بخشی از مقاله
غذاهاي فراسودمند، پري بيوتيک و پروبيوتيک
چکيده :
غذاهاي فراسودمند يا عملگرا شبيه غذاهاي متعارف ومعمول روزانه ماست .اما وقتي مصرف ميشوند علاوه بر خواص تغديه اي مزاياي سلامت بخش ازخود نشان مي دهد که خطر ابتلاء به بيماري هاي سخت و مزمن را کاهش ميدهد اين غذاها حاوي مواد سنتزي نبوده و کاملاً طبيعي است .
پروبيوتيک ها عبارت است از مکمل ميکروبي که از طريق متعادل سازي ميکروبها ي بومي روده ، اثرات مفيد بر بدن ميزبان اعمال ميکنند در حاليکه پري بيوتيک ها نيز مواد مغذي يا مواد غذايي هستند که بوسيله باکتريهاي خاص مصرف شده و مي توانند جهت افزايش رشد بقاء باکتريها به آنها افزوده شوند. مهمترين اثرات اين فرآورده ها تقويت سيستم ايمني بدن ، دارا بودن ويژگي هاي آنتي اکسيداني ، سم زدايي و اثرات ضد التهابي است .اين ميکروبها جذب مواد معدني بويژه کلسيم و منيزيم را از لوله گوارش افزايش ميدهد و خطر ديابت نوع دو را کم ميکند از سوي ديگر پر وبيوتيک ها از علايم تحمل نکردن لاکتوز شير مي کاهد و با تقويت سيستم ايمني ، مقاومت بدن را در برابر بيماريها بيشتر مي کند و بميزان زيادي از سمي بودن و نيز جهش زايي ترکيبات دفعي به جاي مانده در لوله گوارش و از شدت عفونت هاي شايع مجراي تناسلي خانمها مي کاهد . پري بيوتيک ها بعنوان منبع قندي و منبع نيتروژني توسط پروبيوتيک ها مصرف مي شوند . در واقع پري بيوتيک ها ميکروارگانيسم نيستند ، بلکه سو بستراهايي براي باکتريهاي پروبيوتيک ساکن روده بزرگ مي باشند . بر خلاف پروبيوتيک ها ، اين مواد را مي توان به انواعي از غذاها که درمدت نگهداري طولاني به بقاي سلولها کمکي نمي کنندافزود.
با استفاده از اين مواد نيازي به مايه کشت هاي تحمل کننده شرايط موجود در روده کوچک نيست ..نتيجه اينکه : خوشمره يا بدمزه ، بهتر است از اين فرآوردهها استفاده شود . گاهي برخي از خانوادها از مصرف اين محصولات بخصوص فرآوردههاي لبني مانند شير ، ماست يا پنير پروبيوتيکي اجتناب ميکند
.مثلاً ماست يک فراورده لبني سودمند و مغذي است که با حذف چربي و افزودن باکتريها ي پروبيوتيکي آنرا فراسودمند مي کند.
"پروبيوتيک "، "غذاهاي فرا سودمند "، "پري بيوتيک "، "آنتي اکسيدان "، "ديابت نوع دو "
مقدمه :
علاقه انسان به استفاده از پروبيوتيک ها براي حصول سلامتي به سال ١٩٠٨برمي گردد. زماني که الي مچنيکف روسي اظهار کرد که بشر بايد از شير تخميرشده با لاکتوباسيلوس براي طولاني شدن عمراستفاده کند . درسالهاي اخير اثرات سلامتي بخش مصرف شير و حضور ريز سازواره ها ي روده اي به خوبي شناخته شده است . همچنين مشخص شده است که توازن بهينه در تعداد ميکروبهاي دستگاه گوارش بستگي به تغذيه و سلامتي دارد.
ريزسازواره هاي اصلي موثر برحفظ اين توازن ، لاکتوباسيلوس ها و بيفيدو باکترها هستند . عواملي که بر فعل وانفعال بين شير وريزسازواره هاي روده اي تاثير منفي مي گذارند (مانند استرس و رژيم غذايي ) با برهم زدن توازن بهينه ميکروبي بر سلامتي انسان اثر سوء خواهند داشت .مدارک روز افزوني در دست است که مصرف مواد غذايي حاوي ريز سازواره ها ي مفيد که از آن تحت عنوان پروبيوتيک و پري بيوتيک ياد مي شود ، کمک شاياني به بقاء و نگهداري ميکروبهاي بومي روده وتوازن ميکروبي آن کرده و درنتيجه منافع بسيار زيادي را براي سلامتي انسان به همراه دارد. در سالهاي اخير باکتري هاي پروبيوتيک و پري بيوتيک به عنوان افزودني هاي رژيم غذايي باتعداد زيادي ازغذا ها آميخته شده اند،که دراين ميان فرآورده هاي شيري به ويژه ماست نقش مهمي را براي حمل اين باکتريها (مانند بيفيدوباکتريوم بيفيديوم و لاکتو باسيلوس اسيدوفيلوس ) ايفاء مي کنند . مصرف منظم تعداد مناسبي از سلول هاي زنده که "حداقل زماني "ناميده مي شود براي انتقال فوايد پروبيوتيک ها به مصرف کننده ها ضرورت دارد . براي اين منظور لازم است روزانه بيش از ١٠٠گرم ماست حاوي حداقل ١-CFU.ML ١٠٦باکتري پروبيوتيک مصرف شود . همچنين بررسي زنده مانده اين ريزسازواره ها در مدت نگهداري تا زمان مصرف ،موضوع بسيار مهمي است .
