مقاله رابطه بلوغ عاطفی با طلاق عاطفی ( رضایت زناشویی ) در زوجین

بخشی از مقاله

رابطه بلوغ عاطفی با طلاق عاطفی(رضایت زناشویی) در زوجین

چکیده

با توجه به اهمیت خانواده و افزایش طلاق در دهههاي اخیر و تأثیر آن بر جامعه، محققان به بررسی طلاق و عوامل مختلف تأثیرگذار بر آن پرداخته اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی طلاق عاطفی زوجین از طریق متغیرهاي بلوغ عاطفی انجام شده است. این مطالعهیک تحقیق میدانی است که با استفاده از روشهاي همبستگی و استفاده از پرسشنامه انجام شده است. آزمودنیهاي پژوهش 400 زوج را شامل میشود که به روش تصادفی طبقه اي انتخاب شده اند. کلیه آزمودنی ها به پرسشنامههاي بلوغ عاطفی(سینگ و بهارگاوا) و رضایت زناشویی(انریچ) پاسخ دادند. نتایج نشان داد که کلیه ي متغیرهاي طلاق عاطفی با متغیرهاي بلوغ عاطفی داراي رابطه هستند.میتوان گفت که از طریق بلوغ عاطفی تا حد زیادي می توان رضایت زناشویی و زندگی زناشویی را پیش بینی کرد.

کلمات کلیدي: طلاق عاطفی، بلوغ عاطفی، رضایت زناشویی

مقدمه

نهاد خانواده حائز اهمیت است و در مقایسه با سایر نهادهاي جامعه از نظر اندازه کوچکترین ولی از نظر اعتبار و اثربخشی عظیم ترین و پایدارترین نهاد اجتماعی است، زیرا لازمه بقاي جامعه متشکل از خانواده هاست و مختصات جامعه از طریق روشن ساختن روابط خانوادگی موجود در آن قابل توصیف می باشد.پایه هاي اساسی خانواده را پیوند مقدس و سنت دیرینه اي تشکیل می دهد که در آن زن و مرد بر اساس یک تعهد قانونی ، شرعی، اجتماعی و عاطفی پیمان می بندند.این رابطه فقط به منظور ارضاي تمایلات آنی نیست بلکه زندگی آینده و خوشبختی زن و مرد و کودکان آنها براساس این پیوند قرار می گیرد و بهداشت روانی نسلهاي جامعه در گرو تأمین بهداشت روانی خانواده است.(بنی جمالی،نفیسی،یزدي،.(1383 خانواده اصلی ترین هسته هر جامعه و کانون حفظ سلامت و بهداشت روانی است و نقش مهمی در شکل گیري شخصیت فرزندانیعنی پدران و مادران آینده جامعه دارد. هیچ نهاد و مرجعی نمیتواند جایگزین خانواده شود. سالها اختلاف در مورد بسیاري از جنبههاي شناختی و احساسی و تأثیر آنها بر رفتار فرد وجود دارد. احساسات و عواطف به نوبه خود بر چندین جنبه از رفتار فرد تأثیر می گذارد. در مورد جوانان و نوجوانان دریک دوره زمانی، رفتار آنها بسیار تحت تأثیر احساسات قرار می گیرد. بر طبق نظر چمبرلین (1960)، بلوغ عاطفی1 در مورد کسی بکار می رود که زندگی عاطفی خود را به خوبی تحت کنترل داشته باشد. همانطور که احساسات نقش محوري در زندگی افراد دارد، انتظار میرود که سطح بالاي بلوغ عاطفی به زندگی مؤثر بیانجامد.و این کاملآ درست است که رفتار ما تحت تأثیر بلوغ عاطفی ما قرار دارد. (گیتا و ویجایالاکسمی، 2006، ص.(66 روابط زناشویی پایه و اساس زندگی خانوداگی است، آنرا اتحاد بینیک زن ویک مرد به عنوان زن و شوهر می دانند. ازدواجیک جزء معمولی و بخشی از فرهنگ، سنت، قانون رسمی و گاهی اوقات مذهب است. خانواده و نیازهاي امنیتی آن به عنوانیکی از گسترده ترین مسائل اخیر مورد بحث است.به دلیل اهمیت آن براي انسان منجر شده که سازمان ملل متحد از سال 1994یک روز را به عنوان روز بین المللی خانواده اعلام کند. جامعه بشري از رابطهي زوجین،وقتی که شخص متعهد میشود ؛ رشد پیدا میکند.آنها متعهد می شوند که بایکدیگر و با عشق»تا وقتی که مرگ بین ما جدایی بیندازد« پیوند می خورند. با این حال آمار نشان میدهد که بسیاري از ازدواجها به شکست زناشویی منجر شده و چنین وعده اي را حفظ نمیکنند.(ابنووا، 2008، ص .(3

