بخشی از مقاله
مقدمه
یکی از مهمترّین و مؤّثرترین منابع تأمین کننده غذا در روی کره زمین جنگل ها هستند، منابع جنگلی در هر یک از نقاط کره خاکی آنچنان اهمیت دارنده که همه انسانها از وجود آنها احساس نشاط و سرخوشی می کند. حتی اگر ظاهراً به سرزمین مولودی و میهنی فرد تعلق نداشته باشد علت این امر این است، که جنگل و درخت ریه ها و اندام تنفس و نگهدارنده کره خاکی هستند و
همچنانکه شش در بدن انسان وظیفه دارد اکسیژن لازم را به دهمه اندام ها و عضلات و سلول ها و بافت ها برساند حُکم جنگل نیز چنین است، وظیفه و رسالت و فطرت و ذات جنگل حیات بخش است، جذب دی اکسید کربن است، تولید اکسیژن است، متعادل کننده گازهای مُضّر در طبیعت است، تأمین کننده نم و رطوبت لازم جهت حیات مراتع و چراگاههاست، جنگل تثبیت کننده و حفظ کننده خاک و گیاه خاک سطحی زمین است.
جنگل عامل بازدارنده تخریب زمین ناشی از سیل و سیلاب و باد و طوفان و حتی لرزش های گسلی است. حرکت و جابجایی گسلی در جائیکه درختان ریشه دوانیده اند با شدت و وسعت کم تر اتفاق می افتد، جنگل تأمین کننده سوخت و تعیین کننده و حفظ نسل حیوانات و پرندگان و حشرات و علف های بی شماری است.
جنگل های انبوه شمال آسیا و اروپا و امریکای جنوبی نمونه هایی از این نعمت برای بشریت هستند.
وجود جنگل در دورانی از زمین شناسی (ژوراسیک ) آنچنان گسترده و حجیم بوده که امروزه معادن زغال سنگ سنگ و کُک و غیره حاصل دفن انبوهی از جنگل ها در طول میلیونها سال و نیز در گذشته خیلی دور بوده است (زمین شناسی سال چهارم دبیرستان).
علیرغم اهمیت و جایگاهی که جنگل در حفظ تعادل آب و هوایی و نیز تثبیت خاک حاصلخیز و همچنین تأمین مواد غذایی و حفظ علوفه و مرتفع دارد. در اثر ازدیاد جمعیت و شهرنشینی و نیز شیوه های دامداری و استفاده بی رویه ساکنان جنگل و آتش سوزیهای مهیب و غیره این عامل حیات و عامل نگهداره زمین و انسانها در حال کاهش روز افزون است و اقدامات و برنامه ریزی های دولتی و ملّی نتوانسته است، چندان تأثیری در حفظ این نهاد و منبع سرشار ملّی و جهانی داشته باشد. در این کوتاه و مختصر مقصد بررسی حضور دام و تخریب جنگل به وسیله این عامل را داریم.
بیان مسأله
همواره دام و جنگل در زندگی انسانی و تشکیل اجتماعات انسانی در کنار آب نقش اساسی و اولیه را به عهده داشته است، در حالیکه در گذشته جمعیت جهان نسبت به منابع طبیعی قلیل بود، کسی به فکر و نگران کاهش منابع طبیعی نبود و بدون محدودیت با چرای طبیعت و تهیه مایحتاج زندگی لذت و استفاده های خود را از طبیعت می برد. اما در طول 2 سده اخیر نگرانی بشر به کاهش و نابودی منابع طبیعی دو چندان شده و عوامل گوناگونی در تخریب و نابودی این منابع به خصوص جنگل ها نقش دارند. اما دام از هر نوع جزء مهمترین و اصلی ترین عوامل تخریب به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر روی جنگل ها بوده که در بطن تحقیق کاملاً به آن اشاره شده است.
اهمیت جنگل و دام (اهمیت موضوع)
اگر تأمین اکسیژن و محیط زیست سالم و اطمینان از آینده تغذیه انسانها و نیز گازهای سمی و دی اکسید کربن و نابودی فضای سبز و رماتع را در زندگی مهم بدانیم این موضوع کاملاً با این مسایل در ارتباط است و اهمیت جنگل و تخریب آن به وسیله موجود مفید دیگری به نام دام آنچنان پیچیده و مهم است که در این تحقیق فقط به صورت اشاره به برخی مسائل اداری و اجتماعی و اقتصادی آن اشاره شده است.
اهداف مسئله : اهداف موضوع
الف ) شناخت ویژگی های جنگل ؛
ب ) شناخت عوامل تخریب ؛
ج ) راه های تقویت و ترمیم ؛
د ) دام و راه های نابودی طبیعت و جنگل ؛
هـ ) راهکارهای مبارزه ای و بازدارنده ؛
و ) نتیجه گیری و خلاصه.
