مقاله واکاوی دانش حسابرسان از استانداردهای حسابداری ایران و اثر آن بر گزارش حسابرس

بخشی از مقاله

*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***

واکاوي دانش حسابرسان از استانداردهاي حسابداري ایران و اثر آن بر گزارش حسابرس
چکیده – تحقیق حاضر به دنبال واکاوي دانش حسابرسان از استانداردهاي حسابداري ایران و اثر آن بر گزارش حسابرس و همچنین تأثیر رده سازمانی حسابرسان در این شناخت است. از دیگر اهداف تحقیق پی بردن به این است که حسابرسان دانش کافی نسبت به استانداردهاي مختلف حسابداري دارند یا خیر. براي رسیدن به این اهداف با استفاده از تکنیک "دلفی" پرسشنامه اي طراحی و بین حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی در سطح ایران توزیع شد. سه آزمون تی، تحلیل واریانس و خی دو براي تایید یا رد فرضیات و همچنین از آزمون کالماگروف اسمیرنف براي نرمال بودن داده ها مورد استفاده قرار گرفتند. در نهایت نتایج این تجزیه و تحلیل ها نشان داد، حسابرسان ایرانی در تمامی ردههاي سازمانی به استثناي کمک حسابرسان با استانداردهاي حسابداري، آشنایی کافی دارند و رده سازمانی در این شناخت تاثیر معنیدار دارد و در نهایت شناخت حسابرسان از استانداردهاي مختلف بر گزارش حسابرس موثر است.
کلید واژه: استانداردهاي حسابداري، شناخت کافی، رده سازمانی، اظهارنظر حسابرس، تکنیک دلفی

