بخشی از مقاله
چکيده
امروزه تاثير عوامل طبيعي در توسعه ي صنعت گردشگري، در بسياري از کشورهاي توريست پذير، به خوبي روشن شده و حدود تاثيرات آن بر اين صنعت شناخته شده است و اين کشورها با درک اين مهم ، شروع به فراهم نمودن امکانات و تجهيزات مناسب به منظور جذب گردشگر نموده اند. ايران به لحاظ داشتن منابع متنوع طبيعي يکي از پنج کشور مهم دنيا تلقي شده ولي به دليل ضعف برنامه ريزي و عدم برخورد علمي هنوز نتوانسته است جايگاه واقعي خود را از نظر سطح درآمد از اين صنعت ، پيدا کند (رضواني،١٣٧١، ص ٧٢ ).
در استان اردبيل شهر سرعين به دليل دارا بودن مناطق گردشگري و چشمه هاي آبگرم وآبهاي درماني گردشگران بسياري را از شهرها وکشورهاي ديگر به خود کشانده است ؛ ولي اين امر بدون توجه مسئولان شهري واستاني امکان پذير نخواهد بود، متاسفانه در اين امر مسئولان شهرستان سرعين اقدامي در جهت توسعه اين شهر و به خصوص جاده هاي اين شهر نکرده اند، اگر اين اقدام موثر از سوي آنها انجام شود ،مطمئنا در آينده اي نه چندان دور از کشورهاي جهان مسافران وگردشگران زيادي عازم اين شهر ديدني خواهند شد و در نتيجه مي تواند با عث شکوفايي اقتصاد شهر شود.
لذا ما در اين مقاله سعي در بررسي نقش توريسم در اقتصاد شهر سرعين داريم روش تحققيق اين پژوهش تحليلي، توصيفي و ميداني مي باشد و براي جمع آوري داده ها از روش کتابخانه ايي و ميداني استفاده گرديده است . همچمين براي تحليل داده ها و اطلاعات از روش استدلالي و علي بهره گرفته شده است .
واژگان کليدي:گردشگري،اقتصادشهري،اشتغال ،درآمدزايي،شهرسرعين
١.مقدمه
توريسم معمولا يک امر دو جانبه است ، يعني به همان ترتيب که کشوري با جلب توريست بر درآمد ارزي خود مي افزايد بر اثر مسافرت اتباع خود به کشورهاي ديگر متحمل هزينه ارزي نيز مي گردد، ازا ين رو استفاده خالص از جهانگردي مربوط به رابطه ميان درآمد وهزينه حاصل از آن است که در موازنه پرداختها جزء (صادرات و واردات نامرئي)محسوب مي شود.براي بسياري از کشورها به ويژه کشورهاي کم درآمد صنعت توريسم به عنوان عامل مهم توسعه بشمار مي رود. چنانچه در بعضي کشورهاي درحال توسعه درآمد حاصل از صنعت توريسم بيش از درآمد محصولات کشاورزي است .
درصورت اهميت ابعاد اقتصادي صنعت توريسم از طرف مسئولين کشور وسرمايه گذاريهاي لازم دراين زمينه وايجاد امکانات جهت جذب سرمايه هاي بخش خصوصي دراين زمينه صنعت توريسم مي تواند يکي ازمنابع مهم تامين نيازهاي ارزي کشور بحساب آمده وراهگشاي توسعه اقتصادي کشور گردد (رضواني،١٣٧١).
رابطه اقتصاد وجهانگردي رابطه اي است بسيار نزديک وتقريبا جدا نشدني.آنچه که درمورد ايجاد رابطه بين جهانگردي واقتصاد حائز اهميت است . اين است که تمام خدمات ويا جزئي ازان وسايل وپديده هايي که وابسته به صنعت جهانگردي مي باشد مورد استفاده قرارمي گيرد، مقصود از اين خدمات نيز استفاده از هتل ويا ديگر تاسيسات جهانگردي و وسايل حمل ونقل واستفاده نمودن از ديگر امکانات مي باشد. مهم ترين نظراتي که کارشناسان اقتصادي راجع به صنعت توريسم دارند همان (آزادي جهانگردي)است (ديبايي،١٣٧١).
