بخشی از مقاله
عقب ماندگی در ایران
مقام معظم رهبری در دیدار خود با دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد در سخنان مهمی ضمن تبیین تفاوت دیدگاه مبانی غرب و اسلام نسبت به انسان و وظایف فردی و اجتماعی او، لزوم بازشناسی الگوی توسعه و مدل مورد نیاز برای پیشرفت کشور را مورد تأکید قرار دادند و تصریح کردند: پیشرفت کشور تنها بر اساس الگوی اسلامی - ایرانی امکان‌پذیر است و مهمترین وظیفه نخبگان اعم از دانشگاهی و حوزوی تنظیم نقشه جامع پیشرفت کشور براساس مبانی اسلام است.
آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به دو دیدگاه و گرایش غلط نسبت به تحول و پیشرفت افزودند: یک دیدگاه مربوط به جریانی است که از نام توسعه و پیشرفت سوءاستفاده و تحت این شعار زیبا، خیانت‌ها و ظلم های فراوانی را در حق بشریت روا کرده است.
مقام معظم رهبری، وابستگی کشور به غرب در دوران قاجار با عنوان پیشرفت، مقابله جریان انگلیسی مشروطه با رهبران واقعی مشروطه تحت عنوان تحول خواهی، دیکتاتوری سیاه رضاخان و حکومت استبدادی محمدرضا پهلوی با شعار ترقی و اصلاح، استعمار ملتها با نام پیشرفت ملتها و ارمغان ناامنی و کشتار از جانب امریکا برای مردم عراق و افغانستان با شعار پیشرفت، دنیای آزاد و دموکراسی را نمونه‌های بارزی از سوءاستفاده از نام توسعه برشمردند و خاطرنشان کردند: دیدگاه غلط دوم نسبت به پیشرفت، جریانی است که با هرگونه تحول و نوآوری مخالفت می‌کند.
ایشان با تأکید بر اینکه بحث درخصوص الگوی پیشرفت به معنای تصمیم برای شروع پیشرفت در ایران نیست افزودند: ملت ایران از سالها قبل و با آغاز نهضت اسلامی مسیر پیشرفت خود را آغاز کرده است و تشکیل نظام اسلامی در ایران بزرگترین و شگفت آورترین تحول و پیشرفت در ایران بود زیرا یک حکومت کودتایی، مستبد و موروثی به یک حکومت مردمی واقعی تبدیل شد.
بيست عامل عقب‌ماندگي ايرانيان
گزارش سخنراني مصطفي ملكيان در صد سال اخير كساني كه درباره مشكلات جامعه سخن گفته‌اند و مطالعه كرده‌اند معمولا مجموعه علل و عواملي كه باعث اين همه مشكلات علمي و مسائل نظري براي جامعه شده است و بيچارگي و بدبختي جامعه ما را بيشتر در سه محور
كندوكاو كرده‌اند. اولين محور مداخله كشورهاي خارجي، استعمار و انواع و اقسام سلطه‌طلبي‌ها بوده است. دومين نكته رژيم‌هاي سياسي حاكم و مساله سوم تلقي مردم از دين بوده است.
اين سه عامل تاكنون بيشتر مورد تاكيد بوده است و بسته به ديدگاه‌هاي مختلف بر يكي از اين عوامل بيشتر تاكيد شده است. اگرچه معمولا كسي هم نيست كه دو عامل را انكار كرده باشد. اما مساله‌اي كه مهمتر از اين سه عامل است وضع فرهنگي مردم است. به تعبير ديگر
آسيب‌شناسي فرهنگي مردم ايران و اينكه به لحاظ فرهنگي چه امور نامطلوبي در ذهن و ضميرشان راسخ شده است. بنابراين سخنان من به معناي انكار سه عامل ديگر نيست. ولي تاكيد بر اين است كه مهمتر ازآن نگرش‌هاي فرهنگي ماست.
در باب نگرش‌هاي فرهنگي هم من يك تفسير دوگانه دارم. من معتقدم وقتي گفته مي‌شود كه از ماست كه بر ماست و اينكه گفته مي‌شود ما بايد از درون تغيير كنيم دو نوع تغييركردن مراد است كه من به يك نوع آن مي‌پردازم.
گاه وقتي گفته مي‌شود كه ما بايد عوض شويم يعني تا ما رفتار اخلاقي سالمي نداشته باشيم وضعمان بهبود پيدا نمي‌كند و اين نكته گفته مي‌شود كه سود سرانجام و بالمعاد همه در اخلاقي زيستن است. اين اخلاقي زيستن يكي از دو بخش مطلب محل اشاره من است. اما وضع فرهنگي به بحث اخلاقي ما بستگي ندارد و به يك سري نگرش‌هاي ذهني هم بستگي دارد و من مي‌خواهم به اين نگرش‌هاي ذهني بپردازم.
نگرش‌هاي ذهني اموري هستند كه آگاهانه يا ناآگاهانه در ما راسخ شده‌اند و ما در همه كنش‌ها و واكنش‌ها تحت‌تاؤير اين نگرش‌ها هستيم كه لزوما جنبه اخلاقي هم ندارد و براي تغيير آنها نبايد رفتار اخلاقي ما تغيير كند. برعكس اين نگرش‌ها هستند كه اخلاق ما را به سمت ناسالمي مي‌كشند. مي‌شد اين نگرش‌ها را تحت عنوان جامعه‌شناسي قوم ايراني بحث كرد. اما موضوع بحث من درباره جامعه‌شناسي ايران معاصر نيست. به تعبير ديگر من به اين بحث نمي‌پردازم كه
شاخه‌اي از روان‌شناسي، روان‌شناسي اقوام است و شاخه‌اي از جامعه‌شناسي و روان‌شناسي مربوط به اقوام است. بنابراين سخنان را نبايد در عداد كتاب روح ملت‌هاي زيگفريد يا نوشته مرحوم بازرگان كه گفتند زيگفريد به روح ملت ايران نپرداخته و من به روح ملت ايراني مي‌پردازم تا نوشته كامل‌تري مي‌شود قرار داد. آن بخش از مسائل فرهنگي كه به نگرش‌هاي ايرانيان مربوط مي‌شود من بيست عامل را احصا كرده‌ام. استدلال‌هاي من هم بر اين مطالب بيشتر درون‌نگرانه است. يعني مخاطب بايد به درون خودش مراجعه كند و ببيند كه در خودش چنين حالتي وجود دارد يا اگر وجود دارد مي‌توان گفت سخن روي صواب دارد.
ده نگرش که مانع پیشرفت و تحول می شود
● اگر در کاری شکست بخورید، بازنده هستید
این اتفاق ممکن است در تمام طول دوران تحصیلی و یا دوران شغلی برای ما اتفاق بیفتد. همه انتظار دارند که ما همیشه برنده، برنده، و برنده باشیم. شما باید این عقیده را در ذهن خود پرورش دهید که اگر چیزی را امتحان کردید، و در آن شکست خوردید، باید آنقدر آنرا تکرار کنید تا به نتیجه مطلوب دست پیدا کرده و پیروز شوید. اگر شما معتقد باشید که اگر در کاری شکست خوردید، آنوقت بازنده هستید پس باید بدانید که با این تفکر تمام مردم دنیا بازنده محسوب می شوند. با یک چنین اعتقادی فقط خودتان را از صحنه پیشرفت دور نگه می دارید. یک ایده نوین را جایگزین این تفکر غلط کنید.
● اگر اجباری به تغییر نیست چرا تغییر کنیم
منظور من این نیست که به خاطر اصل تغییر و تحول در زندگی خود تغییر ایجاد کنید. بلکه نظر من این است که افراد باید با پیشرفت تکنولوژی خودشان را وفق داده از نوآوری ها بهره بیشتری در کارهای خود ببرند. ما باید تغییر کنیم تا بتوانیم در زندگی به جلو پیش برویم. تا آنجایی که می توانید از افرادی که به سکون تمایل دارند و از تغییر و تحول خوششان نمی آید پرهیز کنید. اگر متوجه تغییری می شوید که می تواند در زندگی شما پیشرفت ایجاد کنید حتماً آن را امتحان کنید.
● تو به اندازه کافی مهارت نداری که از پس آن بربیایی
هیچ کس در زندگی از همان ابتدا به اندازه کافی در کاری مهارت بالا نداشته و همه بالاخره از یک جایی کار خود را شروع کردند.اگر تصمیم دارید کاری را انجام دهید، پس از همین حالا شروع کنید، به این دلیل که خیلی چیزها را در مورد آن مطلب نمی دانید، به خود استرس ندهید. حتماً نباید مدرک دانشگاهی داشته باشید تا بتوانید از عهده کاری بر بیایید. باید آنقدر تلاش کنید تا به هدف خود برسید. منابع دیگری بجز دانشگاه هم هستند که می توانند اطلاعات مفیدی را در زمینه های مختلف در اختیار شما قرار دهند. فقط باید راه و روش مناسب را پیدا کنید. اگر کارهایتان را به درستی انجام دهید و از راه درست وارد شوید و ارزش های خود را دست کم نگیرید، به راحتی دیگران متوجه توانایی های شما خواهند شد.
تحقیق و پژوهش گامی بلند برای رسیدن به توسعه و پیشرفت
پیشرفت سریع فناوری و تحولات بی سابقه در توسعه ارتباطات بین المللی در جریان جهانی شدن موجب شده است که رویارویی جوامع بشری به طریقی از شکل برخوردهای نظامی به رقابت های فناوری تبدیل شود. در قرن حاضر یکی از شاخص های توسعه یافتگی، واحدهای تحقیق و توسعه (RD) بوده و این عامل باعث جداسازی کشورهای غنی از کشورهای فقیر است. رشد تحقیقات توسعه ای در هر کشور با ایجاد فضای ملی تحقیق و توسعه و افزایش شاخص های سرمایه گذاری نیروی انسانی، اطلاعات و اطلاع رسانی در تحقیق و توسعه امکان پذیر خواهد بود.
بی تردید توسعه و استقلال واقعی کشورها با توانایی در تولید علم و توسعه علمی- تحقیقاتی نسبت مستقیم دارد. به عبارت دیگر، پیشرفت کشورها در گرو پیش بینی آینده و بازنگری در عملکرد و اهداف، تبیین وضع موجود و ترسیم مسیر آتی توسعه به منظور یافتن پاسخ برای نیازهای محلی، منطقه ای، ملی و جهانی است. در دنیای امروز هر ملتی برای ادامه حیات و بقای خود و نیل به خود اتکایی، استقلال و تسلط سرنوشت و حفظ آرمانها و دستیابی به توسعه درونزا راهی جز از طریق تحقیق و پژوهش ندارد. به طور قطع، یکی از مهم ترین عوامل پویایی و رشد سازمان ها، مراکز علمی و دانشگاهی، نیروی محقق آنهاست.
امام علی (ع) و راز و رمز پیشرفت و سقوط
علل پيشرفت يك امت و نشانههاى سقوط در بيانى از اميرالمؤمنين (ع) تبيين شده است كه به آن اشاره مىشود حضرت فرمود: «يستدلّ على ادبار الدول باربع تضييع الاصول، والتمسك بالغرور، تقديم الاراذل و تأخير الافاضل؛(1) دولتها و جوامع زمانى به انحطاط گرايش پيدا مىكنند كه اصول ارزشى از بين برود و نيرنگ به عنوان اصل ارزشى مورد قبول قرار گيرد، فرومايه گان سمتها و مسئوليتها را به عهده گيرند و كسانى كه فاضلند منزوى شوند.
بنابراين اگر انسان با مطالعه دريافت اصول ارزشى در جامعه تضييع شده و تباه گرديده و نيرنگ و غرور و فريب جاى آن را گرفته و همچنين اگر پستهاى حساس جامعه در اختيار فرومايگان قرار گرفته و انسانهاى فاضل و شريف از تصدى آن مشاغل محرومند ، مىتواند استدلال كند كه آن جامعه به سوى سقوط و انحطاط مىرود و اگر يافت كه اصول ارزشى بر اركان جامعه حاكم است، صداقت و امانت دارى و تلاش و كوشش و عدالت و آزادى در آن جامعه برجسته است وانسانهاى شريف و فاضل مسئوليتهاى گوناگون را به عهده دارند آن جامعه پيشرفت خواهد كرد.
در بيان ديگرى امام على (ع) فرمود: «يستدل على الادبار باربع، سوء التدبير وقبح التبذير و قلة الاعتبار وكثرة الاعتذار؛(۲) بر ادبار دولتها به چهار چيز استدلال مىشود 1- بدى تدبير 2- زشتى اسراف و تبذير 3- كمى اعتبار 4- بسيار مغرور شدن و يا بسيار پوزش خواستن».
توسعه و پیشرفت اسلام در نگاه استاد شهید مطهری
اکنون می خواهیم ببینیم توسعه و پیشرفت اسلام به چه عواملی بستگی داشته است و آیا سیره پیامبر صلی الله علیه و آله در این قضیه دخالت داشته است.
عامل اول برای نفوذ و توسعه اسلام در هر جا، خود قرآن و محتوای قرآن است. ولی از قرآن که صرف نظر کنیم، شخصیت رسول اکرم، خلق و خوی رسول اکرم، سیره رسول اکرم، طرز رفتار رسول اکرم، نوع رهبری و مدیریت رسول اکرم
عامل دوم نفوذ و توسعه اسلام است و حتی بعد از وفات پیغمبر اکرم (ص) هم تاریخ زندگی پیغمبر اکرم یعنی سیره او که بعد در تاریخ نقل شده است، خود این سیره ی تاریخی عامل بزرگی بوده است برای پیشرفت اسلام. (سیره نبوی/ شهید مطهری)
سخنان مقام معظم رهبری در مورد راز و رمز پیشرفت همه جانبه ایران
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار پرشور و لبریز از احساسات و عواطف هزاران نفر از دانش‌آموزان عضو اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزی، جامعه جوان کشور را جامعه‌ای با ایمان، پرنشاط، سرشار از امید، با استعداد و دارای اعتماد به نفس و خلاقیت دانستند.
ايشان تصریح کردند: در مقطع حساس و کم نظیر کنونی تاریخ کشور که ملت بزرگ ایران با برافراشتن پرچم معنویت، حرکت پرشتاب خود را به سوی قله های پیشرفت علمی و رفاه مادی آغاز کرده است، مسئولیت اصلی بنای عظیم مدنیت و پیشرفت ملت ایران برعهده نسل جوان است.
حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به نقش بارز نسل جوان در مقاطع حساس و سرنوشت ساز یک ملت، به دوران سیاه حکومت حاکمان غاصب و جائر بر کشور ایران و جلوگیری از شکوفا شدن استعدادهای فراوان انسانی و عقب ماندن ملت ایران از قافله علم و پیشرفت جهانی اشاره کردند و افزودند: در آن دوران سخت، برخی شخصیت های بزرگ و وجدانهای بیدار با هشدارها و اقدامات مهم خود، زمینه های بیداری نسل جوان و آغاز نهضت اسلامی را فراهم کردند تا زمانی که امام
خمینی (ره) با رهبری الهی و مصمم خود و با به حرکت درآوردن نسل جوان توانستند تحولی عظیم و بنیانی در کشور به وجود آورند.ایشان با اشاره به دل‌زدگی انسانها در جهان به ویژه در دنیای غرب از مادیت و تلاش قدرت‌های اداره‌کننده عالم برای جلوگیری از حرکت انسانها به سوی معنویت خاطرنشان کردند: در چنین دنیایی، ملت ایران، با دارا بودن ثروتهای مادی و معنوی، به ویژه
استعدادهای فراوان جوان، پرچم معنویت را در دست گرفته و اعلام کرده است که می خواهد انسانها را در سایه معنویت به سعادت، خوشبختی، رفاه، امنیت، پیشرفت و استقلال برساند و ثابت کرده که این امر تحقق یافتنی است.
