بخشی از مقاله


نقش بکارگیری مهندسی ارزش در اقتصاد مقاومتی


خلاصه
کشور ایران باتوجه به استعداها و ذخائر معنوی ، مادی و منابع نفتی و متنوع و زیر ساخت های گسترده و دارا بودن نیروی انسانی کارآمد،اگر از الگوی اقتصاد بومی و علمی با بهره گیری از تکنیکهای مهندسی ارزش و مدیریت هزینه و اقتصاد مقاومتی بهره جوید ،آنگاه می توان بر مشکلات اقتصادی در شرایط جنگ اقتصادی تمام عیار تحمیلی بر کشور فائق آمد. فرآیند مهندسی ارزش به عنوان یکی از کار آمدترین ومهم ترین روش های بالابردن ارزش و حفظ کارکردهای نهایی پروژه مطرح می باشد .به کارگیری مهندسی ارزش در مدیریت پروژه با توجه به پیچیدگی روند اجرای پروژه می تواند به ابزار بی بدیلی جهت شناسایی و حذف مولفه هایی که موجب تحمیل هزینه های غیرضروری و اتلاف زمان می شود باشد بدون اینکه آسیبی به کارکردهای اساسی پروژه وارد شود. در این مقاله سعی شده است پس از معرفی مندسی ارزش و اقتصادمقاومتی ، روشهای کارآمد در بکارگیــری مهندسی ارزش در سیاستهای اقتصادمقاومتی شناخته و معرفی گردد.

کلمات کلیدی : مهندسی ارزش ، اقتصادمقاومتی ، مدیریت پروژه ، کارکرد ، کیفیت

 

1

مقدمه

با توجه به ابلاغ سیاست اقتصادمقاومتی در اقتصاد ایران از طرف آیت االله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اساس بند یکم اصل 110 قانون اساسی و پس از مشورت مجمع تشخیص مصلحت نظام و ابلاغ آن به رئیسان سه قوه ، کاهش وابستگی به درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز ، ارتقای شاخص های عدالت اجتماعی ، افزایش تولید ، اشتغال و بهره وری از جمله موارد مطرح شده در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی قرار گرفت.

با توجه به این ابلاغ ، فرآیند مهندسی ارزش به عنوان یکی از کار آمدترین ومهم ترین روش های بالابردن ارزش و حفظ کارکردهای نهایی پروژه مطرح می باشد .به کارگیری مهندسی ارزش در مدیریت پروژه با توجه به پیچیدگی روند اجرای پروژه می تواند به ابزار بی بدیلی جهت شناسایی و حذف مولفه هایی که موجب تحمیل هزینه های غیرضروری و اتلاف زمان می شود باشد بدون اینکه آسیبی به کارکردهای اساسی پروژه وارد شود. در این مقاله سعی شده است پس از معرفی مندسی ارزش و اقتصادمقاومتی ، روشهای کارآمد در بکارگیــری مهندسی ارزش در سیاستهای اقتصادمقاومتی شناخته و معرفی گردد.

با بکارگیری مهندسی ارزش در بهبود فرآیند مدیریت پروژه می توان در بلند مدت نه تنها در دوره تحریم ها به عنوان راهی موثر ، چراغ راه و ابزار کارآمد سیاستهای اقتصاد کشور باشد بلکه می تواند استقلال کشور را تامین کند. از این رو سازمانها در تلاش هستند تا با افزایش بهره وری و سودآوری خود نهایتا عملکردی مناسب ارائه نمایند. در این راستا توجه به سه عامل زمان ، هزینه و کیفیت ، دستیابی به اهداف مورد نظر را تسهیل می نماید . اکنون تولید محصول یا ارائه خدمات در کوتاهترین زمان ، با کمترین هزینه و بالاترین کیفیت ، از مزایای بنیادین رقابتی موسسات و سازمانها محسوب می شود که جهت نیل به این آرمان روشهای مختلف بکارگرفته شده است . یکی از موفقترین این روشها آنالیز ارزش یا مهندسی ارزش می باشد که با تحلیل عملکردهای محصول یا طرح، به کاهش هزینه های غیر ضروری با توجه به کیفیت و زمان آن می پردازد.

متدولوژی آنالیز ارزش در اواخر جنگ جهانی دوم (دهه 40 میلادی) در آمریکا با بکارگیری نظریه یک مهندس به نام لورانس د.مایلز که در شرکت جنرال الکتریک در بخش تهیه تجهیزات و تدارکات مشغول به کار بود تولد یافت. از سال 1945 مایلز نظریات خود را در مرکز جنرال الکتریک بکار بست و نتایج چشمگیری ارائه نمود ، بصورتی که خیلی سریع سایر شرکتها نیز در این رابطه با اولین نتایج بدست آمده ، ملزم به دنباله روی از این نمونه گشتند.

نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا نام مهندسی ارزش را بر این متدولوژی قرار داد تا روی قسمت مهندسی آن تاکید شود. امکانات بالقوه بکارگیری مهندسی ارزش در طرحهای عمرانی، بیکران است. در کشور ما نیز مهندسی ارزش دوران آغازین رشد خود را طی می کند و همگام با فعالیتهای تحقیقاتی دانشگاهیان و زمینه های کاربردی صنعتگران ، نهادهای متولی همچون سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور اقدامات سازنده ای را در راستای استفاده اثر بخش از این متدولوژی ارائه کرده اند. تدوین دستورالعمل ارجاع کار و انعقاد قرارداد با واحدهای خدمات مهندسی ارزش توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی در سال 1379 نقطه عطفی در گامهای آغازین بکارگیری مهندسی ارزش در طرحهای گوناگون کشور محسوب می گردد. همچنین سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به استناد آیین نامه استانداردهای اجرایی طرحهای عمرانی ، موضوع ماده 23 قانون برنامه و بودجه و در چارچوب نظام فنی و اجرایی طرحهای عمرانی کشور (مصوبه شماره /24545ت/4898ه مورخ 1375/4/4 هیات وزیران) و بند ج ماده 31 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مجموعه دستورالعمل های مطالعات مهندسی ارزش در دوره عملیات اجرا و ساخت را تدوین و جهت اجرا به سازمانهای مجری ابلاغ نمود.

اقتصاد مقاومتی((Resistive economy روشی برای مقابله با تحریمها علیه یک منطقه یا کشور تحریم شده میباشد .در شرایطی که صادرات و واردات هیچ کدام برای آن کشور مجاز نمیباشد. اقتصاد مقاومتی به معنی تشخیص حوضهای فشار و متعاقباً تلاش برای کنترل و بیاثر کردن آن تاثیرها میباشد و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت است ، همچنین برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی باید وابستگیهای خارجی کاهش یابد و بر تولید داخلی کشور و تلاش برای خوداتکایی تاکید گردد. طبق نظر دولتمردان ایران در تعریف اقتصاد مقاومتی، ضرورت مقاومت برای رد کردن فشارها و عبور از سختیها برای رسیدن به نقاط مثبت ملی نیاز است.

اصطلاح اقتصاد مقاومتی اولین بار در سال 2005 پس از محاصره غزه توسط اسرائیل که مواد غذایی و نهادههای اولیه برای تولید و پیشرفت اقتصادی را نیز شامل میشد و ناتوانی غزه در صادرات، امکان صادرات و کشت بسیاری ازمحصولات کشاورزی از جمله توت فرنگی را کاهش داده بود مورد استفاده قرار گرفت و ضوابط و معیارهای حاکم بر مفهوم اقتصاد مقاومتی شناسایی گردید.پس از تشدید تحریم ها علیه ایران در سالهای اخیر این شیوه توسط حکومت ایران ترویج میشود و در اقتصاد مقاومتی هدف استفاده از توان داخلی و مقاومت در مقابل تحریم ها با ایجاد کمترین بحران است. مقام معظم رهبری » اقتصاد مقاومتی « را معنا و مفهومی از کارآفرینی معرفی و برای نیاز اساسی کشور به کارآفرینی نیز دو دلیل » فشار اقتصادی دشمنان « و » آمادگی کشور برای جهش « را معرفی نمودند.


2


برای آگاهی یافتن از کیفیت ماهیتی مهندسی ارزش انجام شده در ایران ، پژوهشی متناسب با این موارد صورت گرفت و موارد زیر مشخص گردید:

الف : ماهیت مهندسی ارزش داشتن کارگاهها

ب : میزان پیروی از فرآیند مهندسی ارزش در کارگاهها

موارد قابل بررسی در چهارچوب دو بخش تعیین گردید که با استفاده از اطلاعات موجود ، به بررسی و تحلیل هر مورد پرداخته شد . این موارد به تفکیک بخشها شامل موارد زیر می باشد:

الف : ماهیت مهندسی ارزش نداشتن پروژه ها
- 1 عدم پیروی از توصیه های مرتبط با انتخاب زمان انجام مهندسی ارزش و تعداد افراد کارگاه

✓ بررسی مقطع زمانی نامناسب برای مهندسی ارزش - 2 عدم تبعیت از الزامات کار گروهی (Team Working)
✓ تعهد به انجام کار توسط همه گروهها

- 3 خصوصیات حاکم بر پروژه بخاطر مسائل قراردادی

✓ تحلیل و بررسی تاثیر الزامات قراردادی - 4 محیط نامناسب فیزیکی و روانی

✓ بررسی کیفیت محیط فیزیکی و روانی کارگاه

È : عدم پیروی از فرآیند مهندسی ارزش
- 1 عدم اجرای کامل مرحله مطالعات مقدماتی ✓ بررسی میزان اجرای مرحله پیش مطالعه(تعیین اهداف،تعیین محدوده مطالعات، تعریف مساله و تعیین ترکیب
تیم) - 2 عدم اجرای کامل مرحله مطالعات ارزش

بررسی میزان انجام موارد زیر:
✓ تکمیل و تکوین اطلاعات

✓ تحلیل کارکرد

✓ خلاقیت

✓ ارزیابی

✓ توسعه ایده ها

✓ ارائه نتایج

- 3 عدم اجرای کامل مرحله مطالعات تکمیلی

✓ پیگیری و اجرایی شدن مصوبات

اطلاعات وضعیت فردی و شغلی پاسخ دهندگان

جامعه آماری که به پرسشنامه ها پاسخ دادند مجموعا شامل 31 نفر با پاسخهای قابل استفاده بود که تفکیک حوزه های شغلی در آن در حوزه کارفرمایی 16 درصد ، در حوزه پیمانکاری 16 درصد ، در حوزه مهندسی مشاور 48 درصد و در حوزه مشاور ارزش 20 درصد بودند .در

حقیقت جامعه آماری این تحقیق عوامل مختلف حاضر در کارگاه ها را در بر می گیرد.از میان پاسخ دهندگان به پرسشنامه ، 35درصد دارای مدرک کارشناسی ، 61 درصد دارای کارشناسی ارشد و مابقی دارای مدرک دکترا بودند.

ماهیت مهندسی ارزش نداشتن پروژه ها
آنچه در این بخش به تحلیل آن پرداخته می شود عوامل تاثیرگذاری نظیرپیروی از استاندارها ، الگوها و توصیه ها و روشهای مهندسی ارزش است که می تواند بر نتایج پروژه مهندسی ارزش تاثیرگذار باشد .اگر آنچه در روش مهندسی ارزش اتفاق می افتد را سیستمی متشکل از یک قالب تعریف شده و یک فرآیند داخلی بدانیم که مجموعه ای از منابع اولیه را دریافت می کند وسپس یک خروجی را تولید می کند ، می توان تحلیل های این فصل را بگونه بهتر تشریح و تقسیم کرد(گیلهام ، بیل) . در حقیقت تجزیه و تحلیل این فصل در سه قسمت ماهیت ، کالبد و خروجی این سیستم است و بر همین اساس اولین بخش به بررسی عواملی می پردازد که شکل قالبی ثابت و تعریف شده روشهای مهندسی ارزش را دارا می باشند ولی اجرای نادرست و عدم رعایت برخی از نکات سبب شده تا بر خروجی فرآیند مهندسی ارزش در پروژه های ایران تاثیر بگذارد.