تاريخ استفاده بشر از مکمل هاي غذايي ميکروبي زنده مانند شيرتخميرشده به قرن ها پيش برمي گردد. دانشمندان معروف در سالهاي گذشته اظهار داشته اند که شير تخميري تنها يک فرآورده غذايي نيست بلکه به خوبي يک دارو محسوب مي شود . آنها شير ترش را براي درمان اختلالات معده اي- روده اي توصيه نمودند با شروع قرن بيستم ، باکتري شناس روسي بنام مچنيکف اولين کسي بود که توضيحات علمي براي فوايد باکتري هاي اسيد لاکتيک موجود در شير تخمير شده ارائه نمود. وي اظهار داشت سلامتي و طول عمر بلغاري ها به دليل مصرف شيرتخميري به نام ياهورت است . بعضي ازمحققين اعتقاد دارندکه پروبيوتيک ها ، پري بيوتيک منشاء انساني دارند.البته دو پديده با اين نظريه در تضادند. اول اين که باکترها ميليون ها سال قبل از پيدايش انسان بر روي کره زمين ظاهر شده اند . دوم اين که دستگاه گوارش در هنگام تولد نوزاد استريل است ، ولي به سرعت به محيط زيست حاوي مقدار کم مقدار کم اکسيژن و مقدار زيادي مواد مغذي تبديل مي شود ، درنتيجه ميکروب بومي گوارشي اوليه با منشاء محيطي به وجود آمده و سپس در افراد بالغ به حالت پيچيده تري درمي آيد که شامل بيش از ١٠١١باکتري در هرگرم است . به هرحال بعضي از آن ها قدرت همزيستي بيشتري نسبت به ديگران دارند ودرنتيجه مي توانند دربدن انسان تثبيت شوند. اين گروه دستگاه گوارش را اشغال کرده و انتخاب طبيعي باعث باقي ماندن سازگارترين نژادها شده است . به همين دليل است که ميکروب بومي گوارشي انسان موقعيت نسبتاً ثابتي از گونه هاي باکترياِيي دارد .اين فرآيند انتخابي در بدن هر فرد ادامه پيدا مي کند . به طور کلي روده انسان محل سکونت گونه سلطه جو مي شود ، و سويه موجود در بدن از يک فرد تا فرد ديگرمتفاوت است .
در مورد استفاده از پروبيوتيک و محصولات پري بيوتيک نظرات منفي نيز وجود دارد و آن اينکه ، مواد مزبور ممکن است چهار نوع اثر جانبي از جمله عفونت هاي سيستميک ، فعاليت هاي مضر متابوليکي ، تغيير در سيستم دفاعي و انتقال ژن را ايجاد کنند. اما پروبيوتيک ها (کپک يا باکتري )، پري بيوتيک ها ريزسازواره هايي هستندکه در پي مصرف ،تاثير مفيد بر سلامت ميزيان دارند. آنها در فرمولاسيون داروها و غذاها ، به خصوص فرآورده هاي شيري تخميري استفاده مي شوند. گونه هاي پروبيوتيکي ونيز فراورده هاي پري بيوتيک روز به روز در حال افزايش هستند . بعضي گونه هاي لاکتوباسيلوس و لاکتوکوکوس جزو گروه GRAS( بطور عمومي بي ضرر ) معرفي شده اند اما انواع پاتوژن هم دارند .
نتايج و بحث :
امروزه بسياري از محصولاتي که در برنامه غذايي روزانه مان استفاده مي کنيم ، از انواع غذاهاي فراسودمند بوده که ما از آن بي اطلاع هستيم .ممکن است اين سوال در ذهن ايجاد شود که اين غذاها چه مزيتي دارند ؟ آيا مي توانند در کاهش خطر ابتلا به بيماريهاي زمينه اي همچون ديابت ، پرفشاري خون ، چربي و کلسترول بالا وبيماريهاي قلبي –عروقي و حتي سرطان موثر باشد ؟ کداميک از غذاهايي که در روز مصرف مي کنيم فراسودمند است ؟
غذاهاي فراسودمند يا عملگرا شبيه غذاهاي متعارف ومعمول روزانه ماست .اما وقتي مصرف ميشوند علاوه بر خواص تغديه اي مزاياي سلامت بخش ازخود نشان مي دهد که خطر ابتلاء به بيماري هاي سخت و مزمن را کاهش ميدهد اين غذاها حاوي مواد سنتزي نبوده و کاملاً طبيعي است .
