بخشی از مقاله
نقش مديريت از ديدگاه اسلام
چکيده
يکي از مباحث مهم بشريت اصول و روشهاي مديريت است . هر ملتي در سايه مديريت کارآمد و پويا، سعادت واقعي را به دست مي آورد. مباحث مديريت جديد پس از تجارت فراواني بر پارادايم افزايش سود و توليد در دنياي مادي امروز شکل گرفته است . مديريت شامل مجموعه از مهارتها از جمله ، رهبري، برنامه ريزي، تصميم گيري سازماندهي و کنترل به وسيله روشهاي تنبيه و تشويق است . در اين مقاله به تشريح نقش مديريت از ديدگاه اسلام و همچنين مهارتهاي آن در به کارگيري زندگي روزمره و محيط کار مي پردازيم ،هدف از تحقيق توجه به ابعاد وجودي انسان به عنوان انسان يک سازمان اسلامي و همچنين بررسي ارزشهاي اسلامي با رفتار انساني در مديريت که چگونه يک مدير اسلامي مي تواند در کنار دين سازمان يا نهاد اسلامي را در دنياي پيشرفته امروز به بالاترين جايگاه برساند.
واژگان کليدي: مديريت اسلامي، ابعاد وجودي انسان ، مهارتهاي رهبر، ارزشهاي اسلامي، دين
مقدمه
شناخت ابعاد وجودي انسان در کانون انديشه بشري يکي از دغدغه ها بوده است در آموزه اي اديان الهي شناخت انسان پس از خداشناسي بيشترين اهميت را داراست .بسياري از مشکلات جهان معاصر به علت عدم شناخت انسان نسبت به خويشتن است . علي رغم موفقيتها، امروزه جهان غرب از بعد معنوي و انساني دچار معضلات و مشکلات زيادي است ، آنچه باعث شد مديريت غرب با اين مشکلات مواجه شود نگاه يک بعدي مادي و ابزاري به انسان و اهداف و خواسته هاي اوست . انسان موجودي دو بعدي است که يک بعد معنوي آن نسبت به بعد مادي اصالت دارد. عدم شناخت ابعاد معنوي و غير مادي انسان ، بشر امروز را دچار بحران هاي جدي کرده است . حضرت آيت الله مصباح يزدي در اين رابطه مي گويد: روشن است که علماي اسلام " علاوه بر بعد مادي انسان به جنبه غير مادي او نيز اعتقاد دارند او براي انسان علاوه بر جسم او روحي خدايي قائلند" اصلاَ بحث در گرايش الهي و روح انسان است .
اگر انسان صرفاَ موجودي مادي و محصول فرايند تکامل کور زيست محيطي باشد، زندگي او تصادفي و پوچ و بي معنا خواهد بود. در حالي که اگر انسان مخلوق خدا وخليفه او در زمين باشد، آفرينش امري هدفمند و زندگي داراي جهت خاص خواهد بود از اين رو انسان شناسي به گونه اي مستقيم بر معناداري زندگي تاثير دارد لزوم طرح مباحث انسان شناسي در مديريت از اين جمعيت است که در مديريت ارزشهاي انساني مطرح مي شود و اين ارزشها بايد پايه هاي منطقي و فلسفي داشته باشد، از آنجا که موضوع اصلي مديريت (انسان ) است ، ابتدا نگاهي مي اندازيم بر اهميت و اهداف مديريت و ارزشهاي انساني. لذا بحث در خصوص مديريت ، مرتبط بر شناخت انسان است در واقع شناخت انسان از جهاتي پيش نياز مديريت ا ست . مديريت متضمن بايدها و نبايدهايي در رفتار فردي و اجتماعي و سازماني افراد است .
اين بايدها و نبايدها در قالب ارزشها، باورهاو جهان بيني افراد مطرح مي شود لذا بر مبناي باورها و اعتقادات افراد، اصول و سبک مديريت اسلامي بر اساس " نوع نگاه اسلام به انسان " شکل خواهد گرفت . (فروزنده دهکردي- دکتر لطف الله ، جوکار علي اکبر )
ارتباط ارزشهاي اسلامي با رفتار انساني در مديريت بررسي مي شود . پس لازم است که ريشه هاي ارزشها و کيفيت تاثير آن در رفتار و در سطحي عالي و عميق شناخته شود . بايد ملاک ارزشها را بشناسيم تا نحوه اعمال آنها را در مديريت بدانيم .
مهمترين نقشي که اسلام در نظريه ها و همچنين در روشهاي علمي مديريت ايفا مي کند از طريق تاثير ارزشهاي اسلامي بر مديريت است . اسلام داراي نظام ارزشي عميق و گسترده و منسجمي است که مديريت مديران مسلمان را تحت تاثي قرار مي دهد و در روشهاي عملي آنها تاثير مي گذارد و به حرکت آنها جهت مي دهد.
شناخت ابعاد مديريت اسلامي با استفاده از منابع قران و سنت و سيره پيامبر(ص ) و ائمه اطهار(ع ) به ويژه نهج االبلاغه علي(ع ) يک ضرورت است . مديريت از مباحث مهم جامعه اسلامي است که تبيين آن با رويکرد اسلامي و بر مبناي ارزشي زمينه رشد و پويايي جامعه را فراهم خواهد کرد . (فروزنده دهکردي- دکتر لطف الله ، جوکار علي اکبر )
پيامبر اکرم (ص ) در اهميت مديريت فرمود: کسي که متولي امور ده نفر بشود بايد انديشه ٤٠ نفر را داشته باشد و کسي که مسئوليت ٤٠ نفر را به عهده داشته باشد بايد عقل و انديشه ٤٠٠ نفر را دارا باشد( ابوالقاسم پاينده ، نهج الفصاحه ، ص ٥٧٣) شهيد مطهري در خصوص عظمت نهج البلاغه مي نويسد: اخيرا" جهان اسلام دارد نهج البلاغه را کشف مي کند و به تعبير ديگر، نهج البلاغه جهان اسلام را فتح مي کند. چيري که مايه حيرت است اين است که قسمتي از محتواي نهج البلاغه را چه در کشور شيعه ايران و چه در کشورهاي عربي اولين بار بي خدا و يا با خداهاي غير مسلمان کشف کردند و در اختيار توده مردم قرار دادند) ( استاد شهيد مرتضي مطهري ،مجموعه آثار، جلد ١٦، ص ٣٥) در اين مقاله سعي بر اين است که نقش مدير اسلامي از ديدگاه اسلام بررسي شود زيرا تنها مدير است که به طور مستقيم مي تواند بر رفتار و کردار همگان تاثير مستقيم داشته باشد و همچنين مهارتهاي مديريتي شامل رهبري و هدايت ، برنامه ريزي، سازماندهي، تصميم گيري و کنترل تبيين و تشريح مي شود.