فصل دوم :
سیستم جنگلبانی و تاریخچه
مشکلات جنگلبانی
تاریخچه مدیریت جنگل های شمال
تشکیل بنگاه جنگل
تشکیل سازمان جنگلبانی
تشکیل وزارت منابع طبیعی
الحاق سازمان به وزارت جهاد سازندگی
تشکیل جهاد کشاورزی و موقعیت منابع طبیعی و جنگل ها
سیستم جنگلبانی
سوره هفتم قرآن کریم یعنی انفال دقیقاً به خاطر اهمیتی که منابع طبیعی چون کوه و دشت و جنگل و دریا دارند. در قرآن کریم این منابع انفال نامیده شده است. و منافع و عایدی و تبعات آن عمومی و در اختیار عموم قرار داده شده است (قرآن کریم، سوره انفال، سوره هفتم).
در ایران تا اواخر دوره قاجار جنگل ها مالکیت و متولی خاصی نداشتند و همانند کوه و دریا مردم به نسبت زندگی اقلیمی و اجتماعی از آن بهره مند می شدند. و چون به اهمیت و جایگاه ارزش آن پی نبرده بودند، هرکس همانطور که دلش می خواست از آن استفاده می کرد.
قطعنامه ریو قطعنامه ای است که همه کشورها را ملزم و متعهد می سازد که از منابع و مراتع و جنگل ها و دشت ها و منابع طبیعی خود حفاظت و مراقبت کنند.
عده ای متعقدند که بحران های حال و آینده در جنگل و منابع طبیعی فقط به خاطر جمعیت و رشد بی رویه آن نیست، بلکه کاهش بی اندازه منابع طبیعی افزایش آلودگی ها، نارسائی توزیع متعادل منابع، رشد صنعتی و رشد اقتصادی از جمله از عوامل دیگر هستند.
فتاحی (1379 ، جنگل های زاگرس) معتقد است، عوامل ذکر شده تنها در بُعد کلان و برای مناطقی که اغلب با مناطق صنعتی مواجه هستند موثر است اما در کشورهای جهان سوم مسأله جمعیت انسان و دام و سایر ابعاد اجتماعی و اقتصادی نقش مهم ایفا می کند.
مخدوم و دیگران (1363 و میلر 1366 و واسمان 1984) معتقدند که با توجه به سرعت رشد تکنولوژی انسان در مقایسه با 8000 سال قبل ارتباطات ده میلیون برابر و سرعت داده پردازی یک میلیون برابر و سرعت دستیابی به منابع انرژی هزار برابر افزایش یافته است. هرچند تلاش همه بر آن است که از راه های مختلف از کاهش بی حد منابع جلوگیری نمایند.
و این نگرانی ها و مشکلات باعث گردید که کشورها به فکر چاره بیفتند و با شیوه های مختلف درصدد جلوگیری از کاهش منابع و یا جایگزینی و یا حداقل مصرف بهینه و مطلوب آن برآیند.
طبق سوابق موجود در ایران تا سال 1294 هیچگونه کنترل و حفاظتی از جنگل ها به عمل نمی آمد. و کشاورزان و ساکنان حاشیه و داخل جنگل ها به صورت بی رویه ضمن چراندن دام ها و استفاده شبانه روزی از جنگل انواع مختلف استفاده یعنی ساختن خانه های چوبی و فروش الوار و حتی قطع درختان برای افزایش زمین های زراعی و ایجاد زمین های علوفه ای برای دام های خود می کردند. که در سال 1294 دولت موظف گردید که در بخش هایی از ایران به خصوص شمال کشور و جنگل های زاگرس اداره فلاحت را راه اندازی کند.
آب و جنگل و درخت و سرسبزی همواره مورد توجه و نیاز و حیات وی بوده اقدامات عظیم در 2000 سال قبل از میلاد در چین در کنترل آب و ایجاد سد و تفکرات فلاسفه یونانی فتل ارسطاطالیس در 384 قبل از میلاد در کشف فیزیک رانش مایعات و ایجاد سد دپاله توسط ایرانیان بر روی رودخانه دجله و ایجاد سدهای شادروان در شوشتر بر روی رود کارون و ایجاد شبکه های آبیاری و زراعت و کنترل آب و خاک و انتقال به وسیله کانال های سفالی در نوع خود بی نظیر است.
از سال 1294 شمسی که مجلس شورای ملّی دولت را موظف به ایجاد اداره فلاحت جهت جنگل ها و مراتع نمود. هرچند عملاً کارهای قابل توجهی صورت نگرفت ولی زمینه تحقیقات و مطالعات عظیمی را توسط صاحب نظران خارجی در ایران را به وجود آورد.
پروفسور اروین گائوبا به سال 1891 در اطریش به دنیا آمد و تا سال 1964 در ایران زندگی و در استرالیا درگذشت.
