بخشی از مقاله

معماری مدرن و پست مدرن

 

چکیده:


معماری مدرن با شعار کم بیش است سادگی خاصی دارد که در جهت عملکردگرایی و مدرن کردن شهرھا شکل گرفته است. این سبک را معمولاً سبک عقلانی مدرنیته معرفی می کنند که در جهت رفع نیاز و پیشرفت شکل گرفته و از دستاورھای صنعتی استفاده کرده است. معماری پست مدرن در واکنشی علیه معماری مدرن شکل گرفته که احساس را نادیده می گیرد و به نوعی کثرت انگاری را در خود دارا می باشد .این امر به دلیل قائل بودن به زمینه گرایی ناشی از تمدن ھا و قوم ھای مختلف است.در این پژوھش سعی بر این شده دوره ھای معماری مدرن وپست مدرن و مکانهای ان مورد

برسی قرار گرفته ومورد مطالعه قرار خواھد گرفت


واژگان کلیدی:


معماری، مدرن، پست مدرن، فرھنگ، عقلانیت، احساس، عملکرد.

 

مقدمه:


معماری به مثابه اثر ھنری، واقعیت ھا یا ارزش ھای برتر را معین می سازد .معماری بیانی بصری از ایده ھا به دست می دھد. ایده ھایی که چیزی را برای بشر معنادار می کنند، چرا که به واقعیت سامان می بخشند. معماری به عنوان یک ھنر اصیل نمایانگر فرھنگ و تمدن ھر قوم و ملتی می باشد. بنابراین جهت فهم کامل بشریت و عقاید وی اعم از اینکه در گذشته باشد یا حال، به نوعی نیازمند بررسی معماری آنها می باشیم. در اھمیت معماری و فواید و کارایی آن شکی وجود ندارد. اما با ورود معماری مدرن، تحولی ویژه در معماری ایجاد شد و تحولاتی در ھنرھای دیگر و حتی تفکر بشریت به وجود آورد. حال دیگر نمی توان با ورود این سبک از معماری ویژگی خاصی را برای معماری ھای مختلف برشمرد و به نوعی یکنواختی را به ارمغان آورد. در این بحث سعی بر آن است که نشان داده شود معماری پست مدرن و مدرن چه ویژگی ھایی دارند و با بررسی ھر یک تشابه و تمایز آنها نمایان شود. اما سؤالاتی در اینجا مطرح می شود از جمله این که آیا معماری مدرن یا پست مدرن به یکباره ایجاد شدند؟ آیا اینها تابع بی چون و چرای نیاز زمانه ی خود می باشند؟ آیا معماری مدرن و ایجاد آن مفید بوده یا نه؟ آیا معماری پست مدرن واکنشی در برابر سطح معماری مدرن است؟ آیا معماری پست مدرن توانسته است کمبودھا و کاستی ھای معماری مدرن را جوابگو باشد؟ جهت پاسخ به سؤالاتی از این قبیل ابتدا به بررسی دو سبک معماری پرداخته شده و سپس چگونگی شکل گیری و ویژگی ھر یک بیان می شود تا بتوان شباھتها و تمایزایندوسبکمعماریرادریافت.اصطلاح پست مدرن برای نخستین بار از حدود ١٩٧٦ در جهان ھنر مورد استفاده قرار گرفت و در کل تمایلی را تحت پوشش قرار می دھد که در برابر مدرنیسم جذبی به وجود آمده است. مبنای معماری مدرن که، سبکی غالب و جهان گیر در سده ی بیستم میلادی بود ریشه در تحولاتی دارد که خاستگاه آن شهر فلورانس در شمال ایتالیا در حدود ٤٠٠ سال پیش از ظهور معماری مدرن بوده است. جهان مدرن در مقابل دنیای کهن منظر متفاوتی از ھستی ارائه می دھد که برخاسته از باورھای عقلی و انسانی مدار است (قبادیان، ١٣٨٢ :١٧). معماری مدرن به صورت یک مکتب معماری با مبنای نظری مدون و بناھای ساخته شده بر اساس اندیشه ی مدرن از اواخر قرن ١٩ میلادی شکل گرفت. این معماری در شهر شیکاگو آمریکا و در اروپا در شهرھای پاریس، برلین و وین شناخته شد (قبادیان، ١٣٨٢ :٣٠)معماری پست مدرن از دھه ی شصت میلادی به صورت موضوع و سبک مهمی مطرح شد و انتقادھای زیربنایی به اندیشه ی منطق گرایی و تکنولوژی مدار معماری مدرن وارد شد. رابرت ونتوری اصول فلسفی مدرن را زیر سؤال برد و بینش تکنولوژی مدار را رد کرد و به جای آن خواھان توجه به خصوصیات انسانی مدار گردید .ونتوری شعار کمتر بیشتر است میس وندر روھه را با کمتر کسل کننده است جواب داد. از نظر وی معماری تنها یک تکنیک و تکنولوژی نیست بلکه مسئله ی پیچیده ای در ساختمان وجود دارد که نمی توان نادیده گرفت. وی سبک بین المللی را مردود و به جای آن معتقد به زمینه گرایی شد زیرا ھر بنایی بر اساس زمینه ھای فرھنگی، اجتماعی، تاریخی و کاربردی و شرایط خاص آن طراحی می شود (قبادیان، ١٣٨٢ :١٠٠)

