بخشی از مقاله
هزینه يابی محصولات مشترک
بسياری از صنايع ، از قبيل توليد کنندگان مواد شميايی ، صنايع نفت وگاز ،معادن و.... به طور توأم و همزمان وبه گونهای غير قابل تفکيک ، محصولات متعددی توليد می کنند که هيچ يک از اين محصولات را نمی توان قبل از رسيدن به يک نقطه خاص (که نقطه تفکيک ناميده می شود) به تنهايی توليد کرد. اينگونه محصولات اصطلاحا محصولات مشترک ناميده می شوند. برای مثال، محصولات يک پالايشگاه نفت خام نمونه بارزی از محصولات مشترک است که در نتيجه تصفيه نفت خام تعدادی محصول از قبيل بنزين، نفت سفيد، نفت گاز، نفت کوره، گوگرد، قير، کودهای شميايی و... بدست می آيد.
محصولات مشترک
هرچند در متون فارسی، محصولات را به محصولات مشترک و فرعی تفکيک کرده اند، اما از لحاظ مفهومی، هنگامی که صبحت از محصولات مشترک می شود منظور مجموعه محصولات است که به سه دسته تقسيم می شوند:
1. محصولات اصلی- محصولاتی هستند که جزو اهداف اصلی توليد بوده و در مقايسه با ساير محصولات، از ارزش اقتصادی بالاتری برخوردارهستند. از بين محصولات پالايشگاه، بنزين، نفت سفيد، نفت گازو نفت کوره محصولات اصلی قلمدادمی شوند.
2. محصولات فرعی- محصولاتی هستند که جزو اهداف اصلی توليد نمی باشند، بلکه توليد آنها به همراه محصولات اصلی غيرقابل اجتناب بوده ودر مقايسه با محصولات اصلی از ارزش ناچيزی برخوردارند. هموتره بين توليد اين محصولات ومحصولات اصلی یک رابطه نسبی مقداری وجود دارد. از بين محصولات پالا يشگاه، گوگرد، قير وکود شميايی محصولات فرعی قلمداد ميشوند. محصولات فرعی ممکن است به همان شکل اوليه قابل فروش باشند ويا برای آنکه قابل فروش شوند، مستلزم انجام عمليات اضافی باشند.
3. زائدات – موادی هستند که بطور غیرقابل اجتناب در اثر تولید ایجاد می شوند و فاقد ارزش فروش هستند ، در نتیجه هیچ هزینه ای به آنها تخصیص داده نمی شود . تفاوت زائدات با ضایعات در این است که زائدات معمولا از مواد اولیه ناشی می شوند ، در حالی که ضایعات مشتمل بر آن دسته از محصولاتی است که ویژگی محصولات سالم را ندارند و بعضا دارای ارزش فروش می باشند .
نقطه تفکیک
نقطه ای از فرآیند تولید است که در آن ، هر یک از محصولات مشترک به تنهایی و به صورت مجزا قابل شناسایی می شود . به عنوان مثال ، در پالایشگاه نفت خام ، پایان مرحله تصفیه ، نقطه تفکیک نامیده می شود.
هزینه های مشترک و هزینه هایی بعد از نقطه تفکیک
در تولید همزمان چند محصول ، کلیه هزینه هایی که تا قبل از رسیدن به نقطه تفکیک واقع می شوند ، هزینه هایی مشترک نامیده می شوند . کلیه هزینه های انجام شده بعد از نقطه تفکیک ، برای تکمیل محصولات و تبدیل آنها به وضعیت قابل فروش ، هزینه های بعد از نقطه تفکیک نامیده می شوند .
هزینه یابی محصولات مشترک
هدف از هزینه یابی محصولات مشترک ، تعیین بهای تمام شده هر کدام از محصولات است . در هزینه یابی محصولات مشترک مجموعه اقدامات زیر صورت می گیرد :
1. انباشت و تخصیص هزینه ها تا نقطه تفکیک ( تعیین هزینه های مشرک )
2. تخصیص هزینه های مشترک بین محصولات بر اساس یک روش سیستماتیک و معقول
3. انباشت و تخصیص هزینه های بعد از نقطه تفکیک ( تعیین هزینه های خاص هر کدام از محصولات )
4. تعیین بهای تمام شده هر کدام از محصولات مشترک
نقطه مهم در مورد هزینه یابی محصولات مشترک این است که هزینه های هر مرحله به گونه ای بین محصولات مشترک تخصیص یابد که بتوان به نحو مناسب بهای تمام شده محصولات را در نقطه تفکیک تعیین کرد . و به علت غیر قابل تفکیک بودن هزینه های مشترک واقعی ، ت
خصیص هزینه ها به محصولات مشترک ، تبدیل به مسئله ای پیچیده و دشوار برای شرکتها شده است . بهای تمام شده محصولات مشترک از دو جزء تشکیل می شود :
1. هزینه های قبل از نقطه تفکیک ( هزینه های مشترک )
2. هزینه های بعد از نقطه تفکیک ( هزینه های خاص )
در واقع هز ینه های مشترک ، هزینه های غیر مستقیم و هزینه های بعد از نقطه تفکیک ، هزینه های مستقیم محصولات است .هزینه های بعد از نقطه تفکیک با استفاده از روش های هزینه یابی مرحله ای ( که به تفصیل در فصل هفتم در جلد اول مورد بحث قرار گرفت ) به آسانی قابل تخصیص به محصول مورد نظر است و هزینه های مشترک نیز با استفاده از روشهای زیر به محصولات تسهیم می شود :
1. روش مقداری ( روش مقادیر فیزیکی نسبی )
2. روش ارزش نسبی فروش در مرحله نهایی
3. روش ارزش نسبی فروش در نقطه تفکیک
4. روش درصد سود ناخالص ثابت ( روش هزینه یابی معکوس )
5. روش ارزش خالص بازیافتنی نسبی در نقطه تفکیک ( روش ارزش برآوردی فروش در نقطه تفکیک )
روش مقداری ( روش مقادیر فیزیکی نسبی )
این روش یکی از ساده ترین روشهای تسهیم هزینه های مشترک است و زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که :
اولا – محصولات مختلف تولید شده با یک مقیاس مشترک ( از قبیل تعداد ، کیلوگرم ، لیتر، متر و غیره ) قابل اندازه گیری باشند .
ثانیا- نرخ فروش محصولات تفاوت چندانی با یکدیگر نداشته باشند .
در روش مقداری ، تسهیم هزینه های مشترک به محصولات به نسبت سهم هر یک از آنها از جمع مقدار تولید می باشد . به عبارت دیگر محصولی که حجم تولید آن بیشتر است ، هزینه بیشتری به آن تخصیص می یابد . طبق این روش بهای تمام شده هر واحد محصول در نقطه تفکیک برای تمام محصولات یکسان خواهد بود .