نمودار -1 نمایش میزان هزینه و تاثیر گذاری VE در چرخه عمــر پروژه

عدم پیروی از توصیه های مرتبط با انتخاب زمان انجام مهندسی ارزش و تعداد افراد کارگاه

❖ بررسی مقطع زمانی نامناسب برای مهندسی ارزش و نتایج حاصل (موفقیت و اجرایی شدن نتایج) یکی از نکاتی که در انجام مهندسی ارزش به طور موکدی مطرح می شود مقطع زمانی آن است . بطوریکه ازنمودار هم مشخص است هر چه از زمان ابتدای پروژه بگذرد احتمال نتیجه مطلوب برای مهندسی ارزش کم می شود.این مورد در نتایج پاسخها نیز قابل مشاهده است چنانکه درمطالعات انجام شده در مرحله امکان سنجی ، تمامی پیشنهادهای مهندسی ارزش به میزان %75 و یا بیشتر اجرایی گردیده است ولی در پروژه های مهندسی ارزش که در مرحله طراحی تفصیلی صورت گرفته است تنها در %27 پروژه ها بیش از %75 پیشنهادهای مطرح شده حالت اجرایی یافتند. %45 پروژه ها نتیجه اجرایی بین %25 تا 75 %را داشتند و در %27 آنها کمتر از %25 پیشنهادها اجرایی شد البته لازم به ذکر است این ارقام در مراحل پس از طراحی تفصیلی از تناسب فوق الذکر تبعیت نمی کند.


عدم تبعیت از الزامات کار گروهی

4

❖ تعهد به انجام کار در پیگیری نتایج توسط همه گروههامیزان پیگیری نتایج کارگاه مهندسی ارزش نیز به نوعی نشان دهنده کیفیت کارگروهی می باشد .در پروژه های بررسی شده میزان پیگیری ، وضعیت ایده آل و مطلوبی نداشته است چنانکه میانگین امتیاز پیگیری گروه کارفرمایی %59 ، گروه مهندسین مشاور%58 و گروه پیمانکاری %50 بوده است و این ارقام نشان دهنده این وضعیت است که پیگیری اجرای پیشنهادات کارگاه و انجام کامل تمام مراحل به درستی صورت نگرفته است و در حقیقت کار گروهی که مورد تاکید روش مهندسی ارزش است با کیفیت پایین صورت گرفته و کارگاه را از ماهیت خود در کارگروهی دور کرده است.

خصوصیات حاکم بر پروژه بخاطر مسائل قراردادی
❖ بررسی تاثیر الزامات قراردادی یکی از عواملی که تا حدی بر روند کارگاه مهندسی ارزش و جهت گیری آن و خلاقیت لازم برای ایده پردازی تاثیر می گذارد نوع قرارداد منعقد شده بین کارفرما و پیمانکار است. با توجه به انواع قرارداهای مختلف و الزامات قراردادی ممکن است نتایج کارگاه به مرحله اجرایی در نیایند و این تاثیر نامطلوب عامل قرارداد بر کارگاه مهندسی ارزش می باشد . از سوی دیگر ممکن است در برخی از پروژه ها بخاطر شرایط قراردادی زمینه برای خلاقیت و پرداختن به تمام زمینه های قابل طرح میسر نباشد که این نیز به نوعی ایجاد می کند EPC دور شدن از ماهیت مهندسی ارزش می باشد.( جبل عاملی ، محمدسعید،) .به عنوان مثال ممکن است شرایط ویژه ای که قراردادی از نوع برخی از گزینه های ممکن و مناسب را از فهرست گزینه های پیشنهادی کارگاه خارج کند. در میان پاسخ دهندگان %62 معتقد به این نکته بودند که نوع قرارداد بر ماهیت و کیفیت کارگاه مهندسی ارزش تاثیر گذار بوده است. چنانچه به خاطر نوع قرارداد ، منافع عوامل مختلف حاضر در کارگاه بواسطه حضور در کارگاه ارزش تامین نشود و یا برخی از پیشنهادها سبب کاهش منافع گردد ، انگیزه لازم از عوامل مختلف حاضر در کارگاه سلب می شود و باعث می شود کارگاه از کیفیت لازم برخوردار نباشد.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید