بخشی از مقاله
شناسایی موانع و مشکلات اجرایی ارزشیابی کیفی توصیفی در مدارس چند پایه مختلط دوره ابتدایی
چکیده
تحقیق حاضر به منظور بررسی موانع و مشکلات اجرای ارزشیابی توصیفی در مدارس چند پایه ابتدایی منطقه گل تپه و به شیوه پیمایشی انجام رسیده است . برای این منظور مؤلفههایی با نظر معلمان با تجربه تدوین شد، که جزء سؤاﻻت پرسشنامه تنظیم شده است.جامعه آماری تحقیق شامل کلیه معلمان دوره ابتدایی منطقه گل تپه بوده است. برای نمونه معرف از این جامعه ، معلمانی که در کﻻسهای چند پایه تدریس دارند انتخاب شده است که تعداد آنها 52 نفر میباشد. ابزار مورد استفاده برای گردآوری دادهها در این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته است . برای تجزیه و تحلیل دادههای تحقیق از شاخصهای آماری توصیفی شامل توزیع فراوانی ، در صد استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که مهمترین موانع اجرای ارزشیابی توصیفی در مدارس چند پایه ابتدایی منطقه گل تپه از مهمترین مانع تا کم اهمیتترین مانع عبارتست از: کمبود وقت و زمان در کﻻسهای چندپایه ، حجم زیاد محتوای کتابهای درسی ، حجم زیاد کار برای اجرای درست ارزشیابی توصیفی مثل تهیه ابزارهای ارزشیابی ( پوشه کار، چک لیست سیاه رفتار و غیره ... )، نیاز به معلمان آموزش دیده در زمینه ارزشیابی توصیفی ، خستگی شغلی به واسطه حجم زیاد کار ، نیاز به امکانات و تجهیزات زیاد برای اجرای طرح ، نداشتن انگیزه و رغبت کافی برای اجرای طرح ، ارتقای خود به خودی و کمسواد شدن دانشآموزان ، نیاز به همکاری بیشتر بین معلمان و متخصصان تعلیم و تربیت ، ایجاد سردرگمی در اولیا و معلمان به دلیل ناآشنایی با مضامین و مفاهیم طرح .
واژههای کلیدی
× ارزشیابی، ارزشیابی توصیفی، موانع و مشکلات ،کﻻس چندپایه ، بازخورد .
1
-1 مقدمه
با گذشت بیش از یک قرن از نهادینه شدن نظام آموزشی رسمی در ایران ، امتحانات همیشه نقش مهمی در تعیین سرنوشت تحصیلی دانشآموزان به عهده داشته است . در طول این سالها، استفاده از نمره به عنوان تنها شاخص یادگیری آموختهها جهت تصمیمگیری در مورد ارتقای تحصیلی دانشآموزان به پایههای تحصیلی باﻻتر و نیز ورود به دانشگاه به دلیل اهمیتی که در تعیین سرنوشت آتی آنان ایفا میکند ، سبب شده است تا دانشآموزان در طول سالهای تحصیل نه تنها استرسهای زیادی را تجربه کنند بلکه سطح یادگیری آنها از کیفی بودند به پایینترین سطح آن یعنی حفظ طوطیوار تنزل یابد. در این سالها چالشهای حاصل از امتحانات نه تنها بر رشد علمی دانشآموزان در آموزش و پرورش تأثیر منفی گذاشت بلکه هزینههای هنگفتی را نیز از لحاظ اقتصادی جهت جبران افت تحصیلی بهویژه تکرار پایه دانشآموزان بر آموزش و پرورش تحمیل کرده است. شورای عالی آموزش و پرورش در واکنش به پیامدهای منفی حاصل از امتحانات و نیز اصﻻح نظام ارزیابی ، استمرار اجرای طرح ارزشیابی توصیفی (کیفی) در هفتصد و شصت و نهمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش در تاریخ 1387/ 4/ 18 به تصویب رساند . ( مجموعه مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش ( 1390 ارزشیابی توصیفی (کیفی) از دیدگاه مجریان طرح بهکارگیری مقیاس رتبهای (خیلی خوب، خوب ، قابل قبول، نیاز به
تﻻش بیشتر) به جای مقیاس فاصلهای ( 0 تا ( 20 و نیز به کارگیری کارنامه توصیفی و ابزارهایی برای سنجش و ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانشآموزان ، متناسب با مقیاس مورد نظر معنا میدهد و 3 هدف اساسی را دنبال میکند .1 ارزشیابی توصیفی و تشریحی فرایند پیشرفت تحصیلی و تربیتی دانشآموزان به منظور اصﻻح روند یاددهی -یادگیری در کﻻس درس
.2 ارتقای سطح بهداشت روانی دانشآموزان از طریق کاهش نقش ارزشیابی پایانی و تأثیر مقیاس کمی در سرنوشت تحصیلی و تربیتی آنها . 3 توجه به حیطههای گوناگون شخصیت دانشآموزان در ابعاد عاطفی ، اجتماعی ، جسمانی در سطوح باﻻی حیطه شناسی (حسنی، ( 1387
معلم جهت منظم نگه داشتن جو کﻻس، نیازمند این است که، برای دانش آموزان فعالیتهای مناسب در نظر گیرد. که این امر تنها با به کار بردن یک شیوه ارزشیابی مناسب در کﻻس امکان پذیر می باشد. ارزشیابی توصیفی به منظور تغییر در شیوه های کﻻس داری، روشهای آموزش و مواردی از این قبیل ایجاد شده است. با اجرای شیوه های توصیفی در کﻻس، نحوه برخورد و رفتار دانش آموزان از حالت ایستا به پویا و خﻻق تغییر یافت و این نشان دهنده تأثیر مثبت این شیوه در کﻻس بود.(چاپیوس استیفن،(2009
-2 بیان مسئله
علی رغم پیامدهای مثبت اجرای ارزشیابی توصیفی عواملی در کاربست آن موثر است،که در صورت نبود یا کمبود آنها اجرای این طرح با مشکلاتی روبه رو خواهد شداز قبیل مدیریت متمرکز،پا فشاری بر روشهای تدریس سنتی،کمبود منلبع مالی،حساسیت والدین ودانش آموزان به نمره. (کارن والکر، (2009 نتایج ارزشیابی اجرای آزمایش ارزشیابی توصیفی در سال 1384-85 نشان داد طرح ارزشیابی توصیفی در تحقق برخی از
اهداف پیشبینیشده از سوی شورای عالی آموزش و پرورش موفق بوده و در بسیاری از موارد نیز ناموفق، اهدافی همانند ارتقای سطح بهداشت روانی از طریق افزایش بهداشت روانی محیط یاددهی - یادگیری، فراهم آوردن زمینه تأکید و کاهش تأکید بر نتایج آموزش و پرورش تا حد نسبتاً قابل قبولی تحقق یافته شد . و در دیگر موارد نتایج نشان میدهد که اکثر اهداف پیشبینیشده مهم تحقق نیافتهاند برای نمونه
-1 بهبود نگرش دانشآموزان نسبت به یادگیری
2
-2افزایش ماندگاری ذهنی ( دوام و پایداری یادگیری ) -3 توجه به اهداف سطوح باﻻ حیطه شناسی -4 تعمیق یادگیری
-5 افزایش فرصت یادگیری از طریق مشارکت والدین در امر یاددهی و یادگیری - 6 ابزارهای متفاوت سنجش توصیفی از جمله این موارد هستند . ( خوش خلق ،( 1385
چالشهای فراروی ارزشیابی توصیفی عبارت است از :
- روی آوردن آموزگاران به طراحی ابزارهای متعدد و غیر هدفمند به شکلی که بیشتر اوقات خود را صرف تهیه ابزارهایی از قبیل چک لیست ، مقیاس درجه بندی و … میکنند که هیچ هدفی بر آن مترتب نیست .
- برداشت و تعبیرات نادرست از پوشه کار یا کار پوشش یا به عبارت دیگر ارزشیابی پوشهای است. عموم آموزگاران تصور میکنند پوشه کار همان بایگانی کردن فعالیتهای دانشآموزان در یک پوشه است و هرچه این پوشه وزینتر و از محتوای بیشتری برخوردار باشد ، در واقع ارزشیابی توصیفی است .
- فراهم نشدن زمینه و بستر مناسب برای نهادینه کردن ارزشیابی توصیفی است. غریبه گذشت چند سال از ارزشیابی توصیفی هنوز جامعه، خانواده و رسانهها آگاهی و شناخت ﻻزم را نسبت به این طرح ندارد . ( رستگار ، ( 1382
- مشاهده شده معلمان بیش از هر چیز بر تمام کردن محتوای درس و انجام دادن آزمونهای مکرر با هدف افزایش سطح نمرات دانشآموزان تأکید دارند و این امر آفت اجرای ارزشیابی توصیفی است ؛ بنابراین یکی از مشکلات موجود بر سر راه اجرای این برنامه آموزشی در مدارس، اصﻻح سیستم نظارت موجود بر عملکرد معلمان است که در آن باید مﻻکهای تنوع فعالیتهای انجام شده در طول سال تحصیلی مدنظر قرار گیرد . (پرویزیان و کاظمی ، ( 1384
-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
ارزشیابی توصیفی یکی از نوآوریهای آموزشی است که در دهه هشتاد مورد عنایت سیاستگذاران نظام آموزشی و گروه زیادی از مدیران و معلمان دوره دبستان قرار گرفت . علیرغم استقبال خوب از این رو کرد مانند هر نوآوری دیگر با چالش کژتابی ذهنی روبرو است که از آغاز آن در رنج بوده است. به سخن دیگر این رویکرد از آغاز تدوین طرح و اجرای آزمایشی آن گرفتار این ثبت تعبیرها بوده است . این کژتابی ها میتواند هر طرح ارزشمند را از اهداف خود دور سازد . یکی از این کژتابی ها ذهنی که بسیار جدی به نظر میرسد اینست که مجریان اصلی این طرح که معلمان هستند وقتی از آنها سؤال شود ارزشیابی توصیفی یعنی چه، فکر میکنند که فقط پوشه کار و چک لیست است . ( رشد مدیریت مدرسه ، ( 1389 ارزشیابی توصیفی نیاز دانش آموزان را در حل مسئله بهبود می بخشد به طوری که معلمان می توانند یادگیری دانش آموزان را بهتر درک و تحلیل کنند ،ارزشیابی توصیفی دارای مزایای متعددی نسبت به ارزشیابی سنتی می باشد -1به دانش آموزان اجازه می دهد که نسبتا آسان مشکلات خود را نشان دهند -2معلمان بهتر می توانند حل مسئله دانش آموزان را درک کنند (مین کیونگ کیم وسانزوک نو، (2011 درصورتیکه ارزشیابی توصیفی در عمل معلم و نوع کنش و تعامل معلم و دانشآموز حضور پیدا میکند. ارزشیابی
توصیفی فهرستوارسی نیست . بلکه این ابزار بسیار محدود در ارزشیابی توصیفی استفاده میشود. این کژتابی ذهنی که میشود آن را ابزار گرایی نامید بسیار خطرناک است که بسیاری از معلمان به آن دچار شدهاند (رشد مدیریت مدرسه ، ( 1389
3
ارزشیابی توصیفی زمانی بیشترین تأثیر را میگذارد که منعکس کننده یادگیری همهجانبه و تعامل و عملکرد آشکار فراگیران و آنچه آنها با دانش خود انجام دهند باشد. اگر نظام ارزشیابی توصیفی درست اجرا میشد ، بازده یا نتیجه فرآیند آموزشی را میتوانست به موقع پیشبینی کند (فرجاللهی و السادات حقیقی ، ( 1384
در تحقیق حاضر تﻻش شده است که برخی از موانع و مشکلات اجرایی ارزشیابی توصیفی در کﻻسهای چندپایه شناسایی شود و برای حل آنها، پیشنهادهایی ارائه شود .
-4 اهداف تحقیق
هدف کلی: شناسایی موانع و مشکلات اجرایی ارزشیابی کیفی توصیفی در مدارس چند پایه مختلط دوره ابتدایی اهداف جزئی :
- شناسایی موانع و مشکلات مربوط به کﻻسهای چندپایه در اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی
- شناسایی موانع و مشکلات مربوط به حجم زیاد کار ارزشیابی در اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی
- شناسایی موانع و مشکلات مربوط به کمبود وقت و زمان در اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی
- شناسایی موانع و مشکلات مربوط به عدم رغبت و انگیزه معلمان در اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی
- شناسایی موانع و مشکلات مربوط به عدم آگاهی و توجیه معلمان ، والدین و دانشآموزان در اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی
-5 سؤالهای تحقیق
- موانع و مشکلات مربوط به کﻻسهای چندپایه در اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در مدارس ابتدایی گل تپه چه میباشد؟
- موانع و مشکلات مربوط به حجم زیاد کار ارزشیابی در اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در مدارس ابتدایی گل تپه چه میباشد ؟
- موانع و مشکلات مربوط به کمبود وقت و زمان در اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در مدارس ابتدایی گل تپه چه میباشد؟
- موانع و مشکلات مربوط به عدم رغبت و انگیزه معلمان در اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در مدارس ابتدایی گل تپه چه میباشد ؟
- موانع و مشکلات مربوط به عدم آگاهی و توجیه معلمان ، والدین و دانشآموزان در جای ارزشیابی کیفی توصیفی در مدارس ابتدایی گل تپه چه میباشد ؟
-6 مبانی نظری
ارزشیابی توصیفی در آموزش و پرورش ایران، رویدادی خجسته و نوآوران در حوزه تعلیم و تربیت است که میخواهد تحوﻻت بنیادی و گستردهای را در حوزههای متعدد جمله ایجاد نماید . این نوع ارزشیابی، با ارائه الگوی کیفی ، تﻻش میکند ، برخﻻف الگوهای رایج ارزشیابی، به جای نگاه کمی نگری ، از طریق توجه به معیارهای برنامه درسی و آموزشی، به عمق و کیفیت یادگیری دانشآموزان توجه کند و سپس تدوین و توصیفی از وضعیت آنها ارائه نماید. (شکوهی و قره داغی ، ( 1388