مثال 1-8 شرکت جمشید طی فرآیند مشترکی سه نوع محصول به نامهای X ,Y,Z تولید می کند . در پایان مرحله اول که مرحله مشترک می باشد ، محصولات X,Y برای تکمیل و پردازش بیشتر ، هر کدام به مرحله خاصی می روند ولی محصول Z بعد از تفکیک ، بدون پردازش بیشتر به ف
روش می رسد . جمع هزینه های مشترک در دوره گذشته 600،000 ريال بوده و سایر اطلاعات به شرح زیر است :
محصول مقدارتولید مقدارفروش قیمت فروش در قیمت فروش هزینه های بعد
نقطه تفکیک نهایی از نقطه تفکیک
کیلوگرم کیلوگرم ريال ريال ريال
X 5،000 4،000 72 180 240،000
Y 3،000 4،500 120 240 360،000
Z 2،000 1،500 90 90 -------
مطلوبست : تسهیم هزینه های مشترک و تعیین بهای تمام شده کل و هر واحد از محصولات بر اساس روش مقداری
حل:
محصول تولید سهم از هزینه های بهای تمام شده
هزینه های مشترک بعد از نقطه تفکیک
مقدار نسبت کل واحد کل واحد کل واحد
X 5،000 50% 300،000 60 240،000 48 540،000 108
Y 3،000 30% 180،000 60 360،000 120 540،000 180
Z 2،000 20% 120،000 60 __ __ 120،000 60
_____ ______ _______ _________
10،000 600،000 600،000 1،200،000
____
روش ارزش نسبی فروش در مرحله نهایی
این روش زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که محصولات مشترک در نقطه تفکیک قابل فروش نبوده ( و یا فروش آن مقرون به صرفه نباشد ) و با پردازش بیشتر قابل فروش باشند . در این روش قیمت فروش نهایی محصولات مشترک تعیین شده و هزینه های مشترک بر مبنای نسبت قیمت فروش هر محصول به قیمت فروش کل محصولات مشترک بین محصولات تسهیم می شود
. به عبارت دیگر در این روش بهای تمام شده هر واحد محصول تابع قیمت فروش آن است ، یعنی محصولی که ارزش فروش بیشتری دارد هزینه بیشتری به ان تخصیص می یابد . البته در واقعیت چنین نیست . ممکن است ارزش فروش بیشتر یک محصول به دلیل عرضه و تقاضای آن باشد .
مثال 2-8 – با در نظر گرفتن اطلاعات مثال 1-8
مطلوبست : تسهیم هزینه های مشترک و تعیین بهای تمام شده کل و هر واحد از محصولات بر اساس روش نسبی فروش در مرحله نهایی
حل :
محصول مقدار تولید ارزش فروش سهم از هزینه های بهای تمام شده
نهایی هزینه های مشترک بعد از نقطه تفکیک
______ ______ ____________ ____________ ___________ ________
کیلوگرم واحد کل نسبت کل واحد کل واحد کل واحد
X 5،000 180 900،000 50% 300،000 60 240،000 48 540،000 108
Y 3،000 240 720،000 40% 240،000 60 360،000 120 600،000 200
Z 2،000 90 180،000 10% 60،000 30 ----- 60،000 20
1،800،000 600،000 600،000 1،200،000
___________________________________________
روش ارزش نسبی فروش در نقطه تفکیک
این روش زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که محصولات مشترک در نقطه تفکیک قابل فروش باشند . هزینه یابی محصولات مشترک در این روش مانند روش قبل است ، با این تفاوت
که به جای قیمت فروش نهایی محصولات ، قیمت فروش در نقطه تفکیک مبنای تفکیک مبنای تسهیم هزینه های مشترک قرار کی گیرد . تسهیم هزینه های مشترک بر مبنای ارزش نسبی فروش در نقطه تفکیک مبنای مناسبتری نسبت به ارزش نسبی فروش در مرحله نهایی است ، چرا که قیمت فروش بالای یک محصول ممکن است به علت ارزش افزوده ایجاد شده بعد از نقطه تفکیک باشد .
در این روش ارزش نسبی فروش در نقطه تفکیک ، سهم هر واحد محصول از هز ینه های مش
ترک یکسان نیست ، اما چنانچه قیمت فروش دو محصول در نقطه تفکیک برابر باشند ، بهای تمام شده آنها در نقطه تفکیک برابر خواهد بود .
مثال 3-8- با در نظر گرفتن اطلاعات مثال 1-8-
مطلوبست :
تسهيم هزينه های مشترک و تعيين بهایی تمام شده کل و هر واحد از محصولات بر اساس روش ارزش نسبی فروش در نقطه تفکیک
حل :
محصول مقدار تولید ارزش فروش سهم از هزینه های
در نقطه تفکیک هزینه های مشترک بعد از نقطه تفکیک
_____ _______ ___________ ___________ ___________
کیلوگرم واحد کل نسبت کل واحد کل واحد
X 5،000 72 360،000 40% 240،000 48 240،000 48
Y 3،000 120 360،000 40% 240،000 80 360،000 120
Z 2،000 90 180،000 20% 120،000 60 --------
______ _______ ______
900،000 600،000 600،000
بهای تمام شده
____________
کل واحد
480،000 96
600،000 200
120،000 60
1،200،000
روش درصد سود ناخالص ثابت ( روش هزینه یابی معکوس )
این روش زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که محصولات مشترک برای قابل فروش شدن، نیاز به تکمیل و پردازش اضافی داشته باشند . در این روش ، فرآیند هزینه یابی به صورت معکوس انجام می شود ، یعنی ابتدا نسبت سود ناخالص متوسط برای کل محصولات مشترک به شرح زیر محاسبه می شود :
( هزینه های بعد از نقطه تفکیک + هز ینه های مشترک ) – فروش = نسبت سود ناخالص
_____________________________________________
فروش
سپس نسبت سود ناخالصاز عدد یک کسر می شود تا نسبت بهای تمام شده به فروش بدست آید :
نسبت سود ناخالص -1 = نسبت بهای تمام شده به فروش
پس از مشخص شدن نسبت به بهای تمام شده به فروش ، بهای فروش نهایی هر یک از محصولات در نسبت بهای تمام شده به فروش ضرب می شود که نتیجه بدست آمده ، بهای تمام شده هر یک از محصولات خواهد بود . حال، اگر هزینه های بعد از استفاده از روش درصد سود ناخالص ثابت باعث ایجاد درصد سود ناخالص یکسان برای هر یک از محصولات ، خواهد شد . یکی از ایرادات اساسی وارد بر این روش این این است که ممکن است درصد سود ناخالص واقعی محصولات مختلف برابر نباشد و از دیگر ایرادات وارد بر آن اینکه اگر هزینه های بعد از نقطه تفکیک محصولی بیشتر از بهای تمام شده آن باشد ، سهم آن محصول از هزینه های مشترک منفی بدست می آید و بهای تمام شده منفی نامفهوم است .
مثال 4-8- با در نظر گرفتن اطلاعات مثال 1-8
مطلوبست : تسهیم هزینه های مشترک و تعیین بهای تمام شده کل و هر واحد از محصولات بر اساس روش درصد سود ناخالص ثابت
حل :
2 = 600،000+600،000 = هزینه های بعد از تفکیک + هزینه های مشترک = نسبت بهای تمام شده به فروش
3
محصول مقدار تولید ارزش فروش نسبت بهایی بهای تمام شده
نهایی تمام شده
_____ _______ __________ ________ ____________
X کیلوگرم واحد کل 2 کل واحد
Y 5،000 180 900،000 3
Z 3،000 240 720،000 2 600،000 120
2،000 90 180،000 3 480،000 160
2 120،000 60
1،800،000 3 1،200،000
هزینه های بعد از نقطه تفکیک سهم از هزینه های مشترک
____________________ ___________________
کل واحد کل واحد
240،000 48 360،000 72
360،000 120 120،000 40
___ 120،000 60
_______ 600،000
600،000
______________________________________________________________________
روش ارزش خالص بازيا فتنی نسبی در نقطه تفکيک
يک از ايراداتی که به روش ارزش نسبی فروش در مرحله نهايی وارد است اين است که تخصيص هزينه های مشترک در نقطه تفکيک بر اساس ارزش های فروش
در نقطه ای ديگر (مرحله فروش نهايی)انجام می شود. از طرفی، در روش درصد سود ناخالص ثابت، آنچه باعث منفی شدن احتمالی بهايی تمام شده محصول در نقطه تفکيک می شود هزينه های بعد از نقطه تفکيک است، لذا با استفاده از روش ارزش خالص بازيافتنی نسبی، می توان تا حدودی اشکالات فوق را برطرف کرد.
روش ارزش خالص بازيافتنی نسبی در نقطه تفکيک زمانی مورد استفاده قرار می گيرد که محصولات مشترک برای قابل فروش شدن، نياز به پردازش اضافی داشته وبخش قابل توجهی از بهای فروش به خاطر هزينه های بعد از نقطه تفکيک باشد. در اين روش،فرايند هزينه يابی بدين صورت است که ابتدا هزينه های بعد از نقطه تفکيک از بهايی فروش نهايی محص
ولات کسر می شود که نتيجه حاصله، ارزش خالص بازيافتنی (ارزش برآوردی فروش) در نفقطه تفکيک است، يعنی :
هزينه های بعد از نقطه تفکيک- بهای فروش = ارزش خالص بازيافتنی در نقطه تفکيک
سپس هزينه های مشترک بر اساس نسبت ارزش خالص بازيافتنی هر کدام از محصولات به کل ارزش خالص بازيافتنی تسهيم می شود. پس از مشخص شدن سهم هر يک از محصولات دغاز هزينه های مشترک، هزينه های بعد از نقطه تفکيک به آن اضافه شده و بهايی تمام شده بدست می آید.
مطلوبست : تسهيم هزينه های مشترک وتعيين بهای تمام شده کل و هر واحد از محصولات بر اساس روش ارزش خالص بازيافتنی نسبی در نقطه تفکيک
حل:
محصول مقدار تولید ارزش فروش نهایی هزینه های بعد از ارزش خالص
نقطه تفکیک بازیافتنی در نقطه تفکیک
______ _______ _____________ ______________ _________________
کیلوگرم واحد کل کل واحد کل نسبت
X 5،000 180 900،000 240،000 48 660،000 55%
Y 3،000 240 720،000 360،000 120 360،000 30%
Z 2،000 90 180،000 ----- --- 180،000 15%
1،800،000 600،000 1،200،000
سهم از هزینه های مشترک بهای تمام شده
_________________ ____________
کل واحد کل واحد
330،000 66 570،000 114
180،000 60 540،000 180
90،000 45 90،000 45
600،000 1،800،000
نحوه برخورد با محصولات فرعی
ارزش محصولات فرعی در دو نقطه قابل شناسايی می باشد:
1) در زمان فروش- در صورتی که ارزش محصول فرعی در زمان فروش شناسايی شود، با ارزش خالص بازيافتنی محصول فرعی (حاصل فروش محصول فرعی پس از کسر هزينه های توزيع وفروش) به يکی ازسه طريق زير برخورد می شود:
الف-به عنوان ساير درآمدها، بعد از سود و زيان عملياتی، در صورت سود و زيان نشان دادهمی شود.
ب. به عنوان فروش محصول فرعی، تحت سرفصل در آمد های عملياتی، در صورت سود و زيان نشان داده می شود.
ج- صرف کاهش در بهای تمام شده محصولات اصلی فروش رفته می شود.
2) 2.در زمان توليد- در صورتی که ارزش محصول فرعی در زمان تولید شناسایی شود ، ارزش خالص بازیافتنی آن ( حاصل فروش محصول فرعی پس از کسر هزینه های توزیع و فروش ) از جمع هزینه های مشترک کسر می شود . باقیمانده ، آن بخش از هزینه های مشترک است که بایستی بر اساس یکی از روشهای تسهیم ، بین محصولات اصلی تسهیم شود . این روش منطقی تر از روشهای قبل بوده و متداول تر می باشد .
مثال 6-8- شرکت فرشید طی فرآیند مشترکی دو محصول اصلی A ,B و یک محصول فرعی به نام C تولید می کند . محصولات C, A بعد از نقطه تفکیک بلافاصله فروخته شده اما محصول B باید مورد پرداژش بیشتر قرار گیرد . جمع هزینه های مشترک در دوره گذشته 1،800،000 ريال و هزینه توزیع و فروش هر واحد محصول C ، 40 ريال بوده است . سایر اطلاعات به شرح زیر است :
محصول حجم تولید قیمت فروش هزینه های
هر واحد بعد از نقطه تفکیک
______ ______ ________ ____________
تعداد ريال
A 2،000 450 --
B 4،000 650 1،000،000
C 500 140 ---
با فرض اینکه ارزش خالص بازیافتنی محصول فرعی صرف کاهش هزینه های مشترک شود ،
مطلوبست : تسهیم هزینه های مشترک بر اساس روش ارزش خالص باز یا
حل :
ارزش خالص بازیافتنی محصول فرعی C 50،000= (40-140) 500
هزینه مشترک قابل تسهیم بین محصولات اصلی 1،750،000=50،000-1،800،000
محصول حجم تولید مبلغ فروش هزینه های ارزش خالص بازیافتنی
بعد از نقطه تفکیک در نقطه تفکیک
______ ______ ___________ _______________ ________________
تعداد واحد کل کل واحد کل نسبت
A 2،000 450 900،000 ---- ----- 900،000 36%
B 4،000 650 2،600،000 1،000،000 250 1،600،000 64%
3،500،000 1،000،000
سهم از بهای تمام شده
هزینه های مشترک
____________ _____________
کل واحد کل واحد
630،000 315 630،000 315
1،120،000 280 2،120،000 530
1،750،000 2،750،000
هزینه یابی مرحله ای و هزینه یابی محصولات مشترک
همانگونه که در ابتدای فصل توضیح داده شد هزینه های بعد از نقطه تفکیک با استفاده از روشهای هزینه یابی مرحله ای و هزینه های مشترک با استفاده از روشهای هزینه یابی محصولات مشترک قابل تخصیص به محصولات است . در مثالهای قبل بحث محاسبه میزان تولید مطرح نبود ، اما در موارد واقعی بحث محاسبه تولید و همچنین ریز عوامل تشکیل دهنده هزینه های مشترک و هزینه های بعد از نقطه تفکیک مطرح می شود . به عبارت دیگر بحث هزینه یابی مرحله ای با بحث هزینه یابی محصولات مشترک ترکیب می شود .