-1 مقدمه
تقریباً اکثر دانش هاي مهم و برجسته امروزي براي رسیدن به رشد نسبی که امروزه شاهد آن هستیم، مسیر و یا مسیرهاي پر پیچ و خمی را طی کرده اند. با مطالعه سیر تحولات این دانش ها پی میبریم که تمامی آنها نسبت به آنچه که در ابتدا بودهاند تغییرات بسیار زیادي کرده اند. این همان خاصیت علم است. علم پدیده اي تغییرپذیر است و این تغییر پذیري کلید موفقیت و تکامل علوم و دانش ها است. حسابداري نیز همانند سایر دانش ها از این مسأله جدا نبوده است. این نکته را میتوان در تعاریف متعدد ارائه شده براي حسابداري به وضوح مشاهده کرد.
حسابداران وظیفه تهیه صورتهاي مالی را بر عهده دارند حال آنکه حسابرسان وظیفه حسابرسی و اظهار نظر نسبت به این صورت هاي مالی را بر عهده دارند. حسابرسان همواره براي انجام حسابرسی نیازمند معیارهایی هستند تا با مقایسه صورتهاي مالی با این معیار و یا معیارها، قابلیت اتکاي آنها را مشخص کنند. معیار حسابرسی صورتهاي مالی، استانداردهاي حسابداري، که نقطه مشترك اساسی بین این دو رشته است می- باشد. حسابرسان وقتی صورتهاي مالی را قابلاتّکا میدانند که بر اساس استانداردهاي حسابداري تهیه شده باشند.
گزارشگري مالی در واحدهاي اقتصادي، بازتاب نیازهاي اطلاعاتی انتظارات گروههاي گوناگون استفاده کننده از صورتهاي مالی همچون سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و... براي اتخاذ تصمیم ات آگاهانه اقتصادي است. مجموعه صورتهاي مالی عمدهترین وسیله ارائه اطلاعات به خارج از واحدهاي تجاري است. اطلاعات ارائه شده در این صورتها، درصورتی براي استفاده کنندگان مفید
و سودمند است که داراي ویژگیهاي کیفی مورد نیاز باشد.
استفاده کنندگان صورتهاي مالی شامل سرمایه گذاران به عنوان اصلیترین استفاده کننده، دولت، اعتبار دهندهگان و... به دلیل پیامدهاي اقتصادي با اهمیت و پیچیدگی صورتهاي مالی به تنهایی قادر به تعیین وجود ویژگیهاي کیفی در صورتهاي مالی ارائه شده توسط مدیریت نیستند و همچنین به دلیل تضاد منافع موجود بین مدیریت و صاحبان شرکت و با توجه به اینکه سرمایه گذاران به صورت عقلایی تصمیم گیري میکنند، اعتماد به مدیریت و صورتهاي مالی ارائه شده توسط او نیز براي آنها امکانپذیر نیست. لذا مسئولیت تایید وجود ویژگیهاي کیفی مورد انتظار در صورتهاي مالی بر عهده حسابرسان مستقل که هم آگاه به اصول، روشها و رویه هاي حسابداري و هم مستقل از مدیریت هستند، واگذار شده است. اصول پذیرفته شده حسابداري یکی از مواردي است که حسابرسان با استفاده از آن به انجام عملیات حسابرسی میپردازند. رعایت این اصول در تهیه صورتهاي مالی نشان دهنده وجود ویژگیهاي کیفی مورد انتظار در صورتهاي مالی است.1 به بیان ساده اصول پذیرفته شده حسابداري معیار حسابرسان مستقل در انجام عملیات حسابرسی صورتهاي مالی است.
بر اساس بند 4 تبصره 2 قانون تشکیل سازمان حسابرسی و بر اساس ماده 6 قانون اساسنامه سازمان حسابرسی وظیفه تدوین و تعمیم اصول و ضوابط حسابداري و حسابرسی به سازمان حسابرسی واگذار شده است. کمیته تدوین استانداردهاي حسابداري این سازمان در اواخر دهه 70 مأمور شد تا بر اساس استانداردهاي معتبر و با توجه به شرایط محیطی کشور، استانداردهاي لازم را با هدف ایجاد یکنواختی و بر طرف ساختن ناسازگاريهاي موجود، تدوین کند. این کمیته با توجه به آرا و عقاید به دست آمده، نتایج برنامه هاي آموزشی اجرا شده ، نظرکارشناسان و ... پیش نویس استانداردهاي حسابداري ایران را تهیه و به کمیته فنی ارائه کرد. کمیته فنی پس از بررسیهاي لازم و اعمال تغییرات، استانداردها را تصویب کرد و براي اخذ مصوبه مجمع عمومی در اختیار هیأت عامل سازمان قرار داد و این استانداردها بر اساس مصوبه مجمع عمومی سازمان حسابرسی براي صورتهاي مالی که شروع سال مالی آنها از اول 1380 به بعد است، الزامی شد. با توجه به هزینه و انرژي زیادي که صرف تدوین و انتشار این استانداردها شده است، انتظار میرود اینک که یازده سال از لازم الاجرا شدن این استانداردها میگذرد، حسابرسان به عنوان اصلیترین استفاده کنندگان این استانداردها حداقل به میزانی کافی با این استانداردها آشنا باشند.
تعیین میزان شناخت حسابرسان از استانداردهاي حسابداري ایران و اثرات آن بر حسابرسی، مسأله اصلی این تحقیق را تشکیل میدهد. از طرف دیگر دانستن عوامل موثر بر شناخت حسابرسان از این استانداردها و همچنین تعیین چگونگی شناخت نسبت به استانداردهاي حسابداري مختلف به نهادهاي استانداردگذار این امکان را میدهد تا با سنجش و تعدیل این عوامل، در راستاي افزایش آگاهی جامعه حسابرسی گامهاي مهم و مفیدي برداشته و در نهایت کاربرد عملی این استانداردهارا افزایش دهند. با توجه به موارد ذکر شده ، در این تحقیق به دنبال پاسخگویی به سوالات زیر هستیم:
آیا جامعه حسابرسان ایران به مقدار کافی با این استانداردها که معیار ارزیابی کیفیت اطلاعات هستند، آشنایی دارند؟، آیا میزان آشنایی حسابرسان با استانداردهاي حسابداري ایرانی با رده سازمانی آنها ارتباط دارد؟ و آیا این شناخت بر فرآیند نهائی اظهار نظر حسابرس تاثیر کیفی دارد؟

-2 پیشینه تحقیق
پژمان روحی در سال 1381 در پژوهش خود به بررسی کافی بودن شناخت حسابرسان از استانداردهاي حسابرسی منتشر شده توسط سازمان حسابرسی پرداخت. وي پرسشنامه ها را بین جامعه آماري خود که موسسات حسابرسی تهران بودند، توزیع نمود و در نهایت به این نتیجه رسید که در سطح اطمینان %95 حسابرسان از استانداردهاي حسابرسی صادر شده توسط سازمان اطلاع کافی دارند.
ایرج اصغري در سال 1384 در تحقیق خود به بررسی کفایت دانش حسابرسان از استانداردهاي حسابداري پرداخت وي پرسشنامه هاي خود را بین موسسات حسابرسی تهران توزیع نمود و در نهایت به این نتیجه رسید که حسابرسان در تمامی ردههاي سازمانی به استثناي کمک حسابرسان با استانداردهاي حسابداري ایران، آشنایی کافی دارند.
تحقیق حاضر به بررسی میزان شناخت حسابرسان از استانداردهاي حسابداري ایران و اثرات آن بر گزارش حسابرسی که سومین پژوهش در این زمینه است می پردازد. ما در این تحقیق براي افزایش قابلیت مقایسه بین نتایج خود و نتایج پژوهش هاي قبلی از متدولوژي آنها الگو برداري نمودیم.