در سال 1312 از طرف اداره فلاحت به ریاست مدرسه عالی فلاحت کرج منصوب و به تد
ریج به تدریس پرداخت و در مجموعه بسیار نضیی به نام فلورکرج با همکاری برنمولر در 12 جزوه در سال 1935 تا 1942 در آلمان به چاپ رساند. و آثار جنگلی و خرما در ایران در 1983 در استرالیا به چاپ رسیده است.
از سال 1304 رضاشاه با تأکید بر اجرای فلاحت در ایران جنگلبانی تا حدی رونق یافت و در هر منطقه جنگلی گروه های 3 تا 7 نفری بسته به میزان و وسعت جنگل استخدام می شدند که شامل جنگلبان و محافظ و معلم و غیره می شده است که ضمن بازدید از جنگل و مراقبت فیزیکی به همکاری با مطالعه گران و محققان خارجی هم بودند. و امکانات بسیار محدودی در اختیار داشتند.
مشکل و موانع جنگل بانی در سال های اولیه بسیار زیاد بود. زیرا :
1 ) فرهنگ مردم عادت بر این داشت که بدون هیچ محدودیت و مانعی از جنگل و مواهب آن بهره ببرند ؛
2 ) زندگی اقتصادی مردم یا جنگل گره خورده بود ؛
3 ) دام طیور و تأمین مایحتاج زندگی روستائیان جزء لاینفک زندگی روستائیان و عشایر بود ؛
4 ) از لحاظ اعتقادی جنگل را جزء انفال می دانستند و دخل و تصرف دولت در این باره را هیچگونه بر نمی تافتند ؛
5 ) مردم به شدت وحدت وابسته جنگل بودند، دخالت و وجود اداره ای به نام جنگلبانی را مزاحم آینده زندگی خود و فرزندان می شمردند ؛
6 ) دولت با توجه به گستردگی جنگل ها و با تعداد کم گروه های جنگلبانی قدرت ان
جام هیچ کاری نداشت ؛
7 ) فلذا در اوایل شروع به کار جنگلبانی فقط جنبه تشریفاتی داشت و فقط با امکانات محدود در یک محل کوچک مستقر می شدند و گاه گاهی به حوزه سر می زدند و با محققان خارجی همکاری می کردند.
در ایران تهیه و تدوین طرح های مدیریت جنگل داری به شیوه جدید در سال 1335 تهیه و اجرای آن به سال 1339 در سازمان جنگل ها و مراتع اجرا گردید.
امروزه جنگلبانی خود سازمان مستقل و نسبتاً گسترده ای است که ضمیمه منابع طبیعی فعالیت می کند و وظایف و کارکردهای آن بسیار گسترده است که شامل هرگونه آسیب زدگی به جنگل را شامل می گردد که از حفاظت از رودخانه، شکار، قطع اشجار، خاکبرداری، کشت ب
ی رویه علوفه غیرمتبط و آبیاری های مضّر و مخرّب و سدبندی های غیرمطالعه شده و حتی کاشت درخت ها و نهال هایی که متناسب و سازگار با منطقه نمی باشد.
امروزه علاوه بر جنگلبانی قطع درخت و هرگونه فعالیت غیرعادی در محیط زیست همچون راه سازی و ساخت مسکن و یا ایجاد گاوداری و مرغ داری و حتی حفر چاه و چاه عمیق و نیمه عمیق و ... مستلزم همکاری و کسب اجازه و مجوز از محیط زیست و در حاشیه شهر از شهرداری و اداره جهاد کشاورزی می باشد.
