بخشی از مقاله
چکيده :
گردشگري ،صنعتي جهاني و پيچيده است که اطلاعات ،نيروي حياتي آن است .ارائه اطلاعات مربوط به محصول گردشگري براي کمک به مصرف کننده جهت انتخاب ،امري حياتي مي باشد. رشد سريع فناوري، اطلاع رساني در چهارچوب نظام مبادله الکترونيکي و سرعت يافتن امر بازاريابي و مسافرت ،کاهش هزينه ها و دستيابي به بازاريابي جديد را در زمينه گردشگري فراهم آورده است .از آنجا که محصولات گردشگري غيرملموس هستند،اهميت اين موضوع در گردشگري به مراتب بيشتر است . بهره گيري از فن آوري اطلاعات ،گردشگري را به عنوان يک صنعت بين المللي و بزرگترين توليدکننده مشاغل روي کره زمين تبديل کرده است . .اينترنت ،از جمله فناوري هايي است که برسيستم توزيع محصولات و خدمات جهانگردي بيشترين اثر را داشته است و در حال حاضر به صورت جايگزين و مکمل کانال هاي سنتي توزيع اين محصولات و خدمات به حساب مي آيد.فرآيند فشردگي فزاينده ي زمان و فضا در نتيجه جريان سرمايه که بواسطه آن مردم دنيا کم و بيش و به صورتي نسبتأ آگاهانه در جامعه جهاني واحد ادغام مي شوند. توسعه اين نوع گردشگري در کشورهايي اهميت تعيين کننده اي دارد که عمده ترين تاکيد آنها بر بازديد از ميراث باستاني و ساير پديده هاي داراي فرم و حجم و اندازه است . با توجه به اين که گردشگري مجازي نقطه عطف بين گردشگري و فناوري اطلاعات است ، امروزه اين دو پديده هر دو از فعاليت هاي بسيار مهم در ايجاد فرصت هاي شغلي در جهان به شمار مي رود. گردشگري الکترونيک نيازمند زيرساخت هايي است که از طريق آن يک علاقمند به گردشگري بتواند در کمترين زمان و با حداقل امکانات ،ظرفيت هاي گردشگري يک منطقه را شناسايي و با يک برنامه هدفدار و هدايت گر از سوي دولت و آژانس ها و مراکز به مکاني خاص مسافرت کند.
واژگان کليدي: گردشگري،فناوري اطلاعات ،گردشگري الکترونيک
مقدمه
صنعت گردشگري منشور کثيرالوجهي است که هر وجه آن جنبه هايي از زندگي و نيازهاي جوامع انساني را متأثر و مرتفع مي سازد(بريماني،اسماعيل نژاد،١٣٨٧: ١٤٦).سير تکامل بشر و بويژه پيشرفت هاي فناوري قرن حاضر در زمينه هاي مختلف از جمله ارتباطات و حمل و نقل ،دنياي بسيار بزرگ ما را به جهان کوچک و به هم پيوسته اي تبديل کرده است . بارزترين ويژگي جهان امروز که آن را از زمان هاي گذشته متمايز ساخته است ،ضرورت ارتباطات و هم زيستي در سايه همياري و روابط با ساير ملل مي باشد. نمونه بسيار ساده اين نوع همياري در قالب گردشگري الکترونيک قابل مشاهده است (ياري و وظيفه دوست ،١٣٨٦: ٢). انفجار اطلاعات و گسترش ارتباطات ،انقلاب جديدي در هزاره سوم به وجود آورده است که مرزهاي جغرافيايي و سياسي را تغيير و بخش هاي مختلف زندگي انسان معاصر را از اقتصاد، فرهنگ و اجتماع تا سياست را دستخوش تحولات اساسي نموده است . اين تحول ، موقعيت مناسبي را در اختيار نهضت اومانيستي و انسان مدار گذاشته است که مي توانند نيازهاي خود را تأمين و ارضاء کنند.
گردشگري الکترونيک موضوعي است که دو دهه است در سطح جهان آغاز شده و سرعت بالايي داشته است و اکنون ٧٠درصد خدمات خريد گردشگري در سطح بين المللي از طريق شبکه هاي اينترنتي صورت مي گيرد. از اينرو با استفاده از فناوري اطلاعات مي توان به برنامه ريزي،مديريت ،ارزيابي و بازنگري فعاليت هاي گردشگري و اقدامات گردشگران و ميزبانان پرداخت . گردشگري الکترونيکي براي معرفي جاذبه هاي باستاني،بناهاي جذاب ،اشياء قيمتي و هر پديده مادي داراي فرم و اندازه ، کاربرد دارد. بدين ترتيب اينترنت در دنياي مجازي در هم تنيده آن ، فاصله کشورها و ملت ها را به حداقل رسانده است .در اين دهکده جهاني،کشورهاي گوناگون بسته به تلاش خود بهترين بهره را از فضاي شبکه مي برند. اگر زيرساخت هاي اين نوع گردشگري در کشورهاي در حال توسعه فراهم گردد،گام مؤثري در جهت بهبود وضعيت اقتصادي،اجتماعي و فرهنگي کشورها خواهد داشت
کشور ايران با توجه به تمدن کهن و طبيعت چهار فصل ، با در اختيار داشتن صدها مولفه گردشگري، يکي از بي نظيرترين کشورهاي جهان در حوزه گردشگري به شمار مي آيد. ايران را بايد يکي از پرظرفيت ترين کشورهاي جهان در جذب گردشگر دانست ،اما با اين حال با وجود داشتن اين همه پتانسيل تنها توانسته است دو ميليون گردشگر را جذب نمايد. براي استفاده بهينه از اين قابليت ها و رونق بخش گردشگري و جذب گردشگر به سمت کشور،استفاده از فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات ضروري مي باشد.لذا در اين مقاله سعي شده است ضمن معرفي گردشگري الکترونيکي و مزاياي آن به چالش ها و راهکارهاي توسعه اين بخش در گردشگري کشور بپردازيم .
مفهوم گردشگري الکترونيک
گردشگري الکترونيک (ET) عبارت است از بکارگيري فن آوري نوين براي ارائه خدمات مورد نياز گردشگران ،به عبارتي با استفاده از فناوري اطلاعات و ارائه خدمات مورد نياز به گردشگران ،ساده تر و با کيفيتي بالاتر و هزينه اي کمتر انجام مي پذيرد.گردشگري الکترونيک نوعي فعاليت مبتني بر فناوري هاي نوين و در امتداد ساختار و روش هاي سنتي است .ارزش گردشگري الکترونيک هنگامي آشکار شد که رويکردهاي مبتني بر Single window به سايت هاي فعال در زمينه ET اضافه شد در واقع اين روش ،ارائه الکترونيکي کليه خدماتي است که در گذشته گردشگران به صورت سنتي از آن ها استفاده مي کردند،به علاوه خدماتي که به علت فناوري اطلاعات ميسر شده اند. وقتي ابزار نوين در ارتباطات به خدمت شهروندان درمي آيند،بايد انتظار تغيير در شيوه
زندگي روزمره را به انتظار نشست که يکي از اين تغييرات ،تغيير در گردشگري و توليد گردشگري مجازي است . گردشگري مجازي ابزاري است که با آن يک علاقمند به گردشگري بتواند در کوتاه ترين زمان ،با حداقل امکانات و پايين ترين هزينه و دانشي اندک ظرفيت هاي گردشگري يک کشور را شناسايي و با يک برنامه هدفدار و هدايتگر از سوي دولت و آژانس ها و مراکز به مکاني خاص مسافرت نمايند.گردشگري مجازي به معناي کسب و کار الکترونيکي در گردشگري است . سه مجموعه ي متمايز مديريت کسب و کار نظام هاي اطلاعاتي مديريت و گردشگري را شامل مي شود. گردشگري الکترونيک يعني ديجيتالي شدن همه فرآيندها و زنجيره هاي ارزش در گردشگري مسافرت و مهمانپذيري و فراغت و ميراث .از لحاظ عملياتي گردشگري الکترونيکي شامل تجارت و کاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات براي حداکثر ساختن کارايي و اثربخشي سازماندهي گردشگري است .در کل مفهوم گردشگري الکترونيک شامل کليه اجزاء کسب و کار(تجارت الکترونيکي،بازاريابي الکترونيکي،حساب داري الکترونيکي،مديريت منابع انساني الکترونيکي تحقيق و توسعه الکترونيکي و توليد الکترونيکي)است . همچنين راهبرد الکترونيکي شامل برنامه ريزي و مديريت الکترونيکي براي کليه بخش هاي گردشگري شامل مسافرت ،حمل و نقل ،فراغت و مهمان پذيري(تقوايي،اکبري،١٣٨٨: ٩٢).که مفهوم و محدوده گردشگري الکترونيک است
گردشگري و فن آوري اطلاعات
فناوري اطلاعات و ارتباطات که امروزه به نام ICT شهره آفاق شده است و در نزد متخصصان علوم و فنون گوناگون ،از جايگاه رفيعي برخوردار است ،در واقع تکنولوژي جديد و نوظهوري است که بشر در قرن جديد،قصد دارد تا با استفاده از آن ،يک جهش سيگنالي و بزرگ را در عرصه علوم مختلف ،به انجام برساند.فناوري اطلاعات و ارتباطات ،در همه رشته هاي علمي جاي خود را باز کرده است .خوشبختانه ،ارزش و اهميتي که فناوري اطلاعات و ارتباطات ،روز به روز براي توسعه زيرساخت هاي گردشگري در دنيا ايجاد کرده است بسيار جالب و قابل تأمل است .
تاريخچه کاربرد فناوري اطلاعات در صنعت گردشگري
از زماني که حمل و نقل هوايي گسترش يافت ،فناوري هاي نوين ارتباطي نيز شکل گرفتند.سابقه قعاليت بازارهاي الکترونيکي به دهه ١٩٦٠ برمي گردد.زماني که شرکت هاي هواپيمايي آمريک سيستم هاي نگهداري جا را با هدف کنترل هاي ترافيکي مرتبط با مسافران مورد استفاده قرار دادند.بدين ترتيب سيستم هاي کامپيوتري براي ذخيره جا در صنعت هواپيمايي سبب تحولات گسترده و تعيين کننده در عرصه فعاليت هاي گردشگري شد.در ايران ،با پيشرفت صنعت هواپيمايي و با تأسيس هواپيمايي ملي ايران (هما) تأثير فناوري هاي نوين در صنعت گردشگري نمود پيدا کرد(پرداختچي و شفيع زاده ،١٣٨٥: ٣٨).
نقش فناوري اطلاعات در توسعه توريسم
استفاده علمي و کاربردي از روش هاي فناوري اطلاعات از جنبه هاي گوناگون ،بر صنعت گردشگري تأثيرگذار است . اين اثرگذاري بر بازاريابي،توليد محصولات و ارائه ي خدمات ،بسيار شايان ذکر است (ياري و وظيفه دوست ،١٣٨٦: ٣).توسعه فناوري اطلاعات در دهه ي ١٩٩٠ بدون توجه به انازه ي محصول يا پوشش جغرافيايي،در اقتصاد و تجارت جهاني،انقلابي به وجود آورد و آن دو راه متحول ساخت و هم اکنون در سطح اقتصاد کلان فناوري اطلاعات ،به نحو فزاينده اي به عنوان ابزار توسعه ي سرزمين ها و شکوفايي بلندمدت آن به حساب مي آيد. يکي از پديده هايي که جامعه بشري در حال حاضر با آن روبروست ،پديده جهاني شدن مي باشد،ابعاد و دامنه هاي اين پديده آنقدر وسيع و گسترده است که تمام شئون زندگي بشري را در عرصه هاي مختلف علم ،تکنولوژي،فرهنگ ،اجتماع ،سياست ،اقتصاد و گردشگري تحت تأثير قرار داده است .با توجه به مفهوم جهاني شدن که فشردگي زمان و مکان را بوجود مي آورد،اهميت حذف مسافت و زمان در گردشگري به اندازه اي است که پيش بيني مي شود در آينده چهره کنوني گردشگري تغيير يافته و تغييراتي نيز در الگوها و مفاهيم موجود در برنامه ريزي و مديريت گردشگري ايجاد شود.از اين رو نقش اطلاعات در صنعت گردشگري نه نقشي غير قابل انکار است بلکه نقشي حياتي است .بنگاه هاي موفق در عرصه اين صنعت مي دانند که چگونه و با چه اسبابي،چه اطلاعاتي را در چه موقعيت زماني در اختيار کدام گروه از مشتريان خود قرار دهند.
همه اين موارد مويد آن است که بدون ايفاي نقش اطلاعات و نظام اطلاع رساني صنعت گردشگري فعاليتي مرده است و ارائه اطلاعات ناقص ،در زمان نامناسب و با اسبابي غيرکارآمد به معني شکست در عرصه رقابتي نفس گير در صنعت گردشگري است (رنجبران ،زاهدي،١٣٨٨: ٦٧). صنعت توريسم به عنوان وسيع ترين و متنوع ترين صنعت در قرن ٢١ امروزه گسترده ي جهاني يافته و گسترش همه جانبه سرمايه داري در عصر کنوني است .جريان هاي سرمايه ،فرهنگ و اطلاعات در چارچوبي از انقلاب مديريتي،مرزها را درنورديده است .اين جريان ها در يک همپوشي با عواملي چون افزايش درآمد،سطح رفاه ،اوقات فراغت بيشتر و بهبود ارتباطات به گردشگري جلوه هاي ديگري بخشيده است (رجبي،رجايي،١٣٨٤: ٨). فناوري اطلاعات و ارتباطات نه تنها سخت افزار،نرم افزار و شبکه اطلاعاتي را به هم مرتبط مي کند،بلکه سيستم هاي اطلاعاتي،مديريتي و مخابراتي را به کار گرفته و توزيع اطلاعات مربوط به توريسم را در داخل و مابين موسسات امکان پذير نموده و همچنين تمامي تجهيزات را براي توليد کالاها و ارئه خدمات به کار خواهد گرفت .
عوامل يکپارچگي صنعت توريسم و ICT
هافمن چند عامل را،علت اصلي يکپارچگي صنعت توريسم و فناوري اطلاعات مي داند:
نيازهاي اقتصادي،به علت وجود رقابت جهاني سازمان هاي نيازمند دستيابي به حداکثر کارائي در سطح جهان هستند.
گسترش بسيار زياد تکنولوژي و اينترنت در زندگي روزمره مردم و نيز پيدايش تلفن هاي همراه نسل سوم
بهبود نسبت سود به سرمايه گذاري انجام شده در فناوري اطلاعات و يا به عبارتي افزايش پايايي تکنولوژي
افزايش توقعات و سطوح انتظار مشتريان ،تمايل آنها براي درک ارزش افزوده بيشتر و آگاهي بيشتر آنها از محصولات رقبا.
عواملي که با استفاده از به کارگيري فناوري اطلاعات سبب ارتقاء سطح رضايت مشتري مي شوند.
کاهش فاصله ميان انتظارات و تجربيات حاصل از سفر،با استفاده ابزار شبيه سازي مجازي قبل از سفر
امکان دسترسي به گزينه هاي بيشتر و حق انتخاب متنوع تر
درک بهتر سازمان ها از نياز مشتريان بر اساس ويژگي هاي آنها و داده کاوي
ارائه قيمت هاي متنوع و تاحد زياد بسته به نظر مشتري
کاهش کاغذ بازي و امکان انجام امور تکراري و خسته کننده بوسيله فناوري اطلاعات
شناخت سابقه مشتري
هماهنگي ميان واحدها امکان ارتقا سرويس دهي را فراهم مي سازد(کميته فناوري اطلاعات وزارت راه و ترابري،١٣٨٩).
اهداف و مزيت هاي عمده فناوري اطلاعات
اهداف عمده فناوري اطلاعات در سه طبقه زير خلاصه مي شود:
