بخشی از مقاله
چکیده
از آن جا که بازیگران اصلی همه سازمان ها و نهادها نیروی انسانی آن میباشد، لذا تقویت ویژگیهای خوب شخصیتی از جمله مسئولیت پذیری اجتماعی در آنها میتواند نقش بسزایی در رشد و توسعه جامعه داشته باشد. با وجود اینکه مطالعات زیادی در زمینه مسئولیت پذیری اجتماعی انجام شده اما تا کنون هیچ مطالعهای به نقش تعدیلی رهبری اخلاقی در تأثیر مسئولیت پذیری اجتماعی بر اعتماد سازمانی نپرداخته است. لذا بر آن شدیم تا با این هدف مطالعه حاضر را انجام دهیم. این مطالعه در بین کارکنان دانشکدههای دانشگاه علوم پزشکی تهران با حجم نمونه 305 نفر بصورت پرسشنامهای انجام گردید.
جهت جمعآوری نمونهها از روش احتمالی طبقاتی متناسب استفاده گردید. نتایج جمعآوری شده توسط نرمافزار SPSS23 مورد تحلیل و بررسی از طریق آزمون یکطرفه تی استیودنت و همبستگی پیرسون قرار گرفت.طبق نتایج بدست آمده مسئولیتپذیری اجتماعی از طریق رهبری اخلاقی بر روی اعتماد سازمانی تاثیر مستقیم دارد. بدین ترتیب پیشنهاد می گردد سازمان ها در خط مشی و رسالت سازمانی خود این ویژگی ها را برای کارکنان و مدیران سازمانی خود مورد توجه ویژه قرار دهند.
برای مطالعات آتی پیشنهاد می شود تاثیر دیگر ویژگی هایی علوم نوین مدیریت در بهبود وضعیت اعتماد سازمانی مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان منشوری برای اعتلای این متغیر مهم سازمانی یافت.
.1 مقدمه
هر تغییری که در جامعه بخواهد منجر به پیشرفت شود و گامی در جهت توسعه آن باشد، باید ابتدا از نهادها و سازمان های تشکیل دهنده آن جامعه شروع شود.از آن جا که بازیگران اصلی همه سازمان ها و نهاد ها نیروی انسانی آن میباشد، لذا تقویت ویژگی های خوب شخصیتی از جمله مسئولیت پذیری اجتماعی در آن ها می تواند نقش بسزایی در رشد و توسعه جامعه داشته باشد. انسانها همواره باید یاد بگیرند چگونه در جمع زندگی کنند و نیازهای خود را ارضاء نمایند.
این امر نیازمند یک سری مهارت های اجتماعی است که فرد طی فرایند یادگیری و جامعه پذیری آنها را فرا می گیرد و یادگیری درست آنها می تواند منجر به شکل گیری مسئولیت پذیری اجتماعی شود. مسئولیت پذیری اجتماعی یک موضوع جدید نیست اما به نظر می رسد که افزایش علاقه در میان دانشگاهیان و دست اندرکاران به مسئولیت پذیری اجتماعی به خاطر منفعت هایی که برای اقتصاد , جامعه و محیط زیست دارد، تازه و جدید باشد.
مسئولیت پذیری اجتماعی با نامهایی همچون , وجدان سازمان , عملکرد اجتماعی, کسب و کار مسئول و پایدار , مسئولیت شهروندی و پاسخگویی اجتماعی سازمان شناخته میشود. .همچنین مسئولیت پذیری اجتماعی یک استراتژی برای پاسخگویی به نگرانی های اجتماعی,زیست محیطی و توسعه پایدار است.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
فلاک و هبلیج مسئولیت پذیری اجتماعی را تعهد داوطلبانه سازمان برای ایفای وظایف شفاف و غیر شفافی که انتظارات جامعه به طور قرار دادی بر عهده سازمان نهاده شده است تعریف می کنند.سرتو و گراف مسئولیت پذیری اجتماعی را تعهد و تکلف مدیریت به انجام کارهایی که حافظ و ارتقا دهنده رفاه و جامعه و علاقه های سازمان ها باشد تعریف می کنند. کارول زمینه های مختلفی از مسئولیت پذیری اجتماعی را به منظور ارائه یک مدل با هم ترکیب کرد. او مسئولیت های اجتماعی هر سازمان را در چهار بعد مطرح کرد که عبارت اند از:
مسئولیت اقتصادی،مسئولیت قانونی، مسئولیت اخلاقی و مسئولیت اجتماعی. ایفای نقش مسئولیت پذیری اجتماعی در سازمان ها به رشد و توسعه خدمات بهتر به مشتریان , تشویق کارکنان به همکاری بیش تر و بهتر در سازمان و گسترش سطح رضایتمندی جامعه سازمان منتهی می شود و در نتیجه به بقا و رشد سازمان کمک می کند. یکی از مهمترین نیازهای کارکنان در سازمان ، برقراری اعتماد میان آن ها و مدیر می باشد. وجود سطوح بالای اعتماد در سازمان باعث ایجاد هزینه های پایین ارزیابی و مکانیزم های کنترل خواهد بود و کارکنان خود را کنترل و دارای انگیزه های درونی خواهند بو
اعتماد سازمانی زیربنای همه تعاملات انسانی است و بر این اساس شالوده فرهنگ سازمانی پی ریزی میگردد. گامبیتا در سال 1988 اولین تعریف از اعتماد سازمانی را به عنوان ارزیابی کلی قابلیت اطمینان یک سازمان که به وسیله کارمند ادراک می شود، ارائه می دهد .بنابراین قابلیت اطمینان سازمانی اعتقادی - به وسیله کارمند - محسوب می شود که سازمان اقدامی را انجام نخواهد داد که برای آنها مضر باشد .هم چنین این اعتقاد کارکنان که سازمان از آسیب پذیری آنان سوء استفاده نمیگند، اجزای اصلی تعریف اعتماد سازمانی را شکل می دهد
اعتماد سازمانی انتظارات مثبتی که افراد بر پایه نقش های سازمانی، روابط، تجارب، و وابستگی متقابل درباره نیت و رفتارهای اعضای گوناگون سازمان دارند ؛ تعریف می شود
ایجاد محیطی که دارای اعتماد سازمانی است، تأثیرات مثبت زیادی برای سازمان ها دارد ؛ برعکس، هزینه های بی اعتمادی به علت عدم تمایل کارکنان به همکاری و مشارکت، خطر پذیری به خاطر رفتارهای نامناسب، کیفیت پایین کار و نیاز به کنترل، میتواند سنگین باشد
کارکنانی که به مدیران و سازمانشان اعتماد ندارند، به احتمال کمتری متعهد و مؤثر هستند. - 6 - شواهد نشان میدهد که عملکرد و تعهد کاری و سازمانی نیروی کار در سازمان های دولتی ایران پایین است، کارکنان وظایف محوله را به خوبی انجام نمی دهند، انگیزه و روابط کاری پایینی دارند، رضایت شغلی چندانی ندارند و همواره به فکر ترک سازمان و تغییر شغل هستند .این قرائن دلالت بر پایین بودن میزان تعهد به کار و سازمان در سازمان های دولتی است که به نظر از پایین بودن اعتماد آنها به سازمان باشد
در سال ای اخیر پذیرش اینکه محیط سازمانی تأثیری قوی بر رفتارهای کارکنان دارد رو به رشد است.محیط اخلاقی سازمان شامل راهکارهای اخلاقی انتخاب شده توسط اعضاء سازمان، راهکارهای نهادینه شده مرتبط با مدیریت و رهبری اخلاقی و ضوابط اخلاقی است که در عمل سازمان را شکل می دهند.