مثال 7- 8 – شرکت صنایع شیمیایی مهشید در سه مرحله تولیدی خود دو محصول شیمیایی آلفا و بتا را در فروردین ماه گذشته به شرح زیر تولید کرده است :
مرحله (1)
ابتدا ماده A وارد فرآیند تولید شده و عملیات ساخت محصولات آلفا و بتا بطور مشترک در این مرحله انجام می گیرد . در پایان مرحله ، دو محصول از یکدیگر جدا شده ، محصول آلفا برای تکمیل شدن به مرحله (2) و محصولات بتا به مرحله (3) منتقل می شود . در این مرحله بطور عادی معادل 20% از آحاد وارده به تولید ضایع می شود و بقیه به نسبت 40% و 60% به ترتیب به مرحله (2) و (3) انتقال می یابد . ضایعات از قرار کیلویی 10ريال فروخته می شود که حاصل فروش صرف کاهش هزینه های مرحله می شود . در طی فروردین ماه جمعا 25،000 کیلو ماده A به این مرحله وارد شده که به بهای هر کیلو 64ريال خریداری شده است . هزینه های تبدیل در این مرحله بالغ بر 1،934،800 ريال بوده و هیچگونه کالای در جریان ساخت در ابتدا و پایان فروردین ماه وجود نداشته است . هزینه های مشترک برای ساخت محصولات در پایان این مرحله یابد به نسبت بهای برآوردی محصولات در نقطه تفکیک آنها تسهیم شود .
مرحله (2)
محصول انتقالی از مرحله (1) ، در این مرحله به محصول آلفا تبدیل می شود که در بازار از قرار کیلویی 520ريال قابل فروش است . محصول انقالی در ابتدا ی مرحله دوم باهم وزن خود با ماده شیمیایی دیگری به نام B ترکیب می شود . ماده شیمیایی B از قرار هر کیلو16 ريال
قابل خریداری است .
هزینه تبدیل در این مرحله 1،120،000 ريال بوده و کالای در جریان ساخت در اول فروردین ماه 2،000 کیلو (50% تکمیل ) به بهای تمام شده 290،000 ريال بوده است . کالای در جریان ساخت پایان فروردین ماه 4،000 کیلو ( 25% تکمیل ) می باشد .
مرحله (3)
محصول انتقالی از مرحله (1) ، در این مرحله به محصول بتا تبدیل می شود که در بازار از قرار کیلویی 928ريال به فروش می رسد . در ابتدای این مرحله قبل از انجام هر کاری معادل 10% محصول وارده از مرحله (1) بطور عادی ضایع می شود که از قرار کیلویی 25ريال به فروش می رسد و حاصل فروش صرف کاهش هزینه های تبدیل مرحله می شود . هزینه تبدیل در این مرحله 1،710،000 ريال و کالای در جریان ساخت در اول فروردین ماه 2،500 کیلو (40% تکمیل ) به بهای تمام شده 367،000 ريال بوده است . کالای در جریان ساخت پایان فروردین ماه 3،600 کیلو ( 50% تکمیل ) می باشد .
مطلوبست : تنظیم حساب کالای در جریان ساخت مراحل (1) ، (2) (3) و تعیین بهای تمام شده هر واحد محصول آلفا و بتا ، با فرض اینکه شرکت برای تعیین بهای تمام شده از روش FIFO استفاده می نماید .
حل :
ابتدا جریان فیزیکی محصول را ترسیم می کنیم .
(2) ماده B
محصول آلفا
(1)
14.000
%80
ماده A
(3) 25.000
محصول بتا
9.700
_____________________________________________________
کالای در جریان ساخت مرحله (1)
_____________________________________________________
کیلو ریال کیلو ريال
ماده A 25،000 1،600،000 انتقالی به مرحله (2) 8،000 1،584،000
هزینه تبدیل 1،934،800 انتقالی به مرحله (3) 12،000 1،900،800
ضایعات عادی 5،000 50،000
_____ _______ 25،000 3،534،800
25،000 3،534،800
هزینه مشترک قابل تسهیم بین محصولات عبارت است از کل هزینه های مرحله (1) منهای حاصل فروش ضایعات عادی یعنی ، یعنی :
3،534،800-50،000=3،484،800
مبلغ مذکور بایستی براساس بهای فروش برآوردی در نقطه تفکیک ( ارزش خالص بازیافتنی نسبی ) بین محصولات تسهیم شود . برای محاسبه بهای فروش برآوردی در نقطه تفکیک ابتدا بایستی هزینه های بعد از نقطه تفکیک هر یک از محصولات محاسبه شود . لذا داریم :
جدول معادل آحاد تکمیل شده مرحله (2)
____________________________________________________________
انتقالی ماده A تبدیل
کالای تکمیل شده 14،000 14،000 14،000
- کالای در جریان ساخت اول دوره ( بطور کامل ) (12،000) (2،000) (2،000)
واحد های که تولید آنها طی دوره شروع و تکمیل شده اند 12،000 12،000 12،000
+ کالای در جریان ساخت اول دروه ( جهت تکمیل شدن ) _____ _____ _____
+ کالای در جریان ساخت پایان دوره ( تا درجه تکمیل ) 4،000 4،000 4،000
جمع معادل آحاد تکمیل شده 16،000 16،000 16،000
هزینه های بعد از نقطه تفکیک محصول آلفا به شرح زیر محاسبه می شود :
هزینه ماده B مصرف شده 128،000=16 8،000
هزینه ماده B هر واحد محصول آلفا 8=16،000 128،000
هزینه تبدیل هر واحد محصول آلفا 80=14،000 1،120،000
هزینه بعد از نقطه تفکیک هر واحد محصول آلفا 88
جدول معادل آحاد تکمیل شده مرحله (2)
_________________________________________________________________
انتقالی تبدیل
کالای تکمیل شده 9،700 9،700
- کالای در جریان ساخت اول دوره ( بطور کامل ) (2،500) (2،500)
واحد های که تولید آنها طی دوره شروع و تکمیل شده اند 7،200 7،200
+ کالای در جریان ساخت اول دوره ( جهت تکمیل شدن ) ___ 1،500
+ کالای در جریان ساخت پایان دوره ( تا درجه تکمیل ) 3،600 1،800
جمع معادل آحاد تکمیل شده 10،800 10،500
هزینه های بعد از نقطه تفکیک محصول بتا به شرح زیر محاسبه می شود :
حاصل فروش ضایعات عادی که صرف کاهش هزینه تبدیل می شود 30،000= 25 1،200
هزینه تبدیل ( هزینه بعد از نقطه تفکیک ) هر واحد محصول بتا 160= 10،500 (30،000-1،71،000)
پس از محاسبه هزینه های بعد از نقطه تفکیک محصولات آلفا و بتا به ترتیب زیر عمل می کنیم :
هر واحد
____________________________________
محصول بهای فروش هزینه های بعد از بهای فروش بر آوردی حجم تولید بها ی فروش برآوردی کل
نقطه تفکیک در نقطه تفکیک در نقطه تفکیک
_____ ______ _________ __________ _____ ________________
ريال ريال ريال کیلو ريال نسبت
آلفا 520 88 432 16،000 6،912،000 5
11
بتا 928 160 768 10،800 8،294،400 6
11
سهم از هزینه های
مشترک
____________
کل واحد
1،584،000 99
1،900،800 176
3،484،800
پس از محاسبه سهم هر یک از محصولات آلفا و بتا از هزینه های مشترک ، بهای تمام شده هر واحد محصول به شرح زیر خواهد بود :
بهای تمام شده هر واحد محصول آلفا بهای تمام شده هر واحد محصول بتا
______________________ _______________________
هزینه های انتقالی 99 هزینه انتقالی 176
هزینه ماده B 8 هزینه تبدیل 160
هزینه تبدیل 187 336
حال کالای در جریان ساخت مراحل (3) و (3) به شرح زیر تنظیم می شود :
کالای در جریان ساخت مرحله (2)
____________________________________________________________
کیلو ریال کیلو ريال
موجودی اول دوره 2،000 290،000 کالای تکمیل شده آلفا 14،000 2،614،000
انتقالی از مرحله (1) 8،000 1،584،000
ماده B 8،000 128،000
هزینه تبدیل ____ 1،120،000 موجودی پایان دوره 4،000 508،000
18،000 3،122،000 18،000 3،122،000
جدول تخصیص هزینه های مرحله (2)
______________________________________________________________
بهای تمام شده کالای تکمیل شده : ريال ريال
بهای تمام شده کالای در جریان ساخت اول دوره 290،000
هزینه تکمیل کالای در جریان ساخت اول دوره :
تبدیل (80 1،000) 80،000
بهای تمام شده کالای تکمیل شده از محل موجودی اول دوره 370،000
بهای تمام شده کالای در جریان ساخت پایان دوره (18712،000) 2،244،000
2،614،000
انتقالی (99 4،000) 396،000
ماده B (8 4،000) 32،000
تبدیل (8 1،000) 80،000
508،000
3،122،000
جمع هزینه های تخصیص یافته
کالای در جزیان ساخت مرحله (3)
___________________________________________________________________
کیلو ريال کیلو ريال
موجودی اول دوره 2،500 367،000 کالای تکمیل شده – بتا 9،700 3،026،200
انتقالی از مرحله (1) 12،000 1،900،800 ضایعات عادی 1،200 __
هزینه تبدیل ___* 1،680،000 موجودی پایان دوره 3،600 921،600
14،500 3،947،800 14،500 3،947،800
* جمع مذکور پس از کسر حاصل فروش ضایعات عادی ( 30،000ريال) از هزینه تبدیل دوره (1،710،000ريال) بدست آمده است .
جدول تخصیص هزینه های مرحله (3)
______________________________________________________________________
ريال ريال
بهای تمام شده کالای تکمیل شده :
بهای تمام شده کالای در جریان ساخت اول دوره 367،000
هزینه تکمیل کالای در جریان ساخت اول دوره :
تبدیل (1601،500،000) 240،000
بهای تمام شده کالای تکمیل شده از محل موجودی اول دوره (3367،200) 607،00
2،419،200
بهای تمام شده کالای در جریان ساخت پایان دوره 3،026،200
انتقالی (1763،600) 633،600
تبدیل (1601،800) 288،000
جمع هزینه های تخصیص یافته 921،600
3،947،800
مثال 8-8- در شرکت گلشید ماده اولیه A وارد مرحله (1) می شود . بعد از پرداژش لازم 20% ان تبخیر و از مابقی ،40% به مرحله (2) و 60% به مرحله (3) انتقال می یابد .
محلول انتقالی به مرحله (2) در همان ابتدای عملیات با هم وزن خود ماده B ترکیب می شود . از ترکیب حاصله 20% ضایع ، 10% بخار و مابقی به محصولات X تبدیل می شود .
محول انتقالی به مرحله (3) در همان ابتدا 20% کاهش وزن می یابد و باقیمانده با آب به میزان 5/1 برابر وزن خود ترکیب می شود و از ترکیب حاصله 20% ضایع و مابقی به محصولات Y تبدیل می شود .
با فرض اینکه ماده A به میزان 40،000 کیلو مصرف شده باشد ، تعیین کنید چند کیلو محصول X,Y تولید شده است ؟
حل :
شکل زیر کشیده شود
برای تکمیل این ، وجود یک عدد کافی است . بنابراین داریم :
محصول X تولید شده 17،920=70%240%80%40،000
محصول Y تولید شده 30،720= 80%5/2 (20%-1) 80%40،000
مثال 9-8 – با در نظر گرفتن اطلاعات مثال 8-8 اگر در یک دوره 9،800کیلو محصول X تولید شده باشد ، تعیین کنید در این دوره :
1. چند کیلو ماده A به مصرف رسیده است ؟
2. چند لیتر آب مصرف شده است ؟
3. چند کیلو محصول Y تولید شده است ؟
حل : ماده A مصرف شده 21،875= 9،800 ___________ (1
70%240%21،875
مقدار آب مصرف شده 12،600= 5/1 (20%-1) 60%80%21،875
محصول Y تولید شده 16،800=80%5/2 (20%-1)60% 80%21،875
فصل نهم
هزینه یابی استاندارد – محاسبه انحرافات
سیستم هزینه یابی واقعی و سیتم هزینه یابی استاندار
در سیستم هزینه یابی واقعی ( تاریخی) ، هزینه ها به ترتیب زمان وقوع گردآوری می شوند ولی تا زمانی که که عملیات ساخت به پایان نرسیده و یا خدمات ارائه نگردیده ، محاسبه بهای تمام شده واقعی امکان پذیر نمی باشد . در این سیستم ، هزینه های مواد مستقیم و دستمزد مستقیم براساس مبالغ واقعی به حساب سفارشات و یا کالای در جریان ساخت دوایر تولیدی مختلف منظور می گردد ، اما هزینه های سربار براساس نرخ های جذب سربار به حسابها منظور می شود .