اگر گردشگري به دليل تعامل زياد با ديگر فعاليت هاي اقتصادي دچار رونق شود ساير فعاليت هاي اقتصادي که به ان کالا يا خدمات ارائه مي دهند ويا محصول ان را مصرف مي کنند همراه با ان حرکت خواهند کرد.يعني گردشگري مي تواند به عنوان موتوري براي رشد اقتصادي حمل کند که ساير فعاليتها را نيز به دنبال خود رو به جلو براند.از سوي ديگر رشد اقتصادي نيز بر توسعه گردشگري موثر است .رشد اقتصادي با توسعه تسهيلات و زير بناهاي گردشگري ازجمله توسعه حمل ونقل و راهها-توسعه اماکن اقامتي-رستوران وهتل ها-توسعه بهداشت عمومي وتسهيلات تفريحي و رفاهي-موجب توسعه صنعت گردشگري مي شود.درآمد گردشگري اقتصاد کشورها را مي تواند از دخالت تک محصولي خارج کرده وثبات اقتصادي را به خاطر ثبات درآمدهاي ناشي از گردشگري براي کشور به ارمغان آورد (حسين يغوري و واحدآقايي،١٣٦٨).
اگرچه بهره هاي اقتصادي جهانگردي نمي توانند به عنوان هدف تامين مالي در يک کشور باشد.ولي به عنوان انگيزه براي کسب درآمد مورد بحث است .گردشگري در اشکال گوناگون جهانگردي وايران گردي به معناي کشاندن جهانگرد به ايران آثار ارزنده اقتصادي نيزبه همراه دارد.در اين بين اردبيل به عنوان شهري ميانه اندام که از چندين سال قبل رشد بسيار سريع داشته از توانمندي هاي فراواني جهت توسعه گردشگري شهري برخوردار است .
شهرستان نير تابع يکي از شهر هاي استان اردبيل و با قرار گرفتن در منطقه سردسير شمال غرب فلات ايران ، با داشتن فاکتورهاي مختلف از جمله تنوع منابع طبيعي و آب هاي گرم معدني و خواص درماني آن ها مي تواند يکي از شهرهاي مهم در جذب گردشگر باشد.
٢. طرح مسئله
در دنياي امروزه صنعت گردشگري به يکي از استراتژيک ترين منابع درآمد زايي وارزآوري براي کشورها تبديل شده و به چنان رشدي دست يافته که تعداد گردشگران بين المللي بالغ بر يک ميليارد نفريعني يک هفتم جمعيت کره زمين رسيده است .همچنين حدود يک دوازدهم افراد شاغل جهان يعني بيش از٢٠٠ميليون نفر دراين حوزه مشغول به اين کار هستند.
گسترش گردشگري ميتواند به صادرات فرهنگي منجرشود که اين امر مخصوصا درکشوري مثل ايران با سابقه باستاني وتمدني کهن بيشتر به چشم خواهد آمد (همان منبع ).
صنعت گردشگري درايران از ظرفيت هاي بسيار بالايي براي رشد وتوسعه برخوردار است . براساس گزارش سازمان جهاني جهانگردي ،ايران رتبه دهم جاذبه هاي باستاني وتاريخي جهان ورتبه پنجم جاذبه هاي طبيعي را براي جذب گردشگر دارا است .
برخي معتقد هستند توسعه صنعت گردشگري بهترين راهکار براي تقويت اقتصاد بدون نفت است اما اين موضوع همواره درحدشعار مانده و گامهاي عملي براي تحقق آن برداشته نشده است (com.aft a bi r .w w w ).