-3 تفاوت این تحقیق با سایرتحقیقات انجام شده
پژوهش هاي صورت گرفته قبل از این پژوهش، موسسات حسابرسی در سطح تهران و سازمان حسابرسی را مورد بررسی و پژوهش قرار داده است در حالی ما در این پژوهش کلیه موسسات در سطح ایران اهم از تهران، اصفهان، شیرازو ... و سازمان حسابرسی را مورد بررسی قرار داده ایم، تفاوت دیگر این پژوهش با پژوهش هاي دیگر در این است که ما در این پژوهش به بررسی اثر شناخت حسابرسان از استانداردهاي حسابرسی بر گزارش نهایی حسابرس نیز پرداخته شده است اما در حالی که در پژوهش هاي پیشین این مهم مد نظر قرار نگرفته است. از مهمترین تفاوتهاي این پژوهش با سایر پژوهش هاي صورت گرفته در این زمینه می توان به گستردگی جامعه آماري مورد پژوهش و همچنین اعضاي مورد استفاده در تکنیک دلفی نیز می توان اشاره نمود. در این پژوهش همچنین کلیه استانداردهاي حسابداري منتشره توسط سازمان حسابرسی تاکنون 32)استاندارد) را مورد پژوهش و تحلیل قرارداده است این در حالی است که در پژوهش هاي قبلی 27 استاندارد منتشره توسط سازمان حسابرسی مورد پژوهش قرار گرفته شده بود.
-4 فرضیه هاي پژوهش و مبانی نظري آنها
1. حسابرسان شاغل در حرفه با استانداردهاي حسابداري ایران (صادر شده توسط سازمان حسابرسی)، آشنایی کافی دارند.
2. رده سازمانی حسابرسان در سطح آشنایی آنها با استانداردهاي حسابداري ایران، تاثیر مثبت دارد.
3. شناخت حسابرسان از استانداردهاي حسابداري بر فرایند اظهار نظر نهائی حسابرس تاثیر کیفی دارد.

-5 نوع تحقیق
تحقیق حاضر از بعد هدف از نوع " کاربردي" میباشد، یعنی به دنبال توضیح سیستماتیک، عینی و دقیق وقایع و خصوصیات جامعه مورد نظر و اطلاع از اقداماتی است که سایرین در مسائل و موضوعات یا در موقعیتهاي مشابه انجام داده اند و بهرهگیري از تجربیات آنها در تصمیم گیري و تدوین طرحهاي آینده میباشد.

-6 روش شناسی پژوهش
پژوهش علمی، یک کوشش نظامدار و منطقی براي پاسخ دادن به پرسشهاي تحقیق است و ساختار آن متکی بر یک نظام منظم و دقیق بنام روش علمی میباشد. هدف نهایی تحقیق به دست آوردن نتایج کلی و قابل تعمیم است که ممکن است براي تبیین پدیده ها و پیشبینی رویداده اي آینده به کار رود.
یکی از ابزارهاي اندازهگیري در این تحقیق روش "دلفی" است، روش "دلفی" یک نظرخواهی تخصصی است که »جهت ایجاد یک فرآیند ارتباط گروهی به کار میرود، به نحوي که این فرآیند به گروهی از افراد، به عنوان یک کل، اجازه میدهد تا در حل مسائل پیچیده، شرکت نمایند.2«
آقاي "ترو آف"،"دلفی" را به شرح زیر تعریف نموده است: »مدلی براي جمعآوري اطلاعات و کوشش براي کسب سیستماتیک قضاوت غیر رسمی، در مورد موضوعی خاص.«
روش "دلفی"اصولاً، روشی انعطافپذیر است که باید متناسب با هر نوع تحقیق، در مورد مسائل خاصی تعدیل گردد. "ترو آف"
معتقد است که هر یک از کاربردهاي "دلفی"، در نوع خود بینظیر بوده و هیچ مقررات تدوین شده اي وجود ندارد تا مطالعات افراد را در قالب یک طرح کلی، محدودکند.
تحقیق حاضر، تحقیقی پرسشنامه اي است. همچنین این تحقیق را میتوان یک تحقیق اکتشافی نیز تلقی نمود. به دلیل ماهیت ذاتی تحقیق، براي واکاوي دانش حسابرسان از استانداردهاي حسابداري ایران و اثر آن بر گزارش حسابرس، پرسشنامه کتبی تهیه و توزیع شد. طبق بررسیهاي به عمل آمده، بهترین راه سنجش آگاهی فوقالذکر استفاده از پرسشنامه و به نوعی اخذ آزمون از نمونه اي از جامعه مورد نظر تحقیق بود. لذا جهت انجام این تحقیـق مراحلی به شرح زیر انجام شد:

