيدا كرده و ترجمه كنم كه عليرغم فراواني مطالب ،مطالب موردي بوده و به نظر اينجانب ارزش علمي نداشتند كه از ذكر آن ها خودداري كردم .

1 . ريموند پي نِوو ، مديريت مالي ، جلد دوم ، دكتر علي جهانخاني و دكتر علي پارساييان ، انتشارات سمت ، 1374 ، واژه نامه .
فصل دوم : ادبيات موضوع
1-2) بورس اوراق بهادار :
1-1-2) تعريف بورس اوراق بهادار :
بورس اوراق بهادار به معني يك بازار متشكل و رسمي سرمايه است كه در آن خريد و فروش سهام شركت ها يا اوراق قرضه دولتي يا مؤسسات معتبر خصوصي ،تحت ضوابط و قوانين و مقررات خاصي انجام مي شود . مشخصه مهم بورس اوراق بهادار حمايت قانون از صاحبان پس اندازها و سرمايه هاي راكد و الزامات قانوني براي متقاضيان سزمايه است .
بورس اوراق بهادار ،از سويي مركز جمع آوري پس اندازها و نقدينگي بخش خصوصي به منظور تأمين مالي پروژه هاي سرمايه گذاري بلند مدت است و از سوي ديگر ، مرجع رسمي و مطمئني است كه دارندگان پس اندازهاي راكد ،مي توانند محل نسبتاً مناسب و ايمن سرمايه گذاري را جستجو و وجوه مازاد خود را براي سرمايه گذاري در شركت ها به كار انداخته و يا با خريد اوراق قرضه دولت ها و شركت هاي معتبر از سود معين و تضمين شده اي برخوردار شوند۱.

2-1-2) تاريخچه بورس در جهان :
واژه بورس از نام خانوادگي فردي به نام « واندر بورس » اخذ شده كه در اوايل قرن پانزدهم در شهر بروژ بلژيك مي زيسته و صرافان شهر در مقابل خانه او گرد مي آمدند و به دادوستد كالا و پول و اوراق بهادار مي پرداخته اند .
تشكيل اولين بورس اوراق بهادار در جهان ،در سال 1460 روي داده است .در اين سال در شهر « آنورس » بلژيك كه موقعيت تجاري قابل ملاحظه اي داشت اولين بازار متشكل سرمايه به وجود آمده است۲.

1 . غلامحسين دواني ، بورس ، سهام و نحوه سهام گذاري شركت ها ، انتشارات نخستين ، چاپ اول ، 1375 ، صفحه 9 .
2 . همان منبع ، صفحه 11 .
رشد بورس سهام و جا افتادن آن در عمليات تجاري و اقتصادي ،با انقلاب صنعتي اروپا و شكوفايي اقتصاد تازه متحول شده آن قاره از كشاورزي به صنعتي همراه بوده است .
اولين بورس اوراق بهادار جهان در اوايل قرن هفدهم در شهر آمستردام تشكيل گرديد و كمپاني معروف استعماري « هند شرقي » سهام خود را در آن بورس عرضه نمود .بورس آمستردام امروزه نيز يكي از مناابع مهم تأمين سرمايه در سطح بين- المللي است .دومين بورس معتبر دنيا ،بورس لندن است كه از سال 1801 ميلادي با انتشار 4000 سهم 50 پوندي به مبلغ 200 هزار پوند و با عضويت 500 نفر افتتاح گرديد .
بورس نيويورك در اواخر قرن هجدهم تأسيس شده و با وجود رقيب ديگري به نام بورس امريكن ،از نظر حجم معاملات و اهميت در بازار سرمايه آمريكا در مقام اول قرار دارد .بورس نيويورك در حال حاضر ( 1995 ) بزرگترين بازار سرمايه دنيا است .
در آمريكا از حدود 250 ميليون نفر جمعيت آن كشور ،55 ميليون نفر سهامدار بورس و در انگلستان از حدود 50 ميليون نفر جمعيت، 21 ميليون نفر سهامدار بورس هستند۱.

3-1-2) سابقه ايجاد بورس در ايران :
به دنبال تحولات اقتصادي و اجتماعي دهه 1340 و با توجه به ارتباط گسترده سياسي و اقتصادي ايران آن دوره با نظام اقتصاد سرمايه داري غربي ،بورس ايران به عنوان يكي از ابزارهاي استراتژي وابستگي به غرب متولد شد۲.
مي توان سابقه ايجاد بورس در ايران را به 3 مقطع زماني زير تقسيم كرد :
مرحله اول : از آغاز تا پيروزي انقلاب اسلامي :
در طول 11 سال فعاليت اوليه بورس ،تعداد شركت هاي پذيرفته شده ،از شش شركت

1 . همان منبع ، صفحه 12 .
2 . همان منبع ، صفحه 13 .

با سرمايه 6/2 ميليارد ريال كه در بدو تأسيس بورس ،سهام خود را عرضه نموده بودند به 102 شركت با سرمايه 230 ميليارد ريال در سال 1356 افزايش يافت و حجم معاملات آن كه از 15 ميليون ريال در سال 1346 ،شروع شده بود به حدود 150 ميليارد ريال در كل دوره بالغ گرديد۱.
مرحله دوم : طي سال هاي 1357 تا 1368 ( دوران ركود و فترت ) :

با بروز اعتصابات و تعطيلي واحد هاي توليدي و بازرگاني و مبارزاتمردم بر عليه رژيم حاكم از اواسط سال 1357 ،كه به دنبال آن يك دوره خروج سرمايه و ارز از كشور صورت مي گرفت ،فعاليت بورس تهران به حالت ركود و تعطيل در آمد و قيمت سهام به شدت سقوط كرد۲.
مرحله سوم : دوره رونق :
پس از پذيرش قطعنامه 598 سازمان ملل و همچنين آغاز برنامه اول توسعه اقتصادي ،اجتماعي و فرهنگي كشور ،روزنه اميدي در دل صاحبان صنايع ،ايجاد كرد كه منتظر جرقه هاي بهبود و رونق بود ،با خوش بيني تمام به استقبال توليد و تجارت رفت و از اين پس اين بورس وارد مرحله شكوفايي شد .
در جداول صفحات بعد مقايسه اي بين بورس ايران و بورس ساير كشورها انجام شده است۳.

1 . همان منبع ، صفحه 14 .
2 . همان منبع ، صفحه 17 .
3 . همان منبع ، صفحه 20 .
جدول ارزش جاري سهام شركت هاي پذيرفته شده در بورس هاي جهان( سال 1995 )
( ميليون دلار آمريكا )

جدول شماره 1 ۱

1 آمريكا 996"568"4 18 پرتغال 414"17
2 ژاپن 783"481"3 19 كلمبيا 826"16
3 انگلستان 351"228"1 20 يونان 397"15
4 آلمان 962"522 21 پاكستان 274"10
5 تايوان 386"234 22 پرو 472"7
6 مالزي 520"205 23 اردن 616"4

7 كره 339"178 24 ايران 815"3
8 برزيل 139"132 25 ونزوئلا 668"3
9 تايلند 355"128 26 لهستان 853"2
10 هندوستان 735"105 27 سريلانكا 612"2
11 مكزيك 069"75 28 جامائيكا 110"2
12 شيلي 937"65 29 غنا 875"1
13 فيليپين 747"45 30 زيمباوه 640"1
14 اندونزي 164"44 31 مجارستان 263"1
15 چين 832"43 32 نيجريه 881
16 آرژانتين 374"32 33 بوتسوانا 377
17 تركيه 887"27

1 . همان منبع ، صفحه 24 .
جدول حجم دلاري سهم معامله شده در بورس هاي جهان در 3 ماهه اول سال 1995
( ميليارد دلار )

جدول شماره 2 ۱
1 نيويورك 981"674 18 پرتغال 063"1
2 لندن 238"279 19 يونان 801
3 توكيو 078"217 20 پاكستان 778
4 آلمان 539"158 21 پرو 547
5 تايوان 358"114 22 لهستان 459
6 كره 852"47 23 كلمبيا 345
7 برزيل 079"20 24 ايران 122
8 مالزي 999"17 25 اردن 101
9 تايلند 612"12 26 ونزوئلا 80