معماری مدرن

معماری مدرن به عنوان نقطه عطفی در تاریخ معماری غرب یا به عبارتی در تاریخ معماری جهان بود زیرا برای اولین بار نگرش از سنت، تاریخ و گذشته به عنوان منبع الهام معماری تغییر جهت داد و آینده و پیشرفت به عنوان موضوع و ھدف اصلی معماری مطرح شد. معماران و نظریه پردازان مدرن سعی می کردند معماری را به عنوان علم و تکنولوژی با جهان در حال تحول ھمگون سازند )قبادیان، ١٣٨٢: ٨٤). معماری مدرن در قالب سبک جهانی ظهور کرد سبکی که پس از جنگ جهانی اول ریشه دواند و در بازسازی اروپا در دوره پس از جنگ جهانی دوم اشاعه یافت. این سبک داعیه ی آن داشت تا با کنار گذاشتن بی برنامگی و مدیریت سنتی از طریق اتخاذ یک نظام معماری جهانی فرآیند معماری و طراحی ساختمان را اصلاح کند. این معماری جدید با موازین عقلی، سازماندھی شده بود و از کارآمدترین مصالح نظیر بتن، فولاد و شیشه استفاده می کرد (مالپاس، ١٣٨٦ :٤معماری مدرن تازه و ھمگانی است و ریشه در مفاھیم ساختمانی دارد که با یک جامعه ی صنعتی جدید مناسب است به گونه ای که دگرگونی و ترکیب آن، جامعه ای در حال آزمون و شدن را ھدف می گیرد. فضا در آن با خواص فیزیکی مشابه به کار گرفته می شود. از فرم مجرد استفاده می کند و گرایش به معماری ناب دارد (جودت، ١٣٨٤: )٧٨.سنجش معماری مدرن معمولاً متوجه مفهوم عملکردگرایی است، پس پیش از ھر چیزی به سودمندی و کارایی توجه دارد. حتی برخی معتقدند مدرنیسم بنده ی قدرت حاکمیت سرمایه داری بوده و معماری را قربانی کرده است که به معنای این است که فرم ھا به صورت منطقی از نیازھا و منابع کمی قابل دریافتند (نوروز برازجانی، ١٣٨٢: ٩٣). ھدف معماری مدرن در اولین مرحله به قول میس وندر روھه »کم بیش است« بود و نیز برانکوچی می گوید »سادگی ھدف ھنر نیست ولی شخص در رھیافت به معنی حقیقی چیزھا، علی رغم میل خود به سادگی می رسد.« در این سکنی گزینی جدید این نوع از سادگی واقعیت یافته است. اما ھدف در اینجا به سادگی محدود نشد. گیدبن دومین مرحله ی رشد معماری مدرن را «انسانی کردن شهری« و سومین مرحله را تجلی »یادمان گرایی جدید« که عبارت از خلق ساختمان ھایی است که زندگی اجتماعی، آیینی و اشتراکی انسان ھا را نمادین می کند تعریف کرده است. او در سال ١٩٥٤ »منطقه گرایی جدید« را به عنوان نکته ی چهارم اضافه کرده و اظهار می کند معماری قبل از ساختن ھر پلانی ناگزیر طریقه ی زندگی در مکان را بررسی می کند (نوروز برازجانی، .(٩٧ :١٣٨٢معماری مدرن به سه دوره ی اولیه، متعالی و متأخر تقسیم می شود که مدرن اولیه خود به سه سبک شیکاگو، نهضت ھنر و جنبش فوتورسیم تقسیم می شود. معماری مدرن متعالی یا به عبارتی اوج معماری مدرن در بین دو جنگ جهانی اول و دوم یعنی عمدتاً در دھه ی بیست و سی میلادی در اروپا شکل گرفت و در دوره ی مدرن اولیه کماکان سبک ھای تاریخ گرایی ھمچون نئوکلاسیک، رمانتیک و به خصوص التقاطی به عنوان سبک ھای مهم و رایج در غرب حایز اھمیت بودند. یکی از موضوعات کلیدی و بسیار مهم در دوره ی مدرن تعالی مسئله ی صنعت، تولیدات صنعتی و تکنولوژی بود (قبادیان، ١٣٨٢: ٥٠). لوکوربوزیه استفاده از تیرآھن و بتن و پیش ساختگی را مسیر معماری آینده تلقی کرده و تنها راه حل شهرھای آینده را بلندمرتبه سازی و پیش ساختگی می