در سیستم هزینه یابی استاندارد ، قبل از شروع دوره مالی ، بهای تمام شده محصولات از لحاظ
مواد ، دستمزد و سربار پیش بینی شده در طول دوره مالی ، این هزینه ها ملاک محاسبه و ثبت قرار می گیرند . در این سیستم نیز حسابهایی جهت گردآوری هزینه ها واقعی در نظر گرفته شده و مغایرات بین هزینه های واقعی و هزینه های استاندارد و در حسابهای جداگانه ای تحت عنوان " انحرافات " به ثبت می رسند . سیستم هزینه یابی استاندار در هر دو سیستم هزینه یابی مرحله ای و هزینه یابی شفارش کار قابل استفاده است ولی غالبا با سیستم هزینه یابی مرحله ای بکار گرفته می شود ، زیرا تعیین استاندارد ها در شرایط تولید انبوه و مداوم ،
عملی تر می باشد .
هزینه های استاندارد
هزینه های استاندارد ، هزینه های از پیش تعیین شده ای هستند که برای تولید یک واحد یا تعدادی محصول یا انجام خدمات ، در دوره آتی مورد انتظار می باشند و معمولا در شرایط کارای عملیات ، قابلیت دستیابی به آنها وجود دارد .
هزینه های استاندارد برای مقاصد زیر مورد استفاده قرار می گیرند :
1. کنترل هزینه ها
2. تهیه و تنظیم بودجه ها
3. تسهیل روشهای هزینه یابی و تسریع در گزارشات هزینه
4. تسهیل در تخصیص هزینه ها به موجودیهای مواد ، کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده
استفاده از هزینه های استاندارد این امکان را به مدیریت می دهد که نتایج واقعی را با استاندارد ها مقایسه و انحرافات موجود استفاده را مشخص نموده و بطور مستمر آنها را مورد بررسی قرار دهد و در خصوص شناسایی عوامل ایجادکننده انحرافات قابل توجه ، اقدامات ضرور
ی به عمل آورد . استاندارد ها معمولا برای یک دوره یکساله تعیین می شوند ، ولی در برخی موارد ممکن است برای دوره های طولانی نیز مورد استفاده قرار گیرند .
کارت هزینه استاندارد
کارت هزینه استاندارد ، کارتی است که در آن اقلام هزینه مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و سربار ساخت و همچنین جمع بهای تمام شده استاندارد مقدار مشخصی محصول به تفکیک نشان داده می شود . نمونه ای از کارت استاندارد در زیر نشان داده شده است :
کارت استاندارد 5 کیلو محصول
____________________________________________________________
ماده الف 4 کیلو به نرخ هر کیلو 20ريال به مبلغ 80ريال
ماده ب 2کیلو به نرخ هر کیلو 30 ريال به مبلغ 60ريال
دستمزد مستقیم 3 ساعت به نرخ هر ساعت 25ريال به مبلغ 75ريال
سربار ساخت 3 ساعت به نرخ هر ساعت 15ريال به مبلغ 54ريال
260
مواد مستقیم و انحرافات مربوطه
استاندارد های مواد مستقیم
استانداد های مربوط به مواد مستقیم به دو بخش تقسیم می شود :
1. نرخ استاندارد مواد - بیانگر نرخی است که انتظار می رود برای خرید یک واحد مواد در دوره آتی پرداخت شود . نرخ مزبور باید منعکس کننده قیمت جاری بازار باشد .چنانچه برای تولید محصولی بیش از یک نوع مواد مورد استفاده قرار گیرد ، برای هر یک از انواع مواد ، نرخ استاندارد جداگانه ای تعیین شود .
2. مصرف استاندارد مواد - بیانگر مواد مصرفی مورد انتظار برای تولید یک واحد محصول می باشد و توسط دایره تولید ( مهندسی تولید ) تعیین می شود . در تعیین مصرف استاندارد مواد ، باید عواملی از قبیل ضایعات ، تبخیر و غیره مورد توجه قرار گیردو چنانچه باری تولید محصولی بیش از نوع مواد مورد استفاده قرار گیرد ، باید مصرف استاندارد هر یک از آنها بطور جداگانه تعیین شود .
انحرافات مواد مستقیم
انحراف کل مواد تفاوت بین هزینه استاندارد مواد برای تولید واقعی و هزینه واقعی مواده بوده و به دو بخش تفکیک می شود :
1- انحراف نرخ مواد – زمانی به وجود می آید که نرخ واقعی مواد از نرخ استاندارد آن کمتر یا بیشتر باشد . چنانچه نرخ واقعی مواد کمتر از نرخ استاندارد آن باشد انحراف نرخ مواد ، مسعد و اگر نرخ واقعی بیشتر از نرخ استاندارد باشد انحراف نرخ مواد ، نامساعد خواهد بود . در اگثر موارد ، انحراف مساعد نرخ مواد " خوب " است اما همیشه اینگونه نیست . برای مثال ، انحراف مساعد نرخ مواد ممکن است ناشی از خرید مواد نامرغوب باشد ، که استفاده از مواد نا مرغوب تأثیر منفی بر روی انحراف مصرف مواد خواهد داشت . همچنین در اثر استفاده از مواد نا مرغوب ممکن است کیفیت محصول تولید شده کاهش یابد ، در نتیجه بر روی تعداد فروش نیز اثر منفی خواهد گذاشت . مسئولیت انحراف نرخ مواد با دایره خرید است .