******* (مطالب تایپ شده)
فصل سوم :
آسیب شناسی طرح خروج دام از جنگل های شمال
ضرورت اجرای طرح خروج دام از جنگل
حضور دام و معضل بزرگ در جنگل
حضور دام
تاریخچه دامداری
تاریخچه دامداری در ایران
مشکل حضور دام
دام و انواع خطرات و آسیب ها به محیط زیست
حضور دام در دامداریهای صنعتی
******* (مطالب تایپ شده)
حضور دام
دام اعم از گاو و گوزن وحشی گوسفند و بز و شتر و استر و اسب و قاطر و گاومیش و خر و طیور از قبیل مرغ و خروس و جوجه و کالیان مثل مرغابی و اردک و آبزیان نظیر ماهی و میگو و خرچنگ و حیواناتی از این قبیل همواره پا به پای انسان در ایجاد تمدن ها و فرهنگ ها و ادامسیار با اهمیت بازی کرده است، که نمونه های تاریخی آن عبارتند از :
1 ) حمله ابرهه پادشاه بابل به وسیله فیل به خانه کعبه در 40 سال قبل از بعثت رسول اکرم (ص) یعنی حدود 1465 سال پیش که به وسیله پرندگان و ابابیل و به خواست خدا نابود و منهدم می شوند (سوره اصحاب نیل، قرآن کریم) ؛
2 ) نقش پیروزیهای مستمر سلطان محمود غزنوی در استفاده از فیل در حمله به هندوستان و بغداد ؛
3 ) استفاده از اسب در جنگاوریهای سواره نظام که حتی هم اکنون نیز به صورت سمبولیک در انگلستان وجود دارد ؛
4 ) نقش بز در زندگی چادرنشینی و قناعت اهالی و نحوه چریدن این حیوان از کوتاهترین علف و تهیه و تأمین حداقل زندگی و حفظ و بقای نسل ها و اقدام و خانواده ها درگذشته که حتی باعث تشکیل امپراتوریهای عظیم ناشی از این قناعت و ادامه زندگی شده است (باستانی پاریزی، کویر) ؛
5 ) استفاده از گاو به عنوان اولین اهلی شدگان جانوری و استفاده از آنها در باربری و شخم زمین ها در زندگی عشایری و روستانشینی در ایران و اغلب کشورهای آسیایی و افریقایی و حتی اروپایی ؛
6 ) نقش چهارپایان در مسافرت های طولانی و کوچ اقوام و حتی بازرگانی های عظیم در جاده ابریشم؛
7 ) استفاده از گوزن وحشی در زندگی سرد و خشن اسکیموها و سرحنسوبستان امریکایی و کانادایی که هم اکنون هم یلم های بسیار جالبی از آن کوچ ها پخش می شود ؛
8 ) استفاده از پرندگان و طیور در ارسال اخبار و علائم و پیام ها ؛
9 ) نامگذاری ماه ها و سال ها به نام حیوانات و نشانه های سالی تحت تاثیر صفات و خصوصیات حیوانی در تقویم قدیمی که هم اکنون نیز سالهای ترکی به نام آنها استعمال می گردد. ایت ائیل . سال سگ، قوزی ئیل . سال گوسفند، میمون ئیلی . سال میمون ، ایلان ئیلی . سال مار ؛
10 ) استفاده از گوشت و پوست و شیر و شاخ و موی حیوانات اهلی شده علاوه بر باربری و شخم زنی و سواریی و استفاده از حیوانات در آیین ها و جشن ها و مسابقات سوارکاری و حتی تربیت خروس و گاوهای اهلی در جهت مبارزه جویی و برگزاری مسابقات و ... .
گوشه ای از استفاده های تاریخی از انواع حیوانات است که به جهت فراوانی حتی از آبزیان و ماهی و داستان حضرت یونس و ماهی و تزئینات صدف آبزیان در گذشته خودداری می کنیم.
تاریخچه دامداری
آثار به دست آمده از زندگی و فرهنگ و تمدن انسانها نشان می دهد که بین ظهور و حیات انسانها روی کره خاکی و پیدایش دام و دامداری میلیونها سال فاصله وجود دارد. طبق شواهد انسان در اواخر عهد سوم و اوایل دوران چهارم زمین شناسی پدید آمده در حالیکه دام های شناخته شده و حتی کشف شده فسیلی در اوایل دوم و سوم پدید آمده اند.
در خصوص زمان و مکان اهلی شدن نیز فرضیه ها و نظرات متفاوتی وجود دارد. هانتر و وایتن معتقد هستند که انسانها میش و بز را بین 9500 تا 11000 سال پیش و گاو را حدود 7000 سال پیش و اسب و شتر و الاغ را حدود 5000 سال بیش اهلی و به تدریج از آنها در باربری و کوچ نشی
نی و گوشت و شیر و پوست و موی آنها استفاده ها برده اند.
به عقیده اسمیت، زندگی کوچ نشینی از 7000 سال قبل از میلاد در لیبی و الجزایر و نیجریه آغاز و در تپه ی توله ای لرستان پیدایش کوچ نشینی در ایران 8000 سال پیش آمده است.
در طول رام کردن و اهلی کردن حیوانات در سراسر جهان انسان رفتارهایی به حیوانات آموخته است و خود نیز از آنها چیزهایی یاد گرفته است مثلاً اسمیت معتقد است، انسان از بوفاله های
اهلی شده که خود را در لجن رودخانه ها و برکه ها گل آلود می کردند تا خود را از گزند حیوانات و حشرات نگه دارند. آموخت و خود را با گل و لای نمودن از گزند حشرات حفظ کرد. باربری، استفاده از حیوانات در مسابقه، تفریح و سرگرمی، آیین نامه های مذهبی، پیش بینی وقایع از سگ و خروس مثل زلزله، شکار سایر حیوانات به وسیله سگ و گوزن و ... پیک توسط کبوتر، گاو در چراندن و شخم زدن و باربری و بز و گوسفند به عنوان شغل اصلی اغلب پیامبران این همزیستی و استفاده متقابل را کاملاً نشان می دهد.