-7 اجراي روش "دلفی" جهت رسیدن به پرسشنامه مطلوب نهایی
مرحله اول: تشکیل تیم طراح و تحلیلگر
در روش "دلفی" تیم طراح و تحلیلگر، وظیفه طراحی سؤالات و توزیع پرسشنامه ، پیگیري دریافت پاسخها، تجزیه و تحلیل و طراحی سؤالات دورهاي بعدي با استفاده از تجزیه و تحلیل پاسخ سؤالهاي دور اول را برعهده دارد. اعضاي تیم طراح و تحلیلگر متشکل از محققین این پژوهش، تشکیل گردید. در این پروژه مقرر گردیده بود که پژوهشگر با استفاده از رویکرد پذیرفته در تحقیق، همچنین مطالعه متون نظري و استانداردهاي مربوط، سؤالات مناسب را استخراج و در قالب سؤالهاي 4 گزینهاي در یک پرسشنامه منظور گردید. پرسشنامه تنظیمی که مشخصات کامل آن به شرح آتی ارائه شده است، پس از تأیید کلیه اعضاي تیم طراح و تحلیل گر جهت توزیع آماده شد.
جهت اجتناب از اجراي دوباره نظرخواهی از اعضاي گروه "دلفی" تعداد سؤالات پرسشنامه در این مرحله، به میزانی افزایش یافت که در صورت اعمال نظرات پیشنهادي در اولین مرحله نظرخواهی و حذف برخی سؤالات به دلیل مخالفت اعضاي گروه دلفی با طرح آن سؤال در پرسشنامه نهایی، در نهایت تعداد مطلوبی سؤالکاملاً تأیید شده توسط اعضاي گروه "دلفی"، جهت استفاده در پرسشنامه نهایی در اختیار داشته باشیم.

مرحله دوم : تشکیل گروه "دلفی"
روش "دلفی" مانند سایر فرایندهاي مشابه همچون رأيگیري و یا اتفاق نظر بین اعضاي یک کمیته، بر قضاوت و نظرات کارشناسان و متخصصین خبره و آگاه تکیه میکند. برنامه و پروژه هاي آینده و همچنین تصمیم گیريهاي مربوط علاوه بر سایر عوامل کمی، تا حدود زیادي تحت تأثیر نظرات و سلیقه هاي افراد است. از این رو یکی از نقاط قوت روش "دلفی" استفاده از نظرات کارشناسان خبره در موضوع مورد تحقیق است. وقتی تمام افراد گروه "دلفی" و یا تعدادي از آنها، دست اندرکاران همان موضوع مورد نظر بوده و یا به عبارت دیگر خود از نتایج به دست آمده از تحقیق "دلفی" استفاده نمایند، آنگاه اهمیت دریافت نظرات آنها دو برابر میشود. زیرا در مقابل تصمیم ات و برنامه هاي جدید،معمولاً مقاومتهایی از سوي مجریان این تصمیم ات و برنامه ها صورت میگیرد که براساس مطالعات و تجربیات به دست آمده، بهترین راه از بین بردن یا کاهش عمده این قبیل مقاومتها این است که در فرآیند برنامه ریزي و یا تصمیم گیري، نظرات مجریان را اخذ و حتیالامکان در برنامه ها لحاظ نمود. این مسأله موجب میشود تا مجریان خود را در ایجاد برنامه ها و یا تصمیم ات اخذ شده جدید سهیم دانسته و علاقه و جدیت مناسبی در اجراي آنها ابراز دارند. علاقه و جدیت مجریان نقش مهمی در اجراي مناسب و دستیابی به اهداف تصمیم ات و برنامه ها، ایفا خواهد نمود.
در روش دلفی جمعی از افراد متخصص و خبره به عنوان گروه دلفی انتخاب میشوند که میتوانند به محقق در غنا بخشیدن به سوالات پرسشنامه یاري رسانند. نظرات این افراد از طریق پرسشنامه گروه "دلفی" که از این پس در این تحقیق پرسشنامه اولیه نامیده میشود به اطلاع محققین رسانیده شد.
نکته قابل توجه این است که روشهاي انتخاب تصادفی نمونه ، براي انتخاب اعضاي گروه دلفی مناسب نیست. "هارمن و پرس" اظهار میدارند که یک گروه متخصص مناسب در تحقیق دلفی، گروهی است که نمایندگان گروههاي مختلف در آن شرکت داشته و از افرادي تشکیل شده باشد که علم و آگاهی وسیع در زمینه تحقیق دارند.3
گروه شرکتکننده در تحقیق دلفی نیاز به افرادي دارد که قادر باشند استدلالهاي مربوط و متقابل را در جهت نظریههاي مرتبط و قابل فهم سیاست گذاري، تلفیق نماید. قدرت تلفیق و تجزیه و تحلیل به این دلیل ضروري است که سیاستگذاري، اغلب جنبه هاي مختلفی دارد که مستلزم وسعت آگاهی در زمینه تحقیق می باشد. تنها افرادي که از ویژگی وسعت نظر و آگاهی برخوردار باشند، می توانند در هنگام سیاستگذاري تمامی جنبه هاي کار را درك کرده و سیاستهاي مفید و عملی ارایه کنند. لذا اعضاي گروه دلفی در این تحقیق به همراه سطح علمی هر گروه با رعایت ویژگیهاي فوق و به شرح زیر در جداول شماره 1 و 2 تعیین شده اند:

همانطور که ذکر شد اعضاي گروه "دلفی" از بین اعضاي هیئت علمی و استادان دانش گاهها، کارشناسان سازمان حسابرسی، شرکاي مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی و معتمد بورس اوراق بهادار تهران، شاغلین انفرادي عضو جامعه حسابداران رسمی ایران، اعضاء انجمن حسابداران خبره (حسابداران مستقل)، اعضاء انجمن حسابداري ایران که از نظر تجربه و تخصص و سایر ویژگیهاي لازم واجد صلاحیت بودند، انتخاب شدند.
مرحله سوم : طراحی پرسشنامه و نظام امتیازدهی الف: طراحی پرسشنامه
در این مرحله، محققین پس از مطالعه دقیق متن استانداردهاي حسابداري صادره توسط سازمان حسابرسی که در نشریه 160 آن سازمان آمده است و همچنین مذاکره و مصاحبه با صاحب نظران حرفه حسابرسی و سایر مراجعی که به نحوي میتوانستند در استخراج سؤالات مناسب جهت سنجش آگاهی حسابرسان از استانداردهاي فوقالذکر مؤثر باشند، اقدام به استخراج سؤالات مربوط در قالب سؤالات چهار گزینه اي نموند.
به این ترتیب اعضاي گروه "دلفی" با اظهار نظر موافق یا مخالف، نظر خود را نسبت به مناسب بودن هر سؤال جهت ارزیابی آگاهی حسابرسان نسبت به استـــانداردهاي حسابداري صادرشده توسط سازمان حسابرسی با انتخاب عددي بین صفر تا 10 اعلام نمودند، ضمن آنکه زیر هر سؤال قسمتی خالی جهت دریافت پیشنهادهاي اصلاحی اعضاي گروه نسبت به هر سؤال در نظر گرفته شده بود تا در صورت لزوم مورد استفاده قرار گیرد.
سؤالات طرح شده به 5 قسمت به شرح زیر تقسیم شدند:
1. سوالات مبتنی بر به استانداردهاي حسابداري ایران 25) سوال)
2. سؤالات مبتنی بر تفاوت استانداردهاي حسابداري ایران با قوانین مالیاتی مستقیم مصوب 1380 /11/27ایران 15) سوال)
3. سؤالات مبتنی بر تفاوت استانداردهاي حسابداري ایران با استانداردهاي حسابداري بینالمللی 11) سوال)
4. سؤالات مبتنی بر تفاوت استانداردهاي حسابداري ایران با استانداردهاي حسابداري ایالات متحده 15) سوال)
5. سوالات مبتنی بر تاثیر استانداردهاي حسابداري ایران بر نحوه کلی رسیدگی هاي حسابرس(2 سوال)
سوالات مذکور از استانداردهاي جدول شماره 3 انتخاب شده اند:


ب: نظام امتیازدهی
منظور از نظام امتیازدهی در این تحقیق، انتخاب عددي از اعداد مندرج در پیوستاري است که در ذیل هر سؤال پرسشنامه ارائه گردیده و از"0 "تا "10" شماره گذاري شده بود. در این پیوستار عدد "0" نشان دهنده مخالفت کامل فرد با درج سؤال در پرسشنامه نهایی و اعداد "10-1" نشان دهنده میزان موافقت آنها با درج آن سؤال در پرسشنامه نهایی بود. براي روشن شدن مطلب به مثال زیر توجه کنید:
براي شناسائی درآمد ساخت املاك بایـد حـداقل ............. از بهاي فروش واحدهاي ساختمانی وصول شده باشد؟