رهبری اخلاقی را » بروز رفتارهای فردی و جمعی که از نظر هنجاری مناسب بوده و حمایت از این نوع رفتارهای پیروان، از طریق ارتباط دو طرفه، پاداش و تصمیم گیری« تعریف کرده اند
در تعریفی دیگر رهبری اخلاقی را میتوان تلاش برای گسترش عدالت، نشان دادن احترام به ویژگی های فردی دیگران و ترکیبی از ویژگی های صداقت، قابلیت اعتماد، امین بودن، خلوص، تصمیم گیری دموکراتیک و مشارکت حمایتی، دلسوزبودن و مهربان بودن توصیف کرد.
از تعریف رهبری اخلاقی استنباط میشود که رهبران اخلاقی رفتارهایی انجام میدهند که از دید پیروان به طور هنجاری مناسب هستند، بنابراین، به عنوان الگو اعتبار کسب میکنند. در این زمینه، نظریه یادگیری اجتماعی اساس نظری لازم را برای توضیح چگونگی تأثیر رهبران اخلاقی بر رفتار پیروان فراهم میکند. پیش فرض اصلی این نظریه آن است که افراد از طریق مشاهده و تقلید، نگرش ها و رفتار دیگران را یاد می گیرند. یعنی، رهبران اخلاقی به واسطه رفتارهای شخصی جذابشان مانند صداقت، قابلیت اعتماد و اعتبار رفتار اخلاقی، منبع برجسته ای برای مشاهده و تقلید هستند و میتوانند تأثیر قابل توجهی بر رفتار کارکنان در سازمان داشته باشند
هر تصمیم مدیر می تواند طی یک روند سلسله وار دیر یا زود سرنوشت تمامی نهاد های جامعه را به مقدار کم یا زیاد دستخوش تغییر نماید.در این زمینه ارتباط مثبتی بین رهبری اخلاقی و مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان از طریق تئوری ذینفع قابل تبیین است.
به لحاظ تجربی نیز پژوهش ها نشان می دهند که اشکال مختلف رهبری از جمله رهبری اخلاقی میتوانند بر مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان اثرگذار باشند. رویایی و مهردوست طی پژوهشی در سال 1388 به بررسی نفش مدیران فرهنگی در ارتقای مسئولیت اجتماعی پرداختند و دریافتند که بین نقش مدیران فرهنگی در اهداف اقتصادی ، اخلاقی ، اجتماعی و زیست محیطی با ارتقای مسئولیت پذیری اجتماعی سازمانی رابطه معناداری وجود دارد.
وو و همکاران طی پژوهشی که در شرکت های داخلی چین انجام دادند که رهبری اخلاقی مدیر از طریق فرهنگ اخلاقی سازمانی بر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت تاثیر مثبتی می گذارد. ژو و همکاران طی پژوهشی نشان دادند که رهبری اخلاقی بر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت تاثیر گذاشته و این امر به نوبه خود موجب بهبود عملکرد و افزایش اعتبار شرکت می گردد
با وجود اینکه مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده اما تا کنون هیچ مطالعه ای به نقش تعدیلی رهبری اخلاقی در تأثیر مسئولیت پذیری اجتماعی بر اعتماد سازمانی نپرداخته است.لذا بر آن شدیم تا با این هدف مطالعه حاضر را انجام دهیم.
.3مواد و روشها
در این مطالعه بدنبال تشخیص رابطه مسئولیت پذیری اجتماعی بر اعتماد سازمانی هستیم و متغیر تعدیل گر رهبری اخلاقی را نیز طبق پیشینه تحقیقات می خواهیم بررسی نماییم.که از پرسشنامه استاندارد با عنوان - تاثیر مسئولیت پذیری اجتماعی کارکنان بواسطه رهبری اخلاقی بر اعتماد سازمانی - استفاده شده است. این پرسشنامه از تلفیق دو پرسشنامه رهبری اخلاقی و مسئولیت پذیری اجتماعی حاصل شده است.
پرسشنامه رهبری اخلاقی یک پرسشنامه استاندارد و مورد استفاده در متون فارسی می باشد که در پایان نامه عمادی فر با عنوان بررسی سبک رهبری اخلاقی مدیران از دیدگاه کارکنان دانشگاه فردوسی مشهد و رابطه آن با توانمند سازی آنان« در سال 1388 استفاده شده است. به منظور سنجش روایی پرسشنامه رهبری اخلاقی، در جهت انطباق سؤالات با سازه از نظر صاحبنظران بهره گیری شده است .بدین ترتیب از طریق روایی صوری و محتوایی آن با مشورت اساتید خبره کسب گردید. با توجه به جامعه آماری 2968 نفره کارکنان دانشگاه حجم نمونه - طبق روش کوکران و جدول مورگان که در ضمایم ارائه شده است - 340 نفر در نظر گرفته شد.
در ضمن با توجه به جامعه هدف مطالعه جهت تنظیم حجم نمونه براساس تصحیح برای جامعه محدود از فرمول مربوطه که توضیحات تکمیلی در فایل پیوست ارائه شده است استفاده گردید و حجم نمونه نهایی مطالعه 305 نفر شد. معیار ورود افراد به این مطالعه صرفا کارمند دانشکده های دانشگاه علوم پزشکی تهران بودن می باشد و رضایت فرد جهت همکاری در مطالعه. مدیران در این مطالعه مورد بررسی قرار نخواهند گرفت و افرادی که تمایل به همکاری ندارند نیز در هر زمان امکان خروج آنها از طرح فراهم می باشد.
متغیرهای مورد بررسی مسیولیت پذیری اجتماعی بعد اخلاقی،قانونی،بشردوستانه، اجتماعی است.رهبری اخلاقی با پنج آیتم خصلت اخلاق- صداقت-تمایل به ارتقای کارکنان-پذیرش عقیده های مخالف-اعتماد بررسی می شود. در این پرسشنامه سوالات دموگرافیک در زمینه جنسیت،تحصیلات،سابقه خدمت و سن نیز پرسیده می شود و در بخش تحلیل ارتباط این عوامل نیز با میزان اعتماد بررسی خواهد شد. در ضمن در این پرسشنامه برای هر آیتم مسئولیت پذیری سه سوال و برای هر آیتم رهبری اخلاقی دو سوال وجود دارد. نحوه امتیازدهی پرسشنامه طبق مقیاس لیکرت از درجه کم - - 1 یعنی بسیار کم تا درجه - - 5 بسیار خوب قرار دارد.
با کمک آمار توصیفی ابتدا فراوانی پاسخ به هر سوال طی جدول فراوانی ارائه میشود و سپس با جمع فراوانی سوالات هر مولفه تقسیم بر تعداد آن سوالات، میانگین فراوانی پاسخ به هر مولفه ارائه میشود. این بررسی در مورد مولفه های مسئولیت پذیری اجتماعی بعنوان متغیر مستقل تحقیق و رهبری اخلاقی بعنوان متغیر تعدیل گرانجام می شود و سپس در جدولی نتایج یادداشت می شود .
با توضیحات بالا فقط میزان تاثیر مستقیم عامل مسئولیت پذیری اجتماعی بر اعتماد و عامل رهبری اخلاقی بر اعتماد سازمانی بطور جداگانه براساس آمار توصیفی مطرح می شود. اما با توجه به این مطالعه و حصور رهبری احلاقی بعنوان متغیر تعدیل گر جهت تاثیر مسئولیت پذیری بر اعتماد سازمانی با حضور رهبری اخلاقی لازم است از نرم افزار spss استفاده کرد تا بتوان در بخش تحلیل استنباطی تاثیر هر عامل در متغیر وابسته را توسط رهبری اخلاقی بر اعتماد سازمانی سنجید.