غذاهاي عملگرا يا فراسودمند هم خود حاوي مزاياي سلامت بخش است و هم مي توان ترکيبات مضر آنها را حذف و يک يا چند ترکيب طبيعي سودمند به آن افزود .بعنوان مثال ماست يک فرآورده لبني سودمند و مغذي است که با حذف چربي و افزودن باکتري هاي پروبيوتيک آن را فراسودمند مي کند. اين محصول اثراتي فراتر از محتواي مواد مغذي خود داشته و به واسطه باکتريهاي مفيد پروبيوتيک مزاياي فيزيولوژيک آن ارتقاء و موجب افزايش عملکردجسمي و ذهني ما مي شود و به ميزان زيادي ريسک ابتلاء به بيماريهاي زمينه اي را کاهش مي دهد . مهم ترين اثرات غذاهاي فراسودمند تقويت سيستم ايمني بدن ، دارا بودن ويژگي هاي آنتي اکسيداني ، سم زدايي و اثرات ضد التهابي است البته لازم است بدانيد موثر بودن غذاهاي فراسودمند در يک فرد به معني اثربخش بودن آن در ديگر افرادنيست و عوامل بسياري در اثر بخش بودن اين فرآورده ها نقش دارد .مهمترين غذاهايي که خصوصيات عملگرايي آن تا کنون مورد بررسي و تحقيق قرارگرفته است فرآورده هاي پروبيوتيک ، ميوه ها و سبزيجات رنگي ، محصولات سبوس دار ، غذاهاي حاوي اسيدهاي چرب غيراشباع و گياهان سنتي و دارويي است .
امروزه تحقيقات وسيعي درمورد عملگرا بودن ميوه و سبزيها با رنگ هاي زرد ، نارنجي و سبز به عمل آمده است .اثرات فراسودمند اين گياهان به محتواي فيبري و برخي ترکيبات موجود درآنها همچون فلاونوييدها و رنگدانه هاي آنتي اکسيداني نسبت داده شده است . رنگدانه ها در ميوه ها و سبزيجاتي همچون هويج ، ترب ، گوجه فرنگي ، اسفناج ، پرتقال ، نارنگي ، زردآلو، انبه ، هلو، شليل ، طالبي ، هندوانه ، کدوحلوايي ، نخود فرنگي ، ذرت شيرين و فلاونوييدها در لوبياي سويا ،چاي ، کاکائو،کلم بروکلي ، سير، زردچوبه ، گيلاس ترش و بسياري ازتوت ها به وفوريافت مي شود .
اين ترکيبات مي توانند راديکال هاي مضر حاصل از واکنش هاي اکسايشي ايجاد شده در بدن را خنثي و از بروز بيماريهاي قلبي –عروقي ، آسم ، ورم مفاصل و اختلالات بينايي بکاهند. لازم است بدانيد حرارت يا پخت ملايم کوتاه مدت سبزي و ميوه هاي رنگي در مقدار کمي روغن گياهي مي تواند ميزان جذب رنگدانه ها را تا چند برابرافزايش د هد. بعنوان مثال جذب رنگدانه گوجه فرنگي در محصولات فرآوري شده آن همچون رب و سس بالاست . همچنين اختلات شير با آب هويج به سبب چربي شير به جذب بهتر رنگدانه هاي هويج کمک خواهد کرد . البته بد نيست بدانيد دريافت ترکيبيات آنتي اکسيداني از رژيم غذايي در مدت زمان کوتاه تاثير چنداني بر سلامت يا جلوگيري از بروز بيماري ها نخواهد داشت . برخي افراد عقيده دارند استفاده از مواد گياهي و ادويه ها در غذاها فقط عاملي براي بهبود رنگ و طعم غذاست و اغلب از اثرات درماني و خواص فرا سودمند آن بي خبرند ،اما مطالعات نشان داده است ادويه ها داراي ترکيبات مختلفي هستند و هر کدام خواص درماني اثبات شده اي دارند.
بعنوان مثال آويشن درمان کننده آلودگي و انگل هاي کرمي شکل روده است و اثرات ضد ميکروبي دارد. شيرين بيان براي درمان اختلالات گوارشي مؤثر است . زنجبيل اثرات ضد التهابي و ضد ميکروبي دارد و باعث افزايش حرکات لوله گوارشي مي شود و به حالت ارتجاعي عروق خوني کمک مي کند.
دارچين اثرات ضدقارچي ، ضداسهاليو تسکين دهندگي دارد و مصرف منظم آن يک عامل کمک کننده درپيشگيري از ديابت نوع ٢است . نعناع از گرفتگي عضلات مي کاهد وداروي موثر مشکلات گوارشي است .فلفل سامانه دفاعي بدن را تحريک و تقويت کرده و از شکل گيري تومورها جلوگيري مي کند.حتي نمک رژيمي کم سديم که پتاسيم ، جايگزين نيمي ازسديم آن شده را هم مي
