مقاله در مورد خرما

بخشی از مقاله

مقدمه
بنابر ضرب المثل كهني عربي فوايد درخت خرما به اندازه تعداد روزهاي سال است. و ظاهراً نيز چنين است، زيرا خرما واقعاً فوايد گوناگوني دارد. از چوب آن در بنّايي استفاده مي شود و برگهاي بزرگ آن( كه گاهي شاخه ناميده مي شود) براي ساختن چندين كاردستي مانند بادبزن، طناب، چوبدستي، حصير و غيره به كار مي رود. بنابر سنتي قديمي، عادت اعراب بر اين بود كه در مراس

م شادماني همگاني برگهاي درخت خرما را در دست مي گرفتند و به صورت دسته هايي از معابر مي گذشتند. هسته خرما اگر خيسانده و آرد شود غذاي مناسبي براي دام مي باشد. خرما علاوه بر آن كه ميوه اي شيرين و لذيذ است بهترين ماده غذايي براي انسان است. خرما شامل

بيش از 60% قند تبديل شده و دكستروز به اضافه مقدار زيادي ساكاروز و پروتئين، پكتين، تانين، سلولز، نشاسته و چربي به نسبتهاي متفاوت است(30). مقدار زيادي ويتامينهاي Aو Bو Cنيز در آن وجود دارد. به علاوه تركيبات معدني آهن، سديم، كلسيم، گوگرد، كلر و فسفر در خرما ديده مي شود. خرماي خوراكي، مانند عسل، در ساختن شيريني، نوشابه، شكر و شربتهاي شيرين به

كار مي رود.
خرما از نظر پزشكي بسيار با ارزش است( دائرة المعارف پزشكي اسلام) آرام بخش و مليّن و محرك قلب است و از فراموشي جلوگيري مي كند. براي ناراحتيهاي تنفسي به طور كلي و به ويژه براي تنگي نفس( آسم) مفيد است. خرما لينت آور، مدِرّ و مقوي قويه باه است. و با توجه به تمام خواص و تركيباتش مي توان آن را غذايي كامل و نيروبخش دانست. ضماد آرد هسته خرما براي شفاي بيماريهاي چشمي مخصوصاً ورم قرنيه و چشم درد مفيد است. حضرت محمد(صلى الله عليه وسلم) براي حفظ سلامتي، مردم را به خوردن منظم خرما توصيه مي كند. هر چند نقل شده كه

يك بار حضرت علي (كرم الله وجهه) را در دوران نقاهت از خوردن خرما نهي فرمود( كتاب سنن ترمذي) و اين توصيه كاملاً بر پايه اي علمي استوار است زيرا خرما داراي اليافي غذايي است و كساني كه دوره نقاهت را مي گذرانند و معده اي ضعيف دارند هضم اين الياف برايشان مشكل است. بعضي از مفسران قرآن مانند مولانا عبدالماجد دريابادي اشاره كرده اند كه خرما براي زن باردار بسيار مفيد است به همين جهت هنگامي كه حضرت مريم درد زاييدن گرفت برايش خرما آماده شد.

تاريخچه درخت خرما
سابقه درخت خرما در دنیا به بیش از 5000 سال و کشت آن در ایران از بدو تاریخ و تشکیل سلسله هخامنشی معمول بوده است . در برخی روایات دینی از خرما به عنوان یک میوه بهشتی یاد شده است و نام نخل در فرآن نیز آمده است . خواجه نصیرالدین طوسی فرموده است : درخت خرما نزدیکترین تبات به حیوان است . در خت خرما حداقل 2 سال و حد اقل 3 سال در برابر تشنگی بردبار است . در کشتزارهایی که مخصوص پرورش نخل است تا 5 سال می تواند تشنه باشد . عمر خرما در نواحی گرمسیر بین 80 تا 120 سال و در نواحی نیمه سردسیر بین 150 تا 200 سال است
درخت خرما در نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، از جمله ایران پرورش می‌یابد. با اینکه خاستگاه آن را میانرودان، عربستان و شمال افریقا ذکر می‌کنند ولی بررسی‌های علمی، آن را به گونه‌ای به نام علمی P.H. Sivestris که در هندوستان می‌روید نسبت می‌دهند. باستانشناسان احداث نخلستان‌ها را به پنج هزار سال پیش نسبت داده‌اند زیرا نامی از آن بر لوحه‌های گلی ۵۰ سده پیش یافته‌اند.
در ایران نخل و خرما از دوران باستان و پیش از هخامنشی کشت می‌شده. در ادبیات ساسانی از جمله در کتاب بندهشن از نخل یاد شده‌است. منابع چینی از ایران (در زبان ایشان بوسی، تلفظ چینی پارسی) به عنوان سرزمین نخل خرما که در نزدشان به نام عناب پارسی و عناب هزارساله مشهور بوده، یاد کرده‌اند. در پایان سده نهم میلادی، نخل خرما را از ایران به چین برده و در آنجا کشت کرده‌اند.

در میان کشورهای اروپایی اسپانیا پیشینه بیشتری در کشت خرما دارد.اصطلاحات نخل و خرما در مناطق خرماخیز ایران اصطلاحات و واژه‌های فارسی زیادی در ارتباط با نخلکاری رواج دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:• مُغ یا مُه به معنی نخل است. نام تنگه و منطقه هرمز هم از هور+مُغ تشکیل شده‌است. • فَسیل: ساقه اصلی درخت خرما• تیم: هر چه از فسیل بروید اعم از تنه و پاجوش. • تیم فسیل: آنچه در کنار تنه اصلی می‌روید. • مُه‌کـُشَک: زاده‌ای که از تنه فسیل برآید

.• اَبار: گردی که از نخل نر ترشح می‌شود. • گله‌بشکن یا تَرَکی: از آفت‌های نخل. • تازوغ: سوسکی از آفت‌های نخل. • مُشتاب: اتاقک یا سیلویی برای دانه‌دانه کردن و شیره‌گیری از خرما. • پنگ: خوشه • تاره: برگ نخل • پریچه: الیاف اطراف برگ خرما که چسبیده به تنه درخت است. پریچه در بعضی مناطق به‌عنوان اسکاچ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. گونه‌های خرماهای ایرانیمهتری - سلانی - نوقدیم - کلک سرخ - نوعروس - خروی پس باغ - مُسلّی - زامَردان -

شهمران - پنجه عروس - مُرداسنگ - بَگَشی - شاهانی - زرد لار - خاسئو (خواصوئی) - گنتار - لولو - کبکاب - لَشت - نِلسو - شکری - زرک - آلو مهتری - خضراوی - برهی - چشم گاوی - خلاص - بالیده - پیوا - فرد - هلو - جوه - غوه - مرزبان - خنیزی - کلوته - مضافتی - آزاد - نغال - خصاب.خشتی - زاهدی

پیشینه کاشت
درخت خرما در نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، از جمله ایران پرورش می‌یابد. با اینکه خاستگاه آن را میانرودان، عربستان و شمال افریقا ذکر می‌کنند ولی بررسی‌های علمی، آن را به گونه‌ای به نام علمی P.H. Sivestris که در هندوستان می‌روید نسبت می‌دهند. باستانشناسان احداث نخلستان‌ها را به پنج هزار سال پیش نسبت داده‌اند زیرا نامی از آن بر لوحه‌های گلی ۵۰ سده پیش یافته‌اند.
در ایران نخل و خرما از دوران باستان و پیش از هخامنشی کشت می‌شده. در ادبیات ساسانی از جمله در کتاب بندهشن از نخل یاد شده‌است. منابع چینی از ایران (در زبان ایشان بوسی، تلفظ چینی پارسی) به عنوان سرزمین نخل خرما که در نزدشان به نام عناب پارسی و عناب هزارساله مشهور بوده، یاد کرده‌اند. در پایان سده نهم میلادی، نخل خرما را از ایران به چین برده و در آنجا کشت کرده‌اند.

در میان کشورهای اروپایی اسپانیا پیشینه بیشتری در کشت خرما دارد.

سپردار سفید خرما ( Parlatoria blanchardi)
این آفت به نخل زینتی و درختان خرمای جوان مخصوصاً درختانی که در کنار نهرها و جاهای مرطوب باشند و همچنین پاجوش‌ها خسارت می‌زند. سپردار معمولی خرما به برگ، ساقه و شاخه‌های اصلی و میوه حمله می‌کند. برگهای مبتلا پژمرده و زرد شده درخت ضعیف گشته و در مقدار محصول، کاهش محسوسی پیدا می‌گردد.
زیست‌شناسی زمستان را به صورت حشره ماده نابالغ گذرانده و در بهار با مساعد شدن آب و هوا ماده‌ها بالغ و شروع به تخمگذاری می‌نمایند. پوره‌ها در اواسط بهار ظاهر می‌شوند و شروع به تغذیه از شیره گیاهی می‌کنند. پوره‌ها معمولاً به سمت قسمت‌های مرکزی نخل حتی در روی برهای خیلی جوان که هنوز باز نشده‌اند تمایل بیشتری دارند. به علاوه میوه‌های نارس که در سایه باشند بیشتر مورد حمله قرار می‌گیرند. تک درخت‌هایی که در فضاهای باز وجود دارند و در معرض نور شدید می‌باشند، کمتر مورد حمله قرار می‌گیرند. سه نسل کامل و یک نسل ناقص در سال دارد.

کنترل:
1- هرس سالیانه شاخه‌های پایین درخت و سوزاندن آنها
2- دشمنان طبیعی پرداتور
Pharoseymnus ovoideus (Col.: Coccinellidae)
پرداتور Chilocorus bipustulatus (Col.: Coccinellidae)
پرداتور Cybocephalus palmarum (Col.: Nitidulidae)
پرداتور Aphytis mytilaspidis (Hym.: Aphelinidae)

کنترل شیمیایی:
1. دیازینون EC60% و 1.5- 1 لیتر در هکتار در اردیبهشت
2. مالاتیون EC57% و 3- 2.5 لیتر زمان: آبان و آذر

3. روغن پاشی 3% زمستانه

زنجره خرما ( Ommatissus binotatus )
زنجره خرما علاوه بر نخلهای خرما به نخلهای زینتی نیز صدمه وارد می‌کنند. حمله آن با ترشح فراوان عسلک همراه است. به همین لحاظ سطح برگها از قارچهای مولد دوده نیز پوشیده می‌شود. میوه‌های درختان آلوده کوچک، چروکیده و فاقد رشد کافی می‌باشند. درختانی که در مجاورت نهرهای آب قرار گرفته‌اند آلودگی بیشتری نشان می‌دهند.

زیست‌شناسی

این حشره زمستان را به صورت تخم در داخل نسوج برگ و ندرتاً دمبرگ گیاه میزبان سپری می‌کند. خروج پوره‌های زنجره از تخم از نیمه دوم اسفندماه شروع می‌شود و تا اوایل خردادماه سال بعد ادامه پیدا می‌کند. دوره نشو و نمای پوره‌ها حدود چهل و پنج روز طول می‌کشد و در این مدت 5 بار جلد عوض می‌کنند. زنجره‌های بالدار نسل زمستانه از اوایل اردیبهشت ماه به تدریج ظاهر و تا اواخر تیرماه مشاهده می‌شوند. زنجره ماده پس از جفت‌گیری با زنجره نر تخمریزی می‌نماید. این تخمها

را نسل تابستانه می‌نامند. نشوونمای پوره‌های نسل تابستانه از اواسط تیرماه با باز شدن تخما آغاز و تا اواخر مهرماه به طول می‌انجامد. زنجره‌های نسل دوم یا نسل تابستانه تخمهای نسل زمستانه را تولید خواهند کرد که به همین صورت نیز زمستان را می‌گذرانند. بنابراین این حشره دو نل در سال دارد.

کنترل:
1ـ رعایت فاصله درختان بین 8 تا 10 متر
2ـ انجام هرس سبز بعد از تخمگذاری حشره

کنترل شیمیایی:

همزمان با تفریخ کامل تخمها
1. فوزالن(زولن) EC35% و 3- 2 لیتر در هکتار
2. دیازینون EC60% و 2- 1.5 لیتر
3. کلرپیریفوس متیل EC40% و 2 در هزار (رلدان

کرم گرده خوار خرما (شب پره بزرگ خرما
Greaterdatemoth))Arenipses sabella
لاروهای این آفت به گلها و خوشه‌های گل دنده نر و ماده خرما حمله می‌کنند و گاهی نیز میوه‌های جوان را مورد حمله قرار می‌دهند. در سالهای طغیانی این آفت گاهی تا 70 درصد محصول را از بین می‌برد. این آفت در نسل اول ابتدا به غلاف و برگچه‌های خرما صدمه می‌زند. پس از آن که غلاف باز شد و گلها ظاهر شدند لاروها به گلهای نر و ماده خسارت وارد می‌کنند و میوه‌های تازه تشکیل شده را می‌خورند. به علاوه در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب نواحی جنوبی کشور، قارچها و باکتریها از محل زخم‌های حاصله توسط لارو وارد خوشه و داخل میوه می‌شوند و باعث فساد آنها می‌گردند.