10 مكزيك 311"9 27 جامائيكا 79
11 تركيه 747"8 28 سريلانكا 70
12 چين 664"5 29 مجارستان 61
13 هندوستان 039"3 30 زيمباوه 31
14 اندونزي 972"2 31 بوتسوانا 25
15 فيليپين 856"2 32 غنا 9
16 شيلي 866"1 33 نيجريه 6
17 آرژانتين 469"1

1 . همان منبع ، صفحه 25 .
4-1-2) نحوه خريد و فروش سهام در تالار بورس اوراق بهادار تهران و مشهد :
نحوه خريد سهام : مراجعه خريدار و تحويل مدارك و وجوه كارگزار خريد
واحد سپرده گذاري كارگزار خريد تالار دادوستد و انجام معامله دريافت اعلاميه و گواهي سپرده توسط كارگزار و پرداخت وجه تحويل اعلاميه خريد و گواهي سپرده ( 5 روز بعد از انجام معامله ) .
نمودار فروش سهام : مراجعه فروشنده و تحويل مدارك كارگزار فروشنده
واحد سپرده گذاري كارگزار فروشنده تالار دادوستد و انجام معامله
دريافت اعلاميه فروش و وجه سهام فروش رفته پرداخت وجه و تحويل اعلاميه
فروش ( 4 روز بعد از انجام معامله ) .
2-2) ويژگي هاي روش هاي تأمين مالي :
واحدهاي انتفاعي وجوه لازم براي اجراي پروژه هاي سرمايه اي خود را از چهار منبع اصلي تأمين مي كنند : استقراض ،انتشار سهم ممتاز ،انتشار سهام عادي و استفاده از سود انباشته .
استقراض وانتشار سهام ممتاز يا سهام عادي داراي يك ويژگي مشترك هستند و جزء منابع تأمين مالي خارجي هستند .اما سود انباشته ،يك منبع داخلي واحد انتفاعي است و مبلغ آن به سودهاي سنواتي تحميل شده توسط شركت پس از كس

ر سودهاي توزيع شده محدود مي شود۱.
تحقيقات انجام شده در مورد روش هاي تأمين مالي واحدهاي انتفاعي بزرگ در كشورهاي صنعتي نشان مي دهد كه در درجه اول ،منبع اصلي تأمين وجود سود انباشته است .و در درجه دوم استقراض قرار دارد .
در زير به بيان ويژگي هاي هر 4 روش مي پردازيم :

1-2-2) استقراض :
هنگامي كه يك واحد انتفاعي از استقراض استفاده مي كند لازم است اصل و فرع استقراض را تعهد نمايد .چنانچه مبالغ مورد نظر در زمان هاي معين و به ميزان مشخص شده توسط واحد انتفاعي پرداخت نشود ،اعطا كنندگان وام و اعتبار مي- توانند اقدامات مختلفي را انجام دهند .از جمله ويژگي هاي روش استقراض مي توان از :
الف- داشتن اولويت نسبت به سهامداران ،
ب- قابليت احتساب هزينه استقراض در محاسبه سود مشمول ماليات ،
ج- محدود بودن تعهدات ،
نام برد۱.

2-2-2) سهام ممتاز :
سهام ممتاز ويژگي هايي دارد كه موجب قرار گرفتن آن بين روش هاي تأمين مالي از طريق استقراض و سهام عادي مي شود .اين سهام از لحاظ معين بودن مبلغ يا درصد سود سهام ،مشابه استقراض است ولي پرداخت سود سهام ممتاز بر پرداخت سود سهام عادي الويت دارد .همچنين بر خلاف هزينه استقراض ،عدم پرداخت سود سهام ممتاز توسط واحد انتفاعي موج

ب بروز شرايط نامساعد يا مواجهه با اقدامات قانوني نخواهد شد .ضمناً سهام ممتاز تاريخ سررسيد ندارد و مبلغ اسمي آن ممكن است هيچ گاه باز پرداخت نشود۲.