داند. معماری مدرن متأخر را می توان بعد از جنگ جهانی دوم تا اوایل دھه ی ٧٠ محسوب کرد (قبادیان، ١٣٨٢.(٦٣ : تحولات رخ داده در حوزه ی معماری در سه دھه ی پایانی قرن گذشته سبب متزلزل ساختن ارکان تنها سبک فراگیر و جهانی در بخش عمده ای از قرن بیستم یعنی معماری مدرن گردید. این تحولات ریشه در تغییرات بنیادی فکری و اجتماعی و دگرگونی نگرش نسبت به خود و جهان پیرامون در غرب داشته است (قبادیان، .(٨٩ :١٣٨٢اما به زعم جنکز شهرک ھایی که اصول بنیادی آن بر عقل گرایی جهان شمول و مهندسی محیط کار استوار بوده است نقطه ی اوج مدرنیسم در

حوزه معماری به شمار می رود (مالپاس، ١٣٨٦:). ٥نظریه عملکردگرایی مدرن بر این باور است که معماری صرفاً با تحلیل علمی برنامه برای تعیین و برآورد نیازھای کارفرما عمل می کند (کیت نسبیت، ١٣٨٦: ٨٨) و مدرنیسم با کاربرد و طبیعت که ھر دو ساختاری انداموارند رابطه ی ستیزه جویانه ای داشته است. در میان مدرنیسم ھا لوکوربوزیه تقریباً تنها کسی است که به جست و جوی یک نظام تناسباتی انسان محور و مدولار پرداخت (کیت نسبیت، ١٣٨٦: ٩٨). مایکل گریوز می گوید جنبش مدرن با رد نمود انسانی یا انسان گرایی معماری پیشین، شکل شاعرانه را به نفع ھندسه ھای غیر تمثیلی و انتزاعی تضعیف کرد. معماری مدرن با محدود ساختن ھشیارانه مسائل به مشکلاتی که باید حل کند راه حل ھایی ارائه می دھد که ناب و خالص بوده، با این وجود آزار دھنده و ملال آورند. در نتیجه معماری مدرن با علم مدرن شعر یا ھنر که جملگی پیچیدگی و تضاد را دریافته اند ھم سطح نیست (کیت نسبیت، ١٣٨٦: ١٢٥). معماری مدرن قیاس ماشینی را به جای قیاس ارگانیک پذیرفت. اگر ماشین اغلب بر پایه ی نظام ھای طبیعی طراحی می شوند اما کاربرد الگویی فرمال،

معماری را از ارجاع مستقیم به طبیعت بازداشت.

معماری پست مدرن


چارلز جنکز عقیده دارد که آگاھی از پست مدرن با تاریخچه ی غریبی ھمراه است که نیاز به اندکی توضیح دارد. این جریان در بیست سال اخیر توسعه یافته و ھم اکنون به سرعت در جریان متمرکز شدن و پیش روی به سوی یک روش جدید است .منتقدان معماری تاریخچه پست مدرن معتقدند که اشکال گرایش ھایی که در تمام طول دھه در کارھای گروھی از معماران آمریکایی و به طور مشخص در کارھای اروسارینن، ادوارد دورل استون، مینو رویا ماساکی، فیلیپ جانسون نمایان بود در نهایت به صورت اصول جاافتاده معماری پست مدرن که خود بازتابی در برابر معماری مدرن بود معقول شدند (جودت، ١٣٨٤: ٧٩). بنای پست مدرن بنایی است که دست کم خود را در برابر معماری مدرن در آنِ واحد در دو سطح مطرح می کند :یکی برای معماران و گروه محدودی از علاقه مندان که به مفاھیم خاص معماری می پردازند و دیگری برای عموم مردم با سکنان بومی، که به سایر جنبه ھا چون آسایش و سنت و طریقه ی زندگی و... توجه دارند. به این ترتیب معماری پست مدرن دورگه به نظر می رسد. می توان آن را به جلوه ی یک معبد کلاسیک یونان تشبیه کرد (جودت، ١٣٨٤: ٨٤). گرایش گسترده و روندھایی که معماری پست مدرن را می سازند ھمه یک وجه اشتراک دارند و آن در طلب معنا بودن است. فضای پست مدرن را می توان به باغ چینی تشبیه کرد. فضای باغ چینی برای این که خود را از بند اندیشه گرایی برھاند مفهوم معمولی زمان- مکان و اصول اجتماعی- منطقی را که ھر دو تشکیل دھنده اصول معماری و رفتار ھستند را موقتاً باز می ایستاند. پست مدرن ھا فضا را با استفاده از پارتیشن، خرده شده و بغرنج مطرح می کنند