بیان مسئله

یکی از مهمترین آسیب هاي خانوادگی طلاق است. کارشناسان بر این باورند که فرآیند طلاق در اکثر مواقع این سیر را طی می کند: اختلافات جزئی، تکرار اختلافات جزئی و جدي شدن آنها ، جدایی یا بی میلی یکی از زوجین به طرف مقابل، قهرهاي طولانی و تکرار آنها ، خستگی زوجین از قهرها و درگیري ها ، طلاق عاطفی و طلاق قانونی. اما آمار رسمی طلاق بطور کامل نشان دهنده میزان ناکامی همسران در زندگی زناشویی نیست، زیرا در کنار آن آمار بزرگتر اما کشف نانشده به طلاق هاي عاطفی اختصاص دارد.شاید دوبرابر طلاق هاي قانونی را بتوانیم به طلاق هاي عاطفی اختصاص دهیم، یعنی به زندگی هاي خاموش که زن و مرد در کنار هم به سردي زندگی می کنند ولی هیچگاه تقاضاي طلاق قانونی نمی کنند.در طلاق عاطفی، همسران زیر یک سقف زندگی می کنند، در حالی که ارتباطات بین آن ها کاملآ قطع شده و یا بدون میل و رضایت است.(باستانی،گلزاري،روشنی،1390ص .(243

این عامل تحت تأثیر رضایت زناشویی قرار دارد در واقع ازدواج یکی از مهمترین تصمیم گیري ها در زندگی هر فرد است و رضایتمندي از ازدواجیکی از اصلی ترین عوامل تعیین کننده کیفیت زندگی و سلامت روانی و کیفیت رفتاري است. عامل مؤثر دیگر در طلاق عاطفی (رضایت زناشویی) در زوجین، بلوغ عاطفی2 است. ازدواج موفق نه تنها مستلزم بلوغ جسمانی است، بلکه بلوغ عاطفی با آمادگیهاي احساسی- هیجانی نیز از شرایط لازم در تحقق مطلوب آن است. البته براي بلوغ عاطفی، احراز شناختهاي ویژه از روابط درست زوجین کافی نیست، بلکه آگاهی از ویژگیهاي روانی خویشتن و همسر و امکان مدیریت صحیح هیجانها در زوجین نیز ضروري است. لازم است زوجین از احساس مشتركیا توان »خود را به جاي دیگري گذاشتن« برخوردار شوند. به عبارت دیگر، بیاموزند که آنچه بر خود نمی پسندند، بر همسر خویش نیز روا ندارند. گذشته از این بلوغ عاطفی با آمادگی احساسی-هیجانی مستلزم شناخت واقعیتهاي اجتماعی و مخصوصاً جهات مثبت و منفی آنها است. (برنز دي، .(1980 مسئله طلاق عاطفی3 از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است بنابراین با توجه به این که طلاق عاطفی نقش مهمی در به خطر انداختن سلامت خانواده

و جامعه دارد و با در نظر گرفتن این نکته که تا کنون علی رغم توجه به طلاق، مسئله طلاق عاطفی کمتر مورد بررسی دقیق قرار گرفته است، و از انجا که بررسی پیامدهاي طلاق عاطفی و استراتژي هاي افراد در مواجهه با آن میتواند در شناخت بهتر این پدیده
و بالطبع در پیشگیري آن مؤثر باشد، در پژوهش حاضر به بررسی آن پرداخته ایم. (باستانی، گلزاري، روشنی، 1389، ص .(243 نوع روابطی که در درون خانواده اعمال میشود، عواطف فرد را به صورت مثبت و منفی تحت تأثیر قرار میدهد. عاطفی بودن به صورت مثبت با رضایتمندي زناشویی پیوند دارد. عاطفی بودن مثبت باعث میشود که افراد از شغل و روابط خود بیشتر لذت ببرند و شاد بودن، عشق و عواطف را افزایش میدهد. (خوشخرام و گلزاري، 1390، ص 32و.(33 دو رویکرد، اثرات عاطفه مثبت را بر شناخت توجیه میکند، در رویکرد اول، بر نقش کیفی و اطلاع رسانی عاطفه در بازنمایی شناختی تأکید میشود. در این رویکرد، اثر پردازش اطلاعات هماهنگ با خلق است. در رویکرد دوم، اثر عاطفه بر فرآیند شناخت و سبک پردازش اطلاعات حائز اهمیت است. در رویکرد اول، عاطفه مثبت موجب افزایش موضوعات خوشایند و ایده هاي مثبت در محتواي پردازش اطلاعات فرد میشود. مثلآ فرد در ارزیابی خود ازیک پدیده ، بیشتریه جنبههاي مثبت آن اشاره میکند. پژوهشها نشان دادهاند که عاطفه مثبت، خلاقیت ، انعطافپذیري شناختی، کارایی در تصمیم گیري ، حل مسئله و دیگر شاخصهاي تفکر مفید را افزایش میدهد. (رز، .(2001 در سالهاي اخیر احساس امنیت، آرامش و روابط صمیمانه میان مرد وزن به سستی گراییده است و کانون خانواده دستخوش فرآیندهاي ناخوشایند شده است. احترام متقابل ، همخوانی باورهاي زوج ، سن ازدواج ، مدت زمان زندگی مشترك و تعداد فرزندان در رضایت زناشویی مؤثر است. تحقیقات نشان میدهد که شیوه ارتباطی بر حل موفقیت آمیز تعارضات زوج تأثیر زیادي دارد. به علاوه هماهنگی ارزشها با سطح رضایت زناشویی زوجین ارتباط مثبت دارد. مانند زوجهایی که به آسانی افکار و احساسات خود را بایکدیگر در میان می گذارند و با پذیرش و درك احساساتیکدیگر رضایت زناشویی بیشتري دارند (سلیمی، مرزآبادي، امیري و تقوي، 1387، ص56و.(57 ابراز عواطف مثبت در زندگی نقش محوري داردرضایت زوجین4 را در بر داشته و در تعاملاتشان را بهبود بخشیده و در کودکان احساس امنیت و آرامش ایجاد می کند.(فینی، .(1999ازطرفی سلامت روانی زنان نقش بسیار مهمی در بنیان خانواده و جامعه دارد یکی از راههاي رسیدن به این آرامش در جامعه مدیریت عاطفه زنان است وقتی زنان بتوانند مدیر بر عواطف خود شوند. بحث مدیریت عاطفه فقط مختص به زنان نیست بلکه براي همه انسانها نیازي حتمی است چون همه انسانها تا جهت دهی درستی در عواطف خود نداشته باشند نمی توانند تعادل روانی داشته باشند زیرا زندگی براي همه داراي چالشهایی در عواطف است اگر افراد نتوانند مدیر بر عواطف خود باشند نمی توانند به زندگی عادي خود هم برسند چه برسد به اینکه رشد کنند. (امینی، 2006، ص.(3 براي اینکه یک زوج روابط زناشویی سالمی داشته باشند تنها اموزش روابط زناشویی کفایت نمی کند موارد بسیاري

است که در نزدیکی عاطفی و روحی زن و شوهر موثر است. دانستن نکات زیر به شما کمک خواهد کرد تا رابطه اي سرشار از عشق

و دوستی با همسر خود داشته باشید:

ـ ازدواج و زندگی زناشویی یک بافت سرشار از عاطفه می باشد.

ـ افراد در توانایی دریافت و تشخیص دقیق عواطف خود و دیگران با یکدیگر تفاوت دارندمثلاً. بعضی از زوجها آشکارا نسبت به علائم هیجانی همسرشان بی توجه هستند و آنان را نادیده می گیرند یا آمادگی سوء تعبیر و عدم تشخیص صحیح این عواطف را دارندمثلاً. حالت غمناکی یا اندوه همسر خود را به عنوان عصبانیت و خشم تفسیر می نمایند. (قاسم پور، 2010، ص 7و.(8

ـ انسانها داراي تفاوتهاي قابل توجهی در توانایی ابراز صریح عواطف خود می باشندمثلاً. برخی از زوجها عادت دارند پیامهاي هیجانی مبهم و گیج کننده اي به طرف مقابل خود بدهند (هم زمان، هم می خندند و هم اخم می کنند ). پژوهشگران دریافته اند که ارتباط با ثبات و معناداري بین تفاوتهاي فردي در توانایی ابراز دقیق و صحیح عواطف و تشخیص آنها با شاديهاي زندگی و روابط زناشویی مطلوب وجود دارد. (قاسم پور، 2010، ص 7و.(8

بامیستر نیز بیان می دارد که رضایت از ازدواج از یک شکل U پیروي می کند بطوري که در آغاز زوجین از ازدواج خود در اوج رضایت هستند اما با گذشت زمان به سستی گراییده و این رضایت در دهه هاي بعد کاهش می یابد. اما همین روند ممکن است در طول سالهاي بعد تغییر کرده و بازگشت رضایت را به دنبال داشته باشد.(بامیستر،.(2007

دید کاپلان و بارون : خصوصیات شخصی را که از لحاظ عاطفی بالغ است بررسی کرده، می گوید او قابلیت مقاومت در برابر تأخیر در ارضاي نیازها را دارد او توان تحمل میزان معقول ناکامی را دارد او به طرح و نقشه دراز مدت، معتقد است و میتواند توقعات خویش را برمبناي اقتصادي موقعیت به تعویق اندازد یا در آن تجدید نظر کند(برك5، 2001،ترجمه سیدمحمدي، .(1385

نظر واکر- دي، اسمیت سون : بلوغ عاطفیجریانی6 است که طی آن شخصیت فرد مداوماً براي احراز پیش از پیش سلامت عاطفی از لحاظ روانی و فردي می کوشد (برك، 2001،ترجمه سیدمحمدي، .(1385

ال- اي هولینگ ورث : برخی از خصوصیات اشخاصی که بلوغ عاطفی دارند را این چنین برشمارد:

- 1 او قادر به پاسخگویی تدریجییا درجه اي از پاسخهاي عاطفی است او به طریق همهیا هیچ پاسخ نمیدهد بلکه حد خود را نگه می دارد اگر کلاهش را باد ببرد دستپاچه نمی شود.
-2 همچنین میتواند پاسخهاي خود را به تأخیر اندازد آنچنان که به تکانشوري فرد عالی را به تأخیر می انداخت.

-3 کنترل ترحم نسبت به خود او به جاي نشان دادن ترحم به خود ناآرام می کوشد که آن را براي خود احساس کند (حمیداوي، غلامی، 1389، ص.(16

محققان مختلف نشان دادهاند که رضایت از زندگییکی از پیش بینی کنندههاي سلامت روانی است رضایت از زندگی از سایر سازههاي روان شناختی مانند عاطفه مثبت و منفی، عزت نفس و خوش بینی متمایز است. شواهد تجربی حاکی از آن است که بعد زمانی رضایت از زندگی7 مهم است رضایت از گذشته و رضایت از حال، و رضایت از آینده سه بعد متمایز رضایت از زندگی است. سایر متغیرهاي روان شناختی مرتبط با رضایت از زندگی مانند امید و خوش بینی نیز به سوي دیدگاه زمانی آینده مدار حرکت

کرده باشد. (بخشی پور رودسري، پیروي و عابدیان 1384، ص .(146 والر(1983) 8 اولین محققی بود که پیشنهاد داد طلاق ممکن است ریشه در سرخوردگی زوجین داشته باشد. سرخوردگی و جدایی عاطفی زناشویی، کاهش تدریجی دلبستگی عاطفی به همسر است که با احساس بیگانگی، بی علاقگی و بی تفاوتی زوجین بهیکدیگر و جایگزینی عواطف منفی به جاي عواطف مثبت همراه است. دریک ازدواج سرخورده یکی یا هر دو زوج ضمن تجربه احساس گسستگی از همسر و کاهش علایق و ارتباطات متقابل، نگرانیهاي قابل توجهی در خصوص تخریب فزاینده رابطه و پیشروي به سمت جدایی و طلاق دارند. (شریفی، کارسولی، بشلیده، 1390، ص .(213 طلاق9 در واقع یکی از ویژگی هاي برجسته از زندگی مدرن است که داراي مفاهیم مهم اجتماعی و سیاست هاي عمومی است. اقتصاددانان و دیگر دانشمندان علوم اجتماعی ـ اقتصادي نشان می دهند انواع مختلفی از متغیرها تعیین کنندة اختلال زناشویی هستند.به عنوان مثال قوانین طلاق، سن ازدواج، دین و مذهب،استقلال اقتصادي، نرخ بالاي رابطه جنسی و تأهل قبل از ازدواج از جمله موارد ذکر شده هستند. (فان و کونگ لو،.(2004 پایان زندگی زناشویی در هر دو خانوادههاي فقیر و غنی به عنوان پدیده اي جهانی تبدیل شده است، از خانوادههاي سنتی، شاهزادگان و شاهزادهها گرفته به پایینیعنی کشاورزان، دهقانان و در زمان معاصر ما. مشاهده شده است که نگرش مردم نسبت به ازدواج تغییر کرده است، ساختار خانواده تغییرات قابل توجهی پیدا کرده است. نقش سنت در جامعه مدرن و در خانواده کم رنگ شده است. (سوارنا جاشی و ناتانکومار، 2009، ص .(80 در طلاق عاطفی، ارتباطات بین همسران کاملآ قطع شدهیا بدون میل و رضایت است. از سویی کیفیت روابط درون خانواده، نقش بسزایی در شکل گیري نگرشها و بازخوردهاي اجتماعی، آمادگی و توسعهي مهارتهاي اجتماعی اعضاي خانواده دارد، و پایه و اساس روابط درون خانواده بر محور رابطه زن و شوهر استوار است. طلاق عاطفی نماد وجود مشکل در ارتباط سالم و صحیح بین زن و شوهر است. این مشکل ارتباطی در سطح کوچک(خانواده) میتواند در بعد وسیع تر (جامعه) نیز شیوع و گسترشیابد و ارتباط انسانی را مختل نماید. وقتی بنیان نهاد خانواده دچار تزلزل شود، بنیانهاي اخلاقی و اجتماعی کل نظام اجتماعی متزلزل شده و جامعه به سوي مشکلات گوناگون سوق داده میشود، از این رو بررسی مسئله طلاق عاطفی از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. (باستانی، گلزاري، روشنی، 1389، ص.(244

سئوال تحقیق

-1 آیا بلوغ عاطفی با طلاق عاطفی زوجین ارتباط وجود دارد؟

روش پژوهش

جامعه آماري،نمونه آماري و روش نمونه گیري

جامعه آماري کلیه زوجهاي شهر اهواز می باشند جهت انتخاب نمونه با استفاده از روش کوکران ونمونه گیري تصادفی طبقه اي، نمونه اي به تعداد 400 نفر از بین زوجها انتخاب شده و در حوزه طلاق عاطفی و متغیرهاي تحقیق بررسی شدند.

ابزار اندازه گیري

-1 پرسشنامه بلوغ عاطفی

مقیاس بلوغ عاطفی توسط سینک و بهار گاوا ساخته شده است. این مقیاس توسط کرمی به فارسی برگردانده شده است. مقیاس بلوغ عاطفی 48 آیتم دارد و هر آیتم با انتخابیکی از گزینههاي »خیلی زیاد«، »زیاد«، »نامشخص«، »احتمالآ« و »هرگز« پاسخ داده میشود. این گزینهها به ترتیب 0، 1، 2، 3 و 4 نمره میگیرند.

مقیاس بلوغ عاطفی پنج عامل کلی زیر را مورد سنجش قرار میدهد:

الف- عدم ثبات عاطفی: 10 آیتم (آیتمهاي 1 تا (10 ب- بازگشت عاطفی: 10 آیتم (آیتمهاي 11 تا (20 ج – ناسازگاري اجتماعی: 10 آیتم (آیتمهاي 21 تا ( 30

د – فروپاشی شخصیت: 10 آیتم (آیتمهاي 31 تا (40

ه – فقدان استقلال: 8 آیتم (آیتمهاي 41 تا (48

ضریب پایایی همسانی درونی این مقیاس از طریق روش آلفاي کرونباخ تقریبآ متوسط گزارش شذه است. این ضریب به ترتیب در عاملهاي پنجگانه 0/75 ، 0/63 ، 0/58 ، 0/86 و 0/42 می باشد. ضریب پایایی بازآزمایی این مقیاس با فاصله زمانی 6ماه 0/75 گزارش شده است. ضرایب همبستگی درونی عاملهاي پنج گانه با هم معنی دار و بالا گزارش شده است. .(P < 0/01)

ضریب همبستگی مقیاس بلوغ عاطفی و پرسشنامه سازگاري عاطفی دانشجویان 0/64 بدست آمده است(.( P < 0/01

-2 پرسشنامه انریچ (Enrich):فرم کوتاه 47 سئوالی

از این پرسشنامه به عنوانیک ابزار تحقیق معتبر در تحقیقات متعدد براي بررسی رضایت زناشویی استفاده شده است. فرم اصلی پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ از 12 مقیاس (شامل 115 سؤال) تشکیل شده است که به جز مقیاس اول آن که 5 سؤال دارد، تمام مقیاسها شامل 10 سؤال است. پاسخ به سؤالات به صورت 5 گزینه کاملاًاي( موافق، موافق، نه موافق نه مخالف، مخالف، کاملاً مخالف) است. اعتبار فرم اصلی این پرسشنامه با روش ضریب آلفا 0/92 گزارش شده است. فرم اصلی آن را سلیمانیان (1373) در ایران هنجاریابی کرده است و تعداد سؤالات آن را از 115 سؤال به 47 سؤال کاهش داده است. میزان اعتبار فرم کوتاه شده پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفا0/ 95گزارش شده است. (نیکویی وسیف، 1390، ص.(68 سلمانیان در پژوهشی تحت عنوان »بررسی تفکرات غیرمنطقی بر نارضایتی زناشویی«، درباره روایی و اعتبار این پرسشنامه اظهار می دارد؛ ابتدا پرسشنامه ترجمه گردید؛ پس از ترجمه، سئوالات به رؤیت متخصصان روانشناسی نوابی و نادري رسانده شد و روایی محتوایی پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت. در مرحله بعد، پرسشنامه بر رويیک گروه 11 نفري اجرا گردیدو ضریب اعتبار آن از طریق ضریب آلفا محاسبه شد که عدد0/93 به دست آمد. با توجه به زیاد بودن سؤالهاي پرسشنامه(115 سؤال) که موجب خستگی بیش از اندازهي آزمودنیها می شد، تصمیم گرفته شد فرم کوتاهی از آن تهیه شود. براي این منظور، ابتدا همبستگی هریک از سئوالات با کل پرسشنامه(از طریق ضریب هبستگی) محاسبه گردید. سپس 47سؤال که از همبستگی نسبتا" بالایی برخوردار بودند، انتخاب شدند. این انتخاب به طور مساوي از مقیاسهاي مختلف پرسشنامه صورت گرفت و بدین ترتیب، در مجموع 47 سؤال انتخاب شد. مجددا"ضریب اعتبار فرم 47 سؤالی بر روي گروه 11نفري (با استفاده از ضریب آلفا) محاسبه گردید که ضریب اعتبار آن 0/95 به دست آمد. روش محاسبهي اعتبار و روایی پرسشنامه مزبور به استاد راهنماي پژوهش (پس از بررسی کامل ) ارایه گردید. پس از بررسی و مطالعهي اصل پرسشنامه و طریقهي محاسبهي اعتبار و روایی آن، روش مذکور از نظر ایشان مورد تأیید قرار گرفت و از پرسشنامهي رضایت زناشویی Enrich جهت برآورد میزان رضایت زناشویی در گروههاي مطالعه و مقایسهي ازدواجها، استفاده شد. اولسون و دیگران نیز اعتبار این پرسشنامه را با روش ضریب آلفا، 0/92 گزارش کرده اند.(ساعتچی، کامکاري و عسکریان، 1389، ص.(213

یافته هاي پژوهش

سئوال-1 آیا بلوغ عاطفی با طلاق عاطفی زوجین ارتباط وجود دارد؟