زیست‌شناسی

زمستان را به صورت لارو کامل در داخل دمبرگ و بند خوشه‌ها در داخل پیله می‌گذارند. در شرایط خوزستان حشرات کامل در بهار در حدود اواسط اسفندماه ظاهر می‌شوند. این زمان مصادف با ظهور خوشه‌های گل نر و ماده است ولی غلافها هنوز شکفته نشده است. پروانه‌ها پس از

جفت‌گیری در انتهای غلاف‌ها و یا روی برگچه‌های خرما تخمریزی می‌کنند. این تخم‌ها به فاصله ده روز باز می‌شوند. لاروهای سن اول پس از خروج از تخم به غلافهای باز نشده حمله می‌کنند. دوره لاروی جمعاً حدود یک ماه است. پس از آن، لاروها در محل انشعاب خوشه‌ها در داخل لیف تبدیل به شفیره می‌شوند. مدت شفیرگی در بهار حدود 10 روز و حشرات کامل نسل دوم حدود اواخر اردیبهشت ماه ظاهر می‌شوند. لاروهای نسل دوم به میوه خرما حمله می‌کنند. گاهی داخل دم خوشه‌ها شده و با تغذیه از قسمت‌های میانی دم خوشه‌ها باعث شکستگی آنها می‌شوند، این

خوشه‌ها در نر باد شکسته و به زمین می‌افتند.

کنترل شیمیایی:
سمپاشی هوایی توصیه نمی شود.
1. مالاتیون EC57% و 3- 2.5 لیتر در هکتار
2. دیازینون EC60% و 2- 1.5 لیتر
3. پیریمیفوس متیل(اکتیلیک) EC50% و 2لیتر در هکتار

کرم میوه‌خوار خرماشب پره کوچک (سرخه یا خمیره (Lesser date moth
Batrachedra amydraula(Lep: Cosmoptrigidae)

زیست‌شناسی
زمستان را به صورت لاروهای کامل درون پیله‌های سفیدرنگ در لای درزهای موجود روی درخت خرما می‌گذراند. حشرات کامل در اول بهار مصادف با باز شدن غلاف گلها ظاهر می‌شوند و اولین تخمریزی خود را روی گلها انجام می‌دهند. لاروها در این نسل به اندامهای گل صدمه می‌زنند. حشرات کامل نسل دوم اواسط خردادماه ظاهر می‌شوند و روی دم میوه‌های جوان و برگچه‌ها تخم می‌گذارند. لاروهای این نسل بلافاصله از محل دم میوه وارد می‌شوند. فعالیت لاروها با تنیدن

فراوان تارهای سفید همراه است که میوه‌ها و خوشه‌ها را به هم می‌چسبانند. میوه‌های آفت زده چروکیده و قهوه‌ای مایل به قرمز هستند (سرخه یا خمیره) و مقدار زیادی از آنها قبل از رسیدن می‌ریزند. نسل سوم این آفت در اواسط تیرماه ظاهر می‌گردد و لاروهای این نسل پس از بلوغ تولید پیله نموده و زمستان گذرانی می‌نمایند.

کنترل:
1ـ بیولوژیک:زنبور پارازیتوئید لارو Habrobracon hebetor (Hym.: Braconidae)
2ـ مبارزه مکانیکی : در استان سیستان و بلوچستان اهالی برای جلوگیری از آلودگی میوه‌خوار، چند روز پس از تلقیح، بوسیله الیاف حصیری خوشه‌های خرما را می‌پوشانند و پس از 30 تا 45 روز باز می‌کنند. در این مدت حشره بالغ نمی‌تواند روی خوشه و دانه‌های خرما تخمریزی نماید و در نتیجه میوه‌های خرما از ریزش و آسیب محفوظ می‌مانند.
3- کنترل شیمیایی:سمپاشی در اوایل تشکیل میوه صورت می گیرد. سمپاشی هوایی توصیه نمی شود.

1. مالاتیون EC57% و 3- 2.5 لیتر در هکتار
2. دیازینون EC60% و 2- 1.5 لیتر
3. پیریمیفوس متیل(اکتیلیک) EC50% و 2لیتر در هکتار