درجه موافقت

پاسخ دهنده ضمن اعلام موافقت خود با طرح این سؤال در پرسشنامه نهایی، شدت موافقت خود را با انتخاب عدد 10 در پیوستار تعیین شده ، مشخص نموده است.
علیرغم سعی و تلاش انجام شده ، وجود پرسشنامه هاي برگشت نشده امري اجتنابناپذیر است. لیکن با توجه به پیگیريهاي مکرّرحقّقین،م از مجموع 120 پرسشنامه توزیع شده ،جمعاً 107 پرسشنامه قابل استفاده برگشت شد که در تحلیل نتایج مورد استفاده قرار گرفت.
ج: طراحی پرسشنامه نهایی
مرحله اول: تنظیم پرسشنامه نهایی با توجه به نتایج حاصل از روش "دلفی"
با توجه به نتایج حاصله از اجراي روش "دلفی"، پرسشنامه نهایی جهت آزمون آگاهی حسابرسان به شرح زیر تنظیم شد:
نتایج حاصله از اجراي روش "دلفی" حاکی از آن است که از مجموع 71 سؤال پیشنهادي،جمعاً 44 سؤال با مخالفت برخی اعضاي و 27 سؤال با توافق کلیه اعضاي رو به رو شد، لذا جهت تنظیم پرسشنامه نهایی، 44 سؤال مذکور حذف و 27 سؤال باقیمانده جهت بررسی میزان شناخت حسابرسان از استانداردهاي حسابداري ایران و اثرات آن بر حسابرسی مورد استفاده قرار گرفت.
پرسشنامه نهایی در سه بخش تنظیم شد، بخش اول مقدمه، شامل توضیحی مختصر در رابطه با موضوع، هدف و اهمیت تحقیق و همچنین نحوه تکمیل پرسشنامه و بخش دوم شامل ویژگیهاي فردي پاسخ دهنده شامل میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، رده شغلی و میزان تجربه و بخش سوم مربوط به سؤالات بود. لازم به ذکر است که در بخش مقدمه پرسشنامه ، به پاسخ دهندگان اطمینان داده شده که اطلاعات پرسشنامه به طور محرمانه نگهداري و پردازش خواهد گردید.

مرحله دوم: سنجش روایی و پایایی تحقیق
هر چند خود روش دلفی روایی لازم را براي تحقیق مذبور ایجاد نمود ولی محقق براي غنا بخشیدن به تحقیق خود تعدادي پرسشنامه نهائی را بین برخی از حسابرسان شاغل در حرفه توزیع نمودیم که نتایج حاصله تاکیدي بر تائید روایی پرسشنامه مذبور بود.
براي سنجش پایایی این پرسشنامه ، بر اساس پاسخهاي پرسش- نامه هاي نهائی دریافت شده آلفاي کرونباخ آن با اطمینان %93تائید گردید، که این مهم نشان دهنده پایایی پرسشنامه مذبور میباشد.
مرحله سوم: توزیع نهائی پرسشنامه
پرسشنامه تنظیمی به شرح فوق، در بین جامعه آماري تحقیق توزیع نهایی شد.
مرحله چهارم: توزیع و گردآوري پرسشنامه
و تجزیه و تحلیل اطلاعات
با توجه به حساسیت تحقیق و با عنایت به اینکه پاسخ به سؤالات پرسشنامه تنظیمی، نیازمند صرف وقت و حوصله و دقت کافی بود، محقق شخصاً اقدام به توزیع و گردآوري پرسشنامه ها نموند.
سپس با استفاده از روشهاي آماري مناسب اطلاعات جمع آوري شده ، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نرمافزار مورد استفاده در این بخش نرم افزار SPSS بوده است. دلیل انتخاب این نرم افزار براي تجزیه و تحلیل اطلاعات، توانایی آن نرم افزار در حمایت از نیازهاي نرم افزاري ما بوده است.
پس از تنظیم پرسشنامه نهایی و توزیع و جمعآوري آن، نتایج حاصله با استفاده از روشهاي آماري مناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که این روشها به طور خلاصه در ذیل ارایه شده اند:
براي بررسی فرضیه اول و سوم از آزمون آزمون تی4 استفاده شد.
براي بررسی فرضیه دوم از آزمون آنالیز واریانس استفاده شد.
-8 جامعه آماري و روش نمونه گیري:
یک جامعه شامل همه اعضاي واقعی میباشد که محقق قصد دارد یافته هاي تحقیق را به آنان تعمیم دهد. مزیت انتخاب یک نمونه از یک جامعه، جلوگیري از اتلاف وقت پژوهشگر و صرفهجویی در منابع مالی و زمانی است. از طریق مطالعه یک نمونه نسبتاً کوچک و با استفاده از یک روش نمونه گیري صحیح پذیرش مقدار ناچیزي خطا، محقق به نتایجتقریباً درستی خواهد رسید. یک جامعه آماري ممکن است خیلی بزرگ و در محدوده جغرافیایی وسیعی گسترده شده باشد و یا خیلی کوچک محدود باشد. جامعه آماري این پژوهش را میتوان به دو گروه مختلف تقسیم نمود:
گروه اول: جامعه آماري شرکت کننده در تحقیق دلفی گروه شرکتکننده در تحقیق دلفی نیاز به افرادي دارد که قادر باشند استدلالهاي مربوط و متقابل را در جهت نظریههاي مرتبط و قابل فهم سیاست گذاري، تلفیق نماید. قدرت تلفیق و تجزیه و تحلیل به این دلیل ضروري است که سیاستگذاري، اغلب جنبه هاي مختلفی دارد که مستلزم وسعت آگاهی در زمینه تحقیق میباشد. تنها افرادي که از ویژگی وسعت نظر و آگاهی برخوردار باشند، میتوانند در هنگام سیاستگذاري تمامی جنبه هاي کار را درك کرده و سیاستهاي مفید و عملی ارایه کنند. لذا اعضاي گروه دلفی در این تحقیق به همراه سطح علمی هر گروه با رعایت ویژگیهاي فوق و به شرح زیر در جداول شماره 4 و 5 تعیین شده اند:


همانطور که ذکر شد اعضاي گروه "دلفی" از بین اعضاي هیئت علمی و استادان دانش گاهها، کارشناسان سازمان حسابرسی، شرکاي مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی و معتمد بورس اوراق بهادار تهران، شاغلین انفرادي عضو جامعه حسابداران رسمی ایران، اعضاء انجمن حسابداران خبره (حسابداران مستقل)، اعضاء انجمن حسابداري ایران که از نظر تجربه و تخصص و سایر ویژگیهاي لازم واجد صلاحیت بودند، انتخاب شدند.
گروه دوم: جامعه آماري تحقیق جامعه آماري تحقیق حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی کشور شامل، موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و حسابرسان شاغل در سازمان حسابرسی ایران میباشند که در نمونه گروه تحقیق قرار دارند. براي انتخاب نمونه مورد نظر از روش انتخاب تصادفی استفاده شده است.
320 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد که از این میان 116 نفر از حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسی سطح تهران، 39 نفر از حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسی سطح اصفهان، 17 نفر از حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسی سطح شیراز و 148 نفر حسابرسان شاغل در سازمان حسابرسی ایران بودهاند. تمامی این اعضا به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. از این تعداد پرسشنامه توزیع شده 274 پرسشنامه قابل استفاده 5 جمعآوري شد. 107 نفر از حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسی سطح تهران، 29 نفر از حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسی سطح اصفهان، 11 نفر از حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسی سطح شیراز و 127 نفر حسابرسان شاغل در سازمان حسابرسی ایران بوده است.
حدود %83 از پاسخ دهندگان مرد و %17 زن بودهاند. پراکندگی جمعیت از لحاظ رشته تحصیلی در جدول شماره 6 آورده شده است:

همانطور که دیده میشود اکثر افراد شرکتکننده در تحقیق داراي تحصیلات حسابداري بوده اند.
پراکندگی جمعیت از لحاظ سابقه کار حسابرسی در جدول شماره 7 آورده شده است:

بالا بودن تقریبی سوابق بین دو تا پنج سال ناشی از این حقیقت است که اگر هدف، ارائه یافته ها درباره کل جامعه حسابرسان شاغل درحرفه حسابرسی است، انتخاب اعضا باید به تناسب انواع مختلف اعضا در جامعه صورت گیرد. نکته مهم این است که آزمونهاي را یک بار در سطح کل و یک بار در سطح زیر مجموعه ها (رده سازمانی و...) صورت گرفته است. لذا نتایج یک گروه، گروه دیگر را تحت تاثیر قرار نخواهد داد. پراکندگی جمعیت از لحاظ رده سازمانی در جدول شماره 8 آورده شده است.

توجه کنید از آنجا که چارت سازمان حسابرسی با موسسات حسابرسی خصوصی عضوِ جامعه حسابدارانِ رسمی کمی متفاوت است در طبقه بندي ها تلاش شد این اختلاف کم از بین برود؛ به این گونه که شرکاي موسسات حسابرسی را همسان با سرپرستان ارشد سازمان حسابرسی و مدیران موسسات را معادل سرپرستان سازمان حسابرسی و سرپرستان موسسات را همسان با حسابرسان ارشد سازمان حسابرسی قرار دادیم. این شیوه عمل توسط سازمان حسابرسی، در نشریه 87 با عنوان" اصول حسابرسی" به همین طریق همسان سازي نموده است.
وهش -9 متغیر هاي پژ :

آزمون تی، فرضیه اول:
"حسابرسان شاغل در حرفه با استانداردهاي حسابداري ایران(صادر شده توسط سازمان حسابرسی)، آشنایی کافی دارند."
براي آزمون فرضیه اول این تحقیق، از آزمون تی استفاده کرده ایم، در این آزمون فرض بر آن است که، افرادي که به بیشتر از %50 سؤالات پاسخ صحیح داده اند آگاهی کافی نسبت به استانداردهاي حسابداري ایران دارند و افرادي که به کمتر از %50
سؤالات پاسخ صحیح داده اند فاقد آگاهی کافی نسبت به استانداردهاي حسابداري ایران هستند. پس باید گفت افرادي که به بیش از 13,5 سوال پاسخ صحیح داده اند از استانداردهاي حسابداري ایران به میزان کافی شناخت دارند و با اثر آن بر حسابرسی موافق بودهاند و بالعکس. از آنجا که این آزمون براي اکثر افراد شناخته شده است به توضیح خلاصه اکتفا میکنیم.
که در این فرضیه حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی متغیر مستقل و آشنایی از استانداردهاي حسابداري متغیر وابسته می باشد.

بیان آماري فرضیه اول به صورت زیر میباشد:

براي اینکه فرضیات بالا قابل آزمون باشند باید از آزمون دو دامنه استفاده کرد؛ لذا فرضیات آزمون به شکل زیر ارایه میشوند:

و در نهایت عددي را که ملاك آزمون است، بامقدارِ تی جدول مقایسه و نتیجه نهایی را مبتنی بر قبول و یا رد فرضیه صفر بیان میکنیم.
آنالیز واریانس، فرضیه دوم:
"رده سازمانی حسابرسان در سطح آشنایی آنها با استانداردهاي حسابداري ایران، تاثیر مثبت دارد."
براي آزمون فرضیه دوم این تحقیق، از آزمون آنالیز واریانس استفاده کرده ایم.
که در این فرضیه رده سازمانی حسابرسان متغیر مستقل و آشنایی آنها با استانداردهاي حسابداري ایران متغیر وابسته می باشد.

از آزمون تحلیل واریانس براي مقایسه میانگین چند نمونه مستقل از هم با یکدیگر استفاده میکنیم. در این تحقیق نیز جهت میانگین پاسخ ردههاي سازمانی مختلف، از آزمون تحلیل واریانس استفاده کردیم:
اساس آنالیز واریانس بر تجزیه تغییرات کل به دو بخش از تغییرات است، یعنی:
تغییرات بین گروهی + تغییرات درون گروهی= تغییرات کل یا
SST  SSE SSM
خلاصه این تجزیه در جدول شماره 9 آمده است:

که در این جدول (N) به معناي تعداد کل جامعه و((n تعداد گروهها است.
در این آزمون فرضیات به شرح زیر تعریف میشوند:

تمامی میانگینها (رده سازمانی) با هم برابرند

حداقل یک جفت از میانگینها (رده سازمانی) با هم برابر نیست
و قاعده تصمیم گیري بر این اساس است که هرگاه مقدار F بزرگتر از منطقه بحرانی که مشخص میشود
باشد، فرض صفر رد و فرض یک پذیرفته میشود.
فرضیه سوم آزمون تی،:
" شناخت حسابرسان از استانداردهاي حسابداري بر فرایند اظهار نظر نهائی حسابرس تاثیر کیفی دارد." براي آزمون فرضیه سوم این تحقیق، از آزمون تی استفاده کرده ایم.
که در این فرضیه شناخت حسابرسان شاغل از استانداردهاي حسابداري متغیر مستقل و اظهار نظر نهائی حسابرس متغیر وابسته می باشد.

شناخت حسابرسان شاغل از استانداردهاي حسابداري : Xi
اظهار نظر نهائی حسابرس: Yi

بیان آماري فرضیه پنجم به صورت زیر میباشد:

-10 نتایج آزمون فرضیه ها:
تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات

آزمون تی، فرضیه اول:"حسابرسان شاغل در حرفه با استانداردهاي حسابداري ایران (صادر شده توسط سازمان حسابرسی)، آشنایی کافی دارند."
براي آزمون فرضیهاي که در ارتباط با شناخت کافی حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی از استانداردهاي حسابداري ایرانی، طراحی شده بود، از آزمون تی استفاده شده است. از آنجا که این آزمون براي داده هایی که داراي توزیع نرمال هستند به کار می رود ابتدا با استفاده از آزمون کالماگروف- اسمیرنف نرمال بودن داده ها آزمون شد. داده هاي مورد بررسی بر اساس نتایج این آزمون که در جدول شماره 10 خلاصه شده است از توزیع نرمال پیروي میکردند. جهت تشریح بیشتر مطلب نحوه توزیع داده ها نیز ترسیم شده است.