در واقع بنظرمي رسد کشور ايران براي گردشگران بين المللي مقصدي ناشناخته ومقصدي کشف نشده است . امروزه گردشگري صنعتي جهاني است که هر ساله صده ميليون نفر را در حوزه بين الملل بومي در بر مي گيرد بنا بر تخمين سازمان گردشگري ( ٧ ٠ ٠ ٢ WTO) تعدااد گردشگران بين الملل در سال ٢٠٠٦ هشتصدو چهل دو ميليون بوده است که تقريبا معادل 12/0جمعيت جهان است .
منطقه آذربايجان به ويژه اردبيل با وجود دارا بودن قدمت تاريخي و داشتن ارتباط فرهنگي وبزرگاني با ملل شرق وغرب فاقد جايگاه مناسب بين مناطق توريست پذير به شمار مي رود. در استان اردبيل شهرستان سرعين يکي از مناطق توريست پذير کشور محسوب مي شود اما متاسفانه به دليل امکانات ناکافي و ضغف فرهنگي باعث شده است که مسافران کمتري به اين شهرستان مسافرت کنند.
در عصر حاضر توريسم به عنوان يکي از عوامل موثر در گسترش روابط بين ملت ها به شمار مي رود. از نظر اقتصادي نيز اهميت اين صنعت بر کسي پوشيده نيست . اما گسترش اين صنعت در هر نقطه اي از جهان نياز مند شرايط و امکانات ويژه اي بوده و به فاکتورهايي از قبيل :آب و هوا، آثار تاريخي و فرهنگي ، جاذبه هاي طبيعي، آداب و سنن ، زير ساخت ها، امکانات و تجهيزات و ... بستگي دارد.
شهر سرعين در منطقه ي سردسير شمال غربي فلات ايران ،داراي تنوع منابع طبيعي است که با داشتن فاکتور هـاي مختلـف مـي تواند يکي از شهرهاي مهم در جذب گردشگر باشد. وجود منابع مهم آبهاي گرم و معدني و خواص درماني آنها ويژگي هاي خاصـي به اين شهر بخشيده است ؛ که در کنار ساير عوامل مي تواند زمينه ي توسعه ي توريسم درماني را در اين شهرستان تحقق بخشـد.
بايد گفت چشمه هاي معدني شناسايي شده کل ايران ، بيش از ٥٥٠ دهنه هستند کـه از ايـن تعـداد،بيش از٨٠ چشـمه در اسـتان اردبيل واقعند.(مهدي زاده ،١٣٨٢،ص ٢٢).
بايد گفت که مطالعه و شناسايي جاذبه ها و پتانسيل هاي نهفته در ويژگي هاي طبيعي به منظور ملحوظ داشتن آن ها در برنامه ريزي هاي مختلف ملي و استاني، از اهميت در خور توجهي برخورداراست .ا ين پژوهش از نوع مطالعه توصيفي است و از روش هاي ميداني و مشاهده ، مصاحبه ، مراجعه مستقيم به ادارت استفاده شده است
٣. طرح سوال
١- توريسم در اقتصاد شهر سرعين چه نقشي دارد.
٢- آيا مشکل توسعه نيافتن گردشگري در شهر سرعين مربوط به عدم توجه مسئولان است .
٤- از چه طريق مي توان صنعت گردشگري در سرعين را گسترش داد.
٥- آيا مي توان با فراهم کردن امکانات مناسب در فصل زمستان مسافران بيشتري به سرعين کشاند ؟
٤. فرضيه سازي
١- به نظر مي رسد مشکل از آب و هواي سرعين ؛ که در سال فقط سه ماه هواي آن خوب است و اين باعث عدم رونق گردشگري در اين شهر شده است .
٢-به نظر مي رسد،عدم پذيرش گردشگران خارجي از يک طرف و نگاه غير علمي مسئولين به نقش گردشگري در اقتصاد شهر از طرف ديگر با کم رنگ شدن گردشگري در اقتصاد اين شهر است .
٥.پيشينه تحقيق
١.رهنمايي در کتاب خود تحت عنوان جغرافياي اوقات فراغت وجهانگردي در مورد تاريخچه و اهميت توريسم به بحث و برسي پرداخته و اهميت آن را مورد توجه قرار داده است .
٢. شکويي در کتاب « جغرافياي جهان گردي » در مورد کانون هاي جلب توريست و پتانسيل هاي آنها وارزش اقتصادي توريسم توضيح داده که اهميت توريسم و برسي آن را لازم و ضروري دانسته است .
٣. رضواني در کتاب خود تحت عنوان « برنامه ريزي و توسعه صنعت توريسم در ايران » در مورد رواج وگسترش صنعت جهانگردي در ايران و سهم عمده اي که در توسعه اقتصادي کشور خواهد داشت و سرمايه گذاري در زمينه جهانگردي و افزايش درآمد بيشتر درآينده را مورد توجه قرار داده است .
٤.خوارزميدر مقاله اي تحت عنوان رابطه علي گردشگري وتجارت پرداخته است و به اين نتيجه رسيده که رابطه علي يک طرفه بين تجارت و گردشگري (از تجارت به گردشگري )برقرار است .
٥..صباغي کرماني واميريان در مقاله اي تحت عنوان بررسي اثرات اقتصادي گردشگران در ايران پرداخته و به اين نتيجه رسيده که فعاليتهايي مثل :هتل داري وصنايع دستي وغذايي وحمل ونقل داخلي و بيشترين تاثير را پذيرفته وبيشترين سهم را از توليد- درامد-اشتغال ايجاد شده در اثر مخارج گردشگران خارجي به خود اختصاص داده اند.
٦.محسني در مقاله اي تحت عنوان گردشگري پايدار در ايران -کارکردها-چالش ها وراهکارها به بررسي توريسم پرداخته و به اين نتيجه رسيده که با شناسايي نيروهاي ترغيب کننده و باز دارنده در توسعه گردشگري مي توان توسعه پايدار را تحقق بخشيد.
٧ .کاظمي در کتاب تحت عنوان مديريت گردشگري به بررسي گردشگري پرداخته و به اين نتيجه رسيده که گردشگري موجب افزايش درآمد قشرهايي مختلف وکاهش بيکاري و رونق اقتصادي و در نتيجه بهبود زندگي مردم و افزايش رفاه اجتماعي مي شود.
٨..کردي در پايان نامه ارشد تحت عنوان برنامه ريزي توريسم شهري با تاکيد بر توسعه پايدار، به بررسي نقش توريسم و توسعه پايدار پرداخته و به اين نتيجه رسيده که با بکارگيري برنامه ريزي و راهکارها در امر توريسم شهري مي توان به توسعه پايدار دست يافت .
٦. موقعيت جغرافيايي شهر سرعين
سرعين شهر کوچکي در٣٠کيلومتري غرب اردبيل و مرکز شهرستان سرعين است . اين شهر به علت چشمه هاي آب گرم فراوان شهرت دارد و يکي از مناطق گردشگري در استان اردبيل است . شهر سرعين در04/48درجه طول شرقي و 09/38 درجه عرض شمالي با مساحتي بيش از ١٢٨٠٠٠٠متر مربع در ٢٨ کيلومتري غرب شهر اردبيل قرار دارد. ارتفاع متوسط شهر از سطح دريا١٦٥٠ متر مي باشد.متوسط حداکثردرجه حرارت هوا٢٥ درجه سانتي گرادو حداقل متوسط دماي آن 7/8- درجه سانتيگراد مي باشد.ميزان بارندگي ساليانه حدود٥٢٠ميليمتر مي باشد،جمعيت ساکن در شهرسرين در سال ١٣٨٢،٥٢٥٠نفر اعلام شده است .نظام حمل ونقل سرعين تابعي از سفرهاي گردشگري مي باشد و مهمترين واسطه حمل ونقل جاده اي مي باشد.شهر با توتوسعه خوب تآسيسات زير بنايي است که سطح برخوداري افراد جامعه در مورد برق ١٠٠% تلفن ٨٠% گاز٩٠% و آب آشاميدني ٩٥%مي باشد.
٧. اشکال عمده توريسم در سرعين
الف ) توريسم تفريحـي و اسـتفاده از تعطـيلات : ايـن نـوع جهـانگردي ، شـامل افـراد يـا گروههـايي اسـت کـه جهـت اسـتفاده از تعطـيلات ، تفـريح و اسـتراحت ، اسـتفاده از آب و هـواي گرمتـر يـا خنکتـر از محـل اقامـت خـود بـه مسـافرت مـي رونــد . جهــانگردي تفريحــي توســط آژانســهاي مســافرتي – توريســتي هــر کشــور انجــام مــي گيــرد و کمپانيهــاي مســافرتي « ياتا » نيز اقدام به انجام آن مي نمايند .( اصـغر رضـواني ،١٣٧٣ )بـا توجـه بـه ايـن کـه شـهر سـرعين بـه دليـل قـرار گـرفتن در مناطق جغرافيايي و دامنـه سـبلان از شـرايط مناسـب آب و هـوايي برخـوردار اسـت ، در نتيجـه مـي توانـد ازدر جـذب ايـن نـوع توريسم و گردشگر موفق باشد.
ب ) توريسـم درمـاني : ايـن نـوع شـامل افـراد و گروههـايي هسـتند،که بـراي اسـتفاده از تغييـر آب و هـوا يـي (بـا هـدف پزشــکي و درمــاني ) اســتفاده از آبهــاي معــدني ، گــذران دوران نقاهــت ، معالجــه و نظــاير آن مســافرت مــي کننــد (همــان منبع ) . شهر رعـين بـه دليـل برخـورداري از چشـمه هـاي فراوانـي معـدني سـرد و گـرم کـه داراي خاصـيت و ويژگـي درمـاني بوده است ،مي تواند خيل زيادي از توريست هاي درماني گرا را به خود جذب نمايد.
ج ) توريسم ورزشي : هـر نـوع مسـافرتي کـه بـه منظـور فعاليتهـاي ورزشـي باشـد ، جهـانگردي ورزشـي ناميـده مـي شـود .ماننـد اسـکي ، پيـاده روي ، کـوه پيمــايي ، کـوه نـوردي ، دوچرخـه سـواري ، شــکار ، شـنا ، قــايقراني ، شـرکت در مســابقات ورزشــي وتماشــاي مســابقات وامثــال آن . اينگونــه مســافرت ، ممکــن اســت بــه صــورت انفــرادي يــا دســته جمعــي صــورت گيرد.بســياري از کشــورها بــا تأســيس مجموعــه هــاي ورزشــي مجهــز و ايجــاد تســهيلات در امــر ورزشــي ، شــکار ، شــنا و...جهانگردان را اغلب از طريق توريسم ورزشي جذب مي کنند .
با توجه بـه ايـن کـه شـهر سـرعين در فصـل زمسـتان و بـارش از نـوع بـرف از شـرايط خاصـي برخـوردار مـي باشـد، در نتيجـه اين شهر مي توانـد در فصـل زمسـتان بـا برگـزاري فسـتيوال هـاي ورزش زمسـتاني ماننـد اسـکي روي بـرف پـذيرا گردشـگران علاقمند باشد و باعث جذب درآمد شود.
٨. بررسي و تحليل يافته ها
٨-١ اهميت صنعت توريسم در اقتصادشهري شهري
در دنياي امروز صنعت توريسم يکي از اموري است که اخيرا مورد توجه قرار گرفته و توجه به آن روزبه روز بيشتر مي شود. توريسم بزرگترين منبع تجارتي بين المللي محسوب مي شود و از نظر اقتصادي بسيار مهم و پر ارزش است . توريسم به عنوان يک صنعت داراي مزايايي است که توسعۀ آن در يککشور مستعد ، به نفع افزايش کار و درآمد ملي و هم به صورت ارز خارجي و هم به صورت سرعت گردش پول ،قابل توجه است (رضواني،١٣٧٣) صنعت توريسم از دو جهت عمده حائز اهميت بسيار است :
نخست : موجبات آشنايي ملل با ساير فرهنگها ، نژادها، اقوام ، سرزمينها ، گويشها و غيره را فراهم مي نمايد .
دوم : از نظر اقتصادي به عنوان يک منبع تأمين درآمد و ارز محسوب مي شود.
يکي از تاثيرات اقتصادي گردشگري ايجاد اشتغال مي باشد. در هر کشوري ايجاد مشاغل جديد به منظور کاهش بيکاري يکي از اهداف برنامه ريزي و توسعه اقتصادي مي باشد. از آنجايي که بسياري از خدمات گردشگري را نمي توان با استفاده از فناوري ارائه داد اشتغال نيروي انساني در اين صنعت فراوان است از اين رو توسعه گردشگري در مکان هاي مختلف زمينه هاي ايجاد اشتغال دائم و فصلي و نيمه وقت را براي نيروي انساني با تخصص و آموزش متوسط فراهم مي آورد و از نرخ بيکاري مي کاهد. (سلطاني،١٣٧٤ ، ص ١٠٩).
گردشگري به صورت يک بخش فعال اقتصادي مي تواند از عامل کار؛ بيشتر از ساير عوامل استفاده نمايد و موجب بالا رفتن سطح اشتغال گردد ،به طور کلي پنج نوع اشتغال در بخش گردشگري شناسايي شده که عبارتند از:
١-اشتغال مربوط به زير ساخت ها، فرودگاه ها ،جاده ، امنيت ، بهداشت
٢- اشتغال مستقيم حاصل از هزينه هاي انجام شده براي تسهيلات گردشگري وبه طور مستقيم نيازهاي روزمره گردشگر را تا زماني که در مقصد است برطرف مي کند. اين نوع اشتغال دامنه وسيعي از فعاليت ها را در زمينه هتل داري،رستوران ها،حمل و نقل محلي؛ ارائه خدمات تفريحي و ورزشي در بر مي گيرد..
٣-اشتغال غيرمسقيم که ممکن است گردشگر به طور مستقيم با آنها سرو کار نداشته باشد مثل خدمات بيمه ؛ صنايع دستي وبانک ها.
٤- اشتغال اوليه که عمدتا شامل فعاليت هائي است که براي فراهم آوردن زمينه قبل از انجام سفر يا در حين مسافرت صورت مي گيرد،فعاليت موسسات گردشگري و اطلاع رساني حمل و نقل بين مبداء و مقصد از اين نوع است .
٥- اشتغال تشويقي که ناشي از خرج کردن پولي است که ساکنان محلي از درآمدهاي توريستي خود به دست مي آورند.
توسعه گردشگري سبب بالا رفتن اشتغال در بخش کشاورزي به طور غير مستقيم مي شود زيرا با بالا رفتن تقاضا سبب ورود گردشگران ،توليدات و قيمت محصولات کشاورزي تحت تاثير آن افزايش مي يابد(پاپلي يزدي، ١٣٨٥، ص ٨٠).
٨-٢ نقش توريسم در درآمد شهر سرعين
توريسم به عنوان يک عامل اقتصادي عمده و بسيار مؤثردر سالهاي اخير مورد توجه فراوان قرار گرفته و بدين علت سعي مي شود که حتي الامکان از عوامل مؤثر در کاهش جريان جهانگردي جلوگيري به عمل آيد و امکانات لازم جهت رشد وتوسعۀ جهانگردي فراهم شود .توريسم پول و جمعيت را از مرکز تمرکز و ثقل صنعتي به سوي روستاها و نقاط طبيعي مي کشاند (ديبايي، ص ٤٤٠ ) معمولا جهانگردي را در اصطلاح اقتصادي « صادرات نامرئي محصولات و خدمات » مي نامند
