بخشی از مقاله
چکيده :
گردشگري به مثابه يکي از انواع رفتارهاي فراغتي که در ميان جوانان با استقبال زيادي مواجه شده است ، آثار و پيامدهاي فراواني براي جوامع مبدا و مقصد به دنبال دارد. جوانان داراي نيرو و پتانسيل فراوان بوده که مي بايست اين پتانسيلها در جهت درست و مناسب هدايت شده و منجر به شکوفايي معنوي، انساني و اجتماعي افراد گردد. در اين پژوهش سعي شده است که با استفاده از روش تحليلي – توصيفي به بررسي داده ها و اطلاعات گردآوري شده از منابع کتابخانه اي و اسناد و مدارک مربوطه پرداخته شود. هدف از اين پژوهش معرفي گردشگري جوان به عنوان يک ضرورت ميباشد و اينکه جوان به چه کسي گفته ميشود و در چه بازه زماني در زندگي قرار دارد.نتايج اين پژوهش نشان ميدهد که ايران داراي پتانسيل هاي قوي از لحاظ گسترش و اراتقاء اين نوع از گردشگري مي باشد.
واژگان کليدي: جوان ، گردشگري، ايران ، گردشگر، جواني
مقدمه :
جوانان سفر را به عنوان يک بخش بسيار مهم در زندگي روزمره خود ميبينند، که اين مساله يک نتيجه بسيار گسترده اي براي مکانهايي که بازديد ميکنند دارد. به علت نحوه ديد عميق و وسيع تري که آنها نسبت به سفر دارند، در نتيجه نتايج فرهنگي و اجتماعي که بر جوامع ميزبان دارند خيلي بيشتر از نتايج اقتصادي براي يک منطقه ميباشد. ارزش افزوده اي که از سفر جوانان استخراج ميشود در نوآوري، موقعيت ،مبادلات تجاري، حمايت از جوامع محلي، آموزش ، حمايت اجتماعي و غيره نهفته است .(گزارش UNWTO وwyse،٦٢٠٠٨). افراد جوان بسيار ماجراجو هستند و به دنبال برقراري ارتباط با ساير مردم و کشف فرهنگ هاي جديد، و به دنبال توسعه دانش خود ميباشند. آنها اغلب مسافرتهاي خود را تکرار ميکنند. اين قشر نسبت به ساير اقشار جامعه ،بيشتر مسافرت ميکنند. ( گرگ ريچاردز، جولي ويلسون ،٤٤،٢٠٠٥).
جوانان همواره در حال تغيير و نوآوري هستند و در اين بين صنعت گردشگري نيز از اين قاعده مستثني نيست . جوانان مرزها را کنار ميزنند و به دنبال تجربه هاي جديد ميباشند. در عصري که چالش بي سابقه اي براي صنعت گردشگري وجود دارد، گردشگري جوانان تنها يک قسمت مهم از بازار اين صنعت را تشکيل نميدهند بلکه يک منبع مهم و حياتي براي ايجاد نوآوري و تغيير در اين صنعت مي باشند.
(گزارش UNWTO و WYSE،٥٢٠٠٨)
در دهه هاي اخير همزمان با بالا رفتن استانداردهاي زندگي و افزايش ميزان مسافرت کردن افراد در کشورهاي در حال توسعه ، گردشگري جوان نيز به سرعت در حال رشد است . بسياري از همين افراد که شروع به مسافرت کرده اند را همين قشر جوان تشکيل ميدهد. تخمين زده شده است که هر سال به ميزان ١٩٠ ميليون مسافرتهاي بين المللي برگزار خواهد شد ، و در حالت کلي ميزان رشد گردشگري جوان در کل دنيا بيشتر از گردشگري بين المللي بوده است . براساس پيش بينيهاي سازمان جهاني گردشگري، تا سال ٢٠٢٠ ميزان مسافرت بين المللي جوانا در سال به ٣٠٠ ميليون خواهد رسيد. (گزارش UNWTO و WYSE،٦٢٠٠٨).
مفهوم جوان و جواني
يکي از دلپذيرترين جلوه هاي زندگي و شورانگيزترين عرصه حيات آدمي دوره جواني است .در جامعه جديد،فرد با رسيدن به سن بلوغ سريعا وارد دنياي مسئوليت اجتماعي نميشود،بلکه به جهت گذران تحصيلات عمومي و تکميلي،سپري کردن خدمت سربازي و جستجو براي يافتن کار،ناگزير است دوره ١٥ ساله اي مرسوم به دوره جواني را پشت سر بگذارد،تا امکان تشکيل خانواده را بيايد و وارد دنياي بزرگسالي شود .
از ديدگاه جامعه شناسي در جامعه معاصر براي تعريف مفهوم جوان از مضامين زير ميتوان بهره گرفت :
• جواني دوره اي در زندگي هر فرد است که با بلوغ جسمي در حدود ١٣ سالگي شروع ميشود. دوره جواني پس از دوران کودکي قرار ميگيرد. پس از جواني،ميانسالي و سپس دوره کهنسالي ميرسد. اين همان تقسيم بندي است که از زمان باستان متداول بوده است .
• جواني دوره سني ١٣ تا ٢٥ سالگي است . از ديدگاه جامعه شناسي،اين دوره به خاطر اينکه همراه با شيوه رفتاري و نگرش خاصي است ، داراي اهميت است .
• جواني مفهوم زيست شناسي است ، اما دوره اي اجتماعي و فرهنگي نيز هست . دوره اي که فرد شرايط لازم براي کنش مستقل در تمام عرصه هاي زندگي را کسب ميکند .
• جواني يک خرده فرهنگ يا بخشي از فرهنگ اجتماعي است .
• تعيين زمان پايان دوره جواني،از تعيين شروع آن دشوارتر است . در پايان دوره جواني فرد صاحب هويت اجتماعي مشخصي ميشود.شاخص اين هويت ،استقلال اقتصادي،پيدا کردن شغل و کسب درآمد است .
• «مارگارت ميد» انسان شناس معروف آمريکايي دوره جواني را به صورت زير تعريف ميکند:" دوره جواني را ميتوان دوره اگر،آيا تعريف کرد،دوره اي که با دو ويژگي خاص مشخص ميشود. انتظارات گسترده از يک سو و ناکاميهاي عميق از سوي ديگر، دوره - اي که هنوز دستيابيهاي اقتصادي، اجتماعي و رواني کامل نشده اند".(سخاوت ،زکيه ،١٣٨٤، ٢٥-٢٢).
تعاريف گردشگري جوان
عدم وجود تعريفي دقيق براي بازارکار سفرهاي جوانان مشکلاتي را براي تخمين تعداد و رده سني آنها و خصوصيات آنها در چندين مطالعات ايجاد کرده است ( کنسرسيوم گردشگري جوانان در کانادا،٢٠٠٤). گرچه ، در طول سالها نويسندگان بسياري تعريف و تعيين مشخصي از اين واژه ها را در اختيار گذارده اند، به عنوان مثال کار١ تعريفي از چندين سن ارائه ميدهد که گردشگران جوان را مشخص ميکند. او در زمينه ي طبقه بندي کردن تعاريف متعددي از گردشگران جوان طبق اهدافي که آنها را تعيين ميکند، تلاشي داشته است .(کار،١٩٩٨،٣١٨-٣٠٧).
جدول (١) سن گردشگران جوان طبق اهداف تحقيقاتي و تجاري
عليرغم اين واقعيت که سن يک متغير است که ميتواند گردشگران جوان را تعريف کند، تفاوتي در واژه هايي که در بالا و پايين استفاده شده اند وجود دارد، منوط به اينکه در چه سني يک فرد ميتواند گردشگر جوان شناخته شود. نقدي بر جدول فوق حاکي از اين است که دارندگان تجارت مانند برگزارکنندگان تورها و سازمانها حاشيه ي سني گردشگران جوان را افزايش ميدهند. به عنوان مثال سايت کنتيکي تعطيلاتي براي جوانان زير ٣٥ سال قائل ميشود( contiki.com). در مقابل محققان تمايل به محافظه کاري بيشتر و مطالعه ي سنهاي جوانتر داشته اند. خصوصيت تجارت سازي برگزارکنندگان تور و سازمانها اين موقعيت را توضيح ميدهند و توجيه مي کنند. شرکتها ميخواهند محصولات مربوط به جوانان را بفروشند و بنابراين تا حدي آنها بازار جوانان را بر مبناي اهداف فروششان تعريف و تعيين ميکنند. عليرغم اين ايده در جدول ديده ميشود که حتي افراد محقق ، مردم بالاي ٣٠ سال را جوان محسوب مي کنند(کار٣١٠،١٩٩٨، کيل و ديگران ٢١،١٩٨٧)، دليل به حساب آوردن ٣٠ يا ٣٥ سال زير چتر جوانان به الگوهاي رفتاري مربوط ميشود.
در ابتدا بايد اين نکته را در نظر بگيريم که جوانان امروزي سريعتر از گذشته بزرگ ميشوند و اين واقعيت به دليل آشنايي آنها با تکنولوژيهاي جديد و رسانه هاي گروهي است . سفتن گرين ١٣ خاطر نشان ميکند که نوعي به بلوغ رسيدن وجود دارد" از آنجائيکه جوانان ميتوانند در حيطه ي ديجيتال با قدرت فزاينده اي عمل کنند".(سفتن گرين ،و٢٠٠٤). هدف اوليه و اصلي رسانه هاي گروهي و در اين ميان به ويژه تلويزيون حذف مرزهاي محدودکننده ي طبيعي بين بچگي و جواني براي فراهم سازي زمينه براي بلوغ بواسطه ي دانايي و تجربه ي بالغين است . بايد در نظر داشته باشيم که جوانان دسترسي بهتري به منابعي نظير تکنولوژي و اينترنت دارند و اينگونه است که کيفيت زندگي آنها بسيار بهتر از پيشينيان آنهاست .آنها امروزه کارهايي انجام ميدهند که به عنوان مثال ٢٥ سال پيش بزرگترانشان ميتوانستند انجام دهند.(همان ،٤،٢٠٠٤). سلارز١٤ اظهار ميدارد که جوان امروز بخش بسيار مهمي از جامعه ي مصرف - کننده به شمار ميآيد و شديدا تحت تاثير رسانه هاي گروهي است ، در حاليکه هنوز مصرف کننده ي باهوش و دقيقي به حساب مي - آيد.(سلارز،١٩٩٨،٦12). نيکرسون و جوروسکي ادعا ميکنند که بالغين نقش حياتي در تصميم گيري براي خريد يک سري محصول و يا دريافت خدمات که تعطيلات و سفرها بخشي از اينهاست دارند. اين واقعيت ، اين مساله را به ارمغان ميآورد که مطالعه ي تعريف گردشگران جوان بايد پويا و متغير باشد چون مسيرهاي معيني در دوره هاي زماني معين رفتار آنها را تحت تاثير قرار ميدهد.(نيکرسون و جوروسکي،٢٠،٢٠٠١).
کنسرسيوم گردشگري جوان کانادا بيان ميدارد که بالغين جوان تمايل به انتخاب الگوهاي مسافرتي و توريستي مشابه به گروه سني کمي جوانتر از خود دارند.(کنسرسيوم گردشگري جوان ). کار اينطور بيان ميدارد که جمعيت گردشگر جوان متفاوت هستند و قشر جوان با خصوصيات متفاوتي شناخته ميشوند. بنابراين تحليل رفتار براي بيان و طرح ريزي کليات برداشت هاي قشر جوان از گردشگري مهم است .(کار،١٩٩٨،٣١٢).
نظر کل اين است که بسياري از نويسندگان تصور ميکنند که رفتار جواني در گروههاي سني و زماني حتي بالاتري بايد در نظر گرفته شود و اين غالبا به دليل رفاه موجود است به اين معني که از نظر رفتاري يک فرد ميتواند حس جوان بودن بکند حتي اگر بيش از ٥٠ سال سن داشته باشد.(کل ،٨٩٥،٢٠٠٥). کلارک معتقد است که سن جوانان ميتواند موقعيت اجتماعي آنها را تحت تاثير قرار دهد اما آنرا قطعا تعيين نميکند. الگوهاي رفتاري ميتوانند مشخص کنند که يک فرد جوان است يا مثل يک جوان رفتار مي - کند.(کلارک،٣٢٣،١٩٩٢). نظر سلارز اين است که جوانان معمولا پول و زمان آزاد بيشتري دارند. آنها تعهدات کمتري دارند چون تصميم دارند در آينده ازدواج کنند و غالب آنها تا سن ٢٥ سالگي و يا حتي بيشتر با پدر و مادرشان زندگي ميکنند. بديهي است قاطع بودن در جواني امري پيچيده است . پس تميز دادن اينکه چه کسي حس جواني ميکند و چه کسي مانند جوانان رفتار ميکند، به نظر بسيار مشکل به نظر ميآيد چرا که جوان بودن ، در اصطلاحلات رفتارگرايي، يک موضوع اساسا نظري است .(سلارز،٦١٢،١٩٩٨).
از دو بحث متفاوت فوق برميآيد که از يک سو جوانان پخته تري نسبت به پيشينيان آنها داريم که داراي رفتار خريد، قدرت و خواسته - هاي خاص هستند و از سويي ديگر حدود جوان در شرف گستردگي است . افراد بالغ حتي پس از دهه ي ٣٠ خود را جوان مي انگارند.
جنبه ي ديگري که ميتوان اخذ کرد، اين است که بواقع توريستهاي جوان و توريستهاي بالغ جوان الگوهاي رفتاري خاصي را از خود به نمايش ميگذارند و خصوصيات مشابهي دارند( کنسرسيوم گردشگري جوانان کانادا) گرچه اين خصوصيات ،ويژگيهاي بارزي بين جوانان ١٥ و ٣٠ سال هستند(کار،٣١٤،١٩٩٨). اين بحث ها در مطالعه ي جوانان و تجربه ي سفر آنها نيز ظاهر ميشوند.
اسکات بر اين نظر است که عليرغم طبيعت پيچيده و مناقشه برانگيز جواني، نياز به پايه گذاري يک فهم عمومي از اين واژه ي بديهي است و در دسترس ترين و اجرائيترين برآورد از جواني هنوز سن است . تحت اين شرايط ، سن ممکن است بتواند تعيين کند چه کسي جوان است و چه کسي نيست ، گرچه رفتاري که جوانان ميپرورانند بياهميت انگاشته نميشود.همچنين اسکات بيان ميدارد که سنين ١٨ تا ٣٥ سال بنا بر تعدادشان ، ميزان رفاه و عادات صرف زمان به منزله ي بخش کارآمدي براي بازار گردشگري طبقه -بندي شده است . همين ادعا توسط پريچارد و مرگان اظهار شده است و ايشان معتقدند که بيشتر مردم در اين گروه سني متاهل نيستند و کودکي ندارند، پس زمان فراغت براي سفر کردن در اختيار دارند. همين ايده توسط کار هم تاييد شده است .(اسکات ،٣٧٠،٢٠٠٤).
بخشهاي گردشگري جوان : شرح حال و خصوصيات سفر
بازار جوانان ، بازار خاصي با شرح و توصيف و خصوصيات خاص است البته زيرمجموعه هايي براي آن وجود دارند. کنسرسيوم گردشگري جوان کانادا، دو مقوله مفصل از بخش بازار گردشگري جوان را ارائه ميکند: مسافران گروهي جوان و مسافران مستقل جوان .(کنسرسيوم گردشگري جوان ،٦،٢٠٠٤).
مسافران مستقل جوان : آنها به تنهايي در گروههاي غيررسمي کوچک سفر ميکنند. هيچ يکپارچگي خاصي وجود ندارد، چون از نظر الگوهاي صرف زمان و نيازهاي سفر براساس مليت ها و گروههاي سني، تفاوتهايي وجود دارد. مسافران گروهي جوان : گروههاي ٦ يا بيش از ٦ جوان غيرمربوط به يکديگر که با هم سفر ميکنند و به دو زيرگروه تقسيم ميشوند:
• مسافران گروهي جوان در مدرسه : سفرها اغلب توسط مدرسه ،اولياء مدرسه و مناطق سازماندهي ميشود.
• مسافران گروهي جوان خارج از مدرسه : سفرها اغلب توسط يک گروه سازماندهي شده ترتيب داده مي-شود ( تيم هاي ورزشي،تيم کليسا و غيره ).
جدول ٢ ويژگيهاي هر دسته را، از قبيل انگيزه آنها از سفر و تمايلهاي شکل گرفته در اين ميان را توصيف ميکند .
اين طور به نظر ميرسد که گروه مسافران گروهي جوان غالبا به تصميمات بزرگترها وابسته هستند حتي زمانيکه سفرهايشان به دلايل آموزشي و تحصيلي است و دقيقا خلاف اين مدل مسافران مستقل جوان ، خودگردان تر هستند. آنها سفرهايشان را خودشان ترتيب مي - دهند و در عين حال به دنبال تجربيات جديد و هيجان هستند. کانادا تنها کشوري است که درباره ي گردشگري جوان و خصوصياتشان مطالعه ميکند، پس بايد در نظر داشت که شايد در موارد ديگر ممکن است ويژگيها متفاوت باشند و کانادا، احتمالا نماينده ي همه ي تحقيقات نباشد. البته اين ، کاملا قابل قبول و مطلوب به نظر ميرسد که کنسرسيوم گردشگري جوان کانادا، مسافران جوان را براساس خصوصياتشان طبقه بندي ميکند زيرا که از اين طريق ترسيمي از تاريخچه ، رفتار و تمايلاتشان در اختيار ميگذارد که ميتوانيم آنها را براي موارد ديگر نيز بکار بنديم .(همان ).