انحراف نرخ مواد را در دو نقطه می توان محاسبه نمود :
الف – در زمان خرید – هنگامه که انحراف نرخ مواد در زمان خرید محاسبه می شود ، حساب موجودی مواد با نرخ استاندارد نگهداری می گردد . انحراف نرخ مواد در زمان خرید از رابطه زیر به وجود می آید :
مقدار واقعی مواد خریداری شده ( نرخ واقعی- نرخ استاندارد ) = انحراف نرخ مواد
ب- در زمان مصرف – هنگامه که انحراف نرخ مواد در زمان مصرف محاسبه می شود ، حساب موجودی مواد با نرخ واقعی نگهداری شده و در زمان مصرف با استفاده از یکی از روشهای ارزیابی موجودیها ( میانگین موزون ، اولین صادره از اولین وارده زیر بدست می آید :
مقدار مصرف واقعی مواد ( نرخ واقعی – نرخ استاندارد )= انحراف نرخ مواد
2- انحراف مصرف مواد - زمانی به وجود می آید که مصرف واقعی مواد ، کمتر یا بیشتر از مصرف استاندارد مواد برای تولید واقعی (منظور از تولید واقعی عبارت است از معادل آحاد تکمیل شده*) باشد . انحراف مصرف مواد از رابطه زیر بدست می آید :
نرخ استاندارد مواد ( مصرف واقعی – مصرف استاندارد برای تولید واقعی ) = انحراف مصرف مواد
انحراف نا مساعد مصرف مواد نامرغوب ، کارگران غیر ماهر ، ماشین آلات فرسوده و تغییر در روشهای تولیدی به وجود می آید و بیانگر ضایعات غیر عادی می باشد . مسئولیت انحراف مصرف مواد با دایره تولید است . دل آحاد تکمیل شده به روش FIFO در سیستم هزینه یابی مرحله ای است ، با این تفاوت که ضایعات عادیو ضایعات غیر عادی در آن منظور نمی شود ، چرا که در واقع در سیستم هزینه یابی استاندارد ، میزان ضایعات عادی در کارت استاندارد لحاظ شده و هر گونه ضایعات غیر عادی نیز در انحرافات بازده تجلی پیدا می کند و نیازی به تعییین بهای تمام شده آن نیست . بنابراین ، معدل آحاد تکمیل شده در سیستم هزینه یابی استاندارد به شکل زیر خواهد بود :
جدول معادل آحاد تکمیل شده
___________________________________________________
کالای تکمیل شده
+ کالای در جریان ساخت پایان دوره ( تا درجه تکمیل )
- کالای در جریان ساخت اول دوره ( تا درجه ای که تکمیل بوده )
معادل آحاد تکمیل شده
مثال 1-9- شرکت مجید برای تولید یک بسته محصول از 5 کیلو مواد خام که نرخ استاندارد هر کیلویی آن 120ريال است ، استفاده می کند . طی فروردین ماه گذشته با مصرف 25000 کیلو مواد به بهای تمام شده هر کیلو 124ريال 4،900 بسته محصول تولید شده است .
مطلوبست : محاسبه انحراف کل مواد و تفکیک آن به انحرافات نرخ و مصرف
حل :
بهای تمام شده استاندارد هر بسته محصول 600=1205
هزینه استاندارد مواد برای تولید واقعی 2،940،000= 6004،900
هزینه واقعی مواد خام 3،100،000= 124 25،000
انحراف کل مواد (160،000)= 3،100،000-2،940،000
(100،000) = 25،000( 124-120) = انحراف نرخ مواد
(60،000) = 120(25،000-* 24،500)= انحراف مصرف مواد
160،000
* مصرف استاندارد برای تولید واقعی براساس تناسب زیر بدست می آید :
کیلو مواد بسته محصول
5 1
X=24,500 4،900
سطر اول این تناسب از مقادیر و سطر دوم بر اساس محصول واقعی محاسبه شده است .
انحرافات مکمل مواد مستقیم
در برخی از صنایع از قبیل صنایع شیمیایی ، غذایی و .... که بیش از یک نوع مواد در فرآیند ساخت مورد استفاده قرار می گیرد ، برای تولید محصولات از ترکیبهای خاصی از مواد استفاده می شود . در پاره ای اوقات ، به دلایل گوناگون از قبیل کمبود مواد اولیه ، امکان جایگزینی مواد اولیه وجود دارد و می توان ترکیب مواد مورد استفاده را تغییر داد ، بدون اینکه کیفیت محصول تغییر یابد . در اینگونه صنایع ، برای تجزیه و تحلیل کاملتر می توان انحراف مصرف مواد را به انحرافات زیر تفکیک نمود :
1- انحراف ترکیب مواد – در اثر استفاده از ترکیب مواد به نسبتی متفاوت با ترکیب استاندارد ، به وجود می آید و مشابه انحراف مصرف مواد است والی بر دیدگاه وارده متکی است . انحراف ترکیب مواد از رابطه زیر بدست می آید :
نرخ استاندارد هر نوع مواد ( مصرف واقعی –ترکیب استاندارد از مخلوط واقعی *) = انحراف ترکیب مواد
* منظور از مخلوط واقعی در رابطه فوق ، جمع مواد مصرف شده است .
2- انحراف بازده مواد – ناشی از تفاوت بین بازده واقعی و بازده مورد انتظار بر اساس مواد واقعی مصرف شده در تولید می باشد و از نظر مفهومی می توان را ضایعات غیر عادی تلقی نمود . انحراف بازده مواد از رابطه زیر بدست می آید :
بهای تمام شده استانداردهرواحد محصول از لحاظ مواد( بازده استاندارد **- بازده واقعی *) = انحراف بازده مواد
* منظور از بازده واقعی ، همان تولید واقعی ( معادل آحاد تکمیل شده ) است .
** بازده استاندارد در محاسبه انحراف بازده برای مواد ، دستمزد و سربار یکسان است .
مثال 2-9- در شرکت سعید برای تولید هر کیلو محصول آلفا از دو نوع مواد A,B به نسبتهای 3 و2
5 5
استفاده می شود . قیمت استاندارد هر کیلو مواد A,B به ترتیب 20ريال است طبق استاندارد 1 از
5
مخلوط مواد A,B در فرآیند ساخت به طور عادی ضایع می شود . در خردادماه گذشته از مصرف 1،750 کیلو ماده A به نرخ هر کیلو 21ريال و 1،250 کیلو ماده B به نرخ هر کیلو 28ريال ، 2،300 کیلو محصول آلفا بدست آمده است .
مطلوبست :
1. محاسبه انحراف کل مواد
2. تفکیک انحراف کل مواد به انحرافات نرخ و مصرف
3. تفکیک انحراف مصرف مواد به انحرافات ترکیب و بازده
حل :
1) با توجه به اینکه از هر 5 کیلو مخلوط مواد مصرفی ، 1 آن بطور عادی ضایع می شود ، لذا
5
کارت استاندارد برای تولید 4 کیلو محصول به شرح زیر خواهد بود :
کارت استاندارد 4 کیلو محصول
___________________________________________________
ماده A 3کیلو به نرخ هر کیلو 20ريال به مبلغ 60ريال
ماده B 2 کیلو به نرخ هر کیلو 30ريال به مبلغ 60ريال
بهای تمام شده استاندارد4 کیلومحصول 120ريال
بهای تمام شده استاندارد هر کیلو محصول از لحاظ مواد 30=4120
هزینه استاندارد مواد برای تولید واقعی 69،000= 30 2،300
ماده A مصرف شده 36،750 = 211،750
ماده B مصرف شده 35،000= 281،250
هزینه واقعی مواد 71،750
انحراف کل مواد (2،750) = 71،750-69،000
(1،750) = 1،750(21-20) = انحراف نرخ ماده A (2
2،500= 1،250(28-30) = انحراف نرخ ماده B
انحراف نرخ مواد 750
(500) = 20(1،750-*1،725) = انحراف مصرف ماده A
(3000) = 30(1،250-**1،150) = انحراف مصرف ماده B
انحراف مصرف مواد (3،500)
انحراف کل مواد (2،750)
* مصرف استاندارد ماده A برای تولید واقعی به شرح زیر محاسبه شده است :
کیلو ماده A کیلو محصول
3 4
X= 1،725 2،300
* مصرف استاندارد ماده b برای تولید واقعی نیز به شرح زیر محاسبه شده است :
کیلو ماده B کیلو محصول
2 4
X= 1،150 2،300
(3
(1،000) = 20(1،750- * 1800) = انحراف ترکیب ماده A
(1،500) =30 (1،250- * 1،200) = انحراف ترکیب ماده B
(500)
(3،000) = *** 30( ** 2،400- 2،300) = انحراف بازده مواد
(3،500)
* ترکیب استاندارد مواد A,B به شرح زیر محاسبه شده است :
ماده Aمصرف شده 1،750
ماده B مصرف شده 1،250
جمع مواد مصرف شده (مخلوط واقعی) 3،000
کیلو ماده A کیلو مخلوط
3 5
ترکیب استاندارد ماده A از مخلوط واقعی X=1،800 3،000
کیلو ماده B کیلو مخلوط
2 5
ترکیب استاندارد ماده B از مخلوط واقعی X=1،200 3،000
*** بازده استاندارد مواد از رابطه زیر بدست ِ آید :
کیلو محصول کیلو مخلوط
4 5
بازده استاندارد مواد از مخلوط واقعی X= 2،400 3،000
*** بهای تمام شده استاندارد هر کیلو محصول از لحاظ مواد، از تقسیم هزینه مواد که در کارت استاندارد درج شده (120ريال) بر مقدار محصول کارت استاندارد (4کیلو ) بدست آمده است .
مثال 3-9- در شرکت حمید برای ساخت هر واحد محصول از 2کیلو ماده A به نرخ استاندارد هر کیلو 30ريال و 3کیلو ماده B به نرخ استاندارد هر کیلو 20ريال استفاده می شو
د . ماده A در ابتدای عملیات و ماده B پس از پیشرفت 75% عملیات وارد فرآیند تولید میشود . اطلاعات تولید شهریورماه سال جاری به شرح زیر است :
کالای در جریان ساخت اول دوره 1،000 واحد از نظر تبدیل 40% تکمیل
کالای تکمیل شده 3،000 واحد
کالای در جریان ساخت پایان دوره 2،000 واحد از نظر تبدیل 80% تکمیل
در شهریورماه 9،000 کیلو ماده A و 14،000 کیلو ماده B مصرف شده است .
مطلوبست : محاسبه انحراف مصرف مواد
حل:
جدول معادل آحاد تکمیل شده
_________________________________________________
مادهA مادهB
کالای تکمیل شده 3،000 3،000
+ کالای در جریان ساخت پایان دوره 2،000 2،000
- کالای درجریان ساخت اول دوره (1،000) ----
4000 5000
(30000) =30 (9،000- * 8،000) = انحراف مصرف ماده A
(20،000) = 20 (14،000- ** 15،000) = انحراف مصرف ماده B
10،000
کیلو ماده A واحد محصول *
2 1
مصرف استاندارد ماده Aبرای تولید واقعی X= 8،000 4،000
کیلو ماده B واحد محصول **
3 1
مصرف استاندارد ماده برای تولید واقعی X=15000 5000
دستمزد مستقیم و انحرافات مربوطه
استانداردهای دستمزد مستقیم
استانداردهای مربوط به دستمزد مستقیم به دو روش تقسیم می شود :
1- نرخ استاندارد دستمزد – بیانگر نرخی است که انتظار می رود برای یک ساعت کار مستقیم پرداخت شود .
2- ساعت کار استاندارد- بیانگر ساعت کار مستقیم مورد انتظار برای تولید یک واحد محصول میباشد و توسط دایره مهندسی تولید می شود . در تعیین ساعت کار استاندارد ، باید کلیه عواملی که در ساعت کار مستقیم تأثیر می گذارند ، مورد توجه قرار گیرد .
انحرافات دستمزد مستقیم
انحراف کل دستمزد تفاوت بین هزینه استاندارد دستمزد برای تولید واقعی و هزینه واقعی دستمزد بوده و به دو بخش تفکیک می شود :
1- انحراف نرخ دستمزد - زمانی به وجود می آید که نرخ واقعی دستمزد از نرخ استاندارد آن کمتر یا بیشتر . چنانچه نرخ واقعی دستمزد کمتر از نرخ استاندارد آن باشد انحراف نرخ دستمزد ، مساعد و اگر نرخ واقعی بیشتر از نرخ استاندارد باشد انحراف نرخ دستمزد، نامساعد خواهد بود .انحراف نرخ دستمزد از رابطه زیر به وجود می آید :
ساعت کار واقعی (نرخ واقعی – نرخ استاندارد ) = انحراف نرخ دستمزد
از آنجایی که نرخهای دستمزد غالبا مبتنی بر یک توافق قبلی مشخص است ، لذا انحراف نرخ دستمزد به ندرت به وجود می آید و در صورت ایجاد ، معمولا ناشی از شرایط غیر عادی بوده و خارج از حیطه کنترل مدیریت است .
2- انحراف کارآیی دستمزد – زمانی به وجود می آید که ساعت کار واقعی کمت یا بیشتر از ساعت کار استاندارد برای تولید واقعی باشد . به این انحراف اصطلاحات انحراف کارآیی دستمزد براساس صادره (Output) می گویند .انحراف کارآیی دستمزد از رابطه زیر بدست می آید :
نرخ استاندارد ذستمزد دستمزد ( ساعت کار واقعی – ساعت کار استاندارد برای تولید واقعی *) = انحراف کارآیی دستمزد
* ساعت کار استاندارد باری تولید واقعی ، مدت زمانی است که تولید واقعی انجام شده بطور استاندارد نیاز دارد و از حاصل ضرب ساعت کار موردنیاز برای تولید یک واحد محصول ( ساعت کار استاندارد برای تولید یک واحد ) در معادل آحاد تکمیل شده از لحاظ دستمزد بدست می آید . انحراف نامساعد کارآیی دستمزد معمولا در اثر استفاده از مواد نامرغوب و یا کارگران کم تجربه به وجود می آید و مسئولیت آن با دایره تولید است .