(جودت، ١٣٨٤: ١٠٧). معتقدان مکتب پسا مدرن محیطی با معنا را می طلبند و این اعتقاد و عملکردگرایی، که معماری را تا حد تبدیل شرایط عملی اجتماعی و اقتصادی به فرم تنزل می یابد، انکار می کنند. با انتقادات نیچه از مدرنیته از اواخر قرن نوزده که در آلمان آغاز و توسط اندیشمندانی چون فروید، ھایدگر، دریدا، لیوتار و... مورد بسط و شرح قرار گرفت به این نتیجه ی منطقی رسید که اگر فلسفه روح زمان و معماری کالبد زمان است با عوض شدن روح زمان، کالبد ھم عوض می شود (قبادیان، ١٣٨٢: ٨٩). بسیاری از معماران و نظریه پردازان معاصر دیدگاه ھایدگر مبنی بر این که رابطه با طبیعت در غنای تجربه انسانی امری حیاتی است را مورد استفاده قرار داده اند (کیت نسبیت، .(٧٥ :١٣٨٦ رابرت استرن، رابرت ونتوری و چالرز مور را بنیان گذاران تاریخ گرایی پسا مدرن به شمار آورده اند که از لحاظ نظری تأکید و تمرکز را از فرمالیسم مستقل و مدرن به جست و جوی معنا تغییر داده اند. استرن سه حوزه اصلی توجه این معماران پسا مدرن را که جملگی بر تولید معنا مربوطند، بر می شمرد: نما، شهر و ایده ی »حافظه ی فرھنگی.« وی این سه حوزه فعالیت یا اصل که بر توجهات تأکید دارند تزیین گرایی، زمینه گرایی و اشارت گرایی می نامد. به اعتقاد استرن، در فرم ھای جنبش تاریخ گرایی پسا مدرن نوع واقع گرایی نهفته است چرا که این فرم ھا شناسه ی »محیط اجتماعی فرھنگی و سیاسی ای ھستند که آنها را به وجود آورده است.« ھر سه اصل استرن نقش مهمی را برای تاریخ در تولید و ایجاد معنا در معماری پسا مدرن قائل می شوند (کیت نسبیت، ١٣٨٦ .(١٢٩ :معماری پست مدرن توجه خود را به برخورد منتقدان با کلان ھا و سبک ھای موجود، پذیرش ھویت منطقه ای و بازگشت به سنت ھای عملی معطوف می سازد .معماری پست مدرن در پرتو روندی که جنکز آن را »رمزگذاری دوگانه« می خواند، روندی که ھم مورد پسند خاص و عام و ھم باب طبع طراح و مصرف کننده است، با عاریه گرفتن سبک ھای ادوار مختلف و استعانت از وجود بناھای دیگر، در طرح

 

ھای خود تنوع گرا و التقاطی می باشد. ھمان گونه که جنکس اشاره می کند معماری پست مدرن به ھمان میزان که رو به جلو حرکت می کند متضمن بازگشت به گذشته نیز ھست. اما این بازگشت ھا، ھمزمان فصل اختلافی با گذشته دارد که ھمان دخالت جهان مدرن است. کنت فرامپتون، از دیگر نویسندگان برجسته معماری پست مدرن، طرفدار نوعی »منطقه گرایی منتقدانه« است. تقلیدھای تعویض آمیز پست مدرن از سبک ھای پیشین به معنای بازگشت به دوره ماقبل مدرن نیست. پست مدرن از مؤلفه ھای ماقبل مدرن به نحوی استفاده می کند که ھم سبک ھایی را که سبک معاصر از آن نشأت گرفته به رسمیت می شناسد و ھم به وجهی تضمین آمیز آنها را در طرح ھای فرامدرن خود ادغام می کند. معماری پست مدرن به جای دگرگون سازی ھویت ساکنان محیط ھای اجتماعی با ھدف سازگار کردن آنها با طرح ھای عقلانی از پیش تعیین شده می کوشد به محیط اجتماعی جنبه انسانی ببخشد و در عین حال حداکثر استفاده را از مواد و مصالح و پیشرفت ھای حاصله در عرصه مدرن در زمینه ی تکنیک ھای ساخت و ساز به عمل آورد. (مالپاس، ١٣٨٦: ٨.(

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید