گرایش دوم آرت نوو یا گرایش خردگرا، در ظاهریکاملاًمتضاد با گرایش اول را، می توان تحت تأثیر مستقیم قوانین و منطق علوم پیشرفته مهندسی جدید ، نیازهای زمانه و شرایط عینی جامعه در حال تحول اروپا دانست. این گرایش نیز به دو سبک مهم در تاریخ هنر تقسیم می شود. اصطلاح معماری پره - مدرن (pre- moderne) که برونو زوی29 نیز در کتاب خود به کاربرده است، به معماری اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم اروپا اطلاق کرده که در آن احجام ساختمانی تمایل به شکل های ساده و روشن هندسی یافته، و ایجاد تنوع از طریق بازی با احجام و صفحات صورت می گرفت.
(تصویر (13 لیکن در ادامه همین گرایش، یعنی گرایش خردگرا در جنبش آرت نوو و تحت تأثیر سنت معماری نئوکلاسیک اروپا شیوه ای متفاوت از شیوه پره - مدرن را نیز به وجود آورد. در این شیوه معماران پیشرو و جوان ، با رعایت برخی از اصول سبک نئوکلاسیک، نظیر تقارن،رعایت سلسله مراتب فضایی، استفاده از عناصر و قوانین و ترکیب سبک مذکور با بهره گیری از تکنیک های جدید ساختمانی و استفاده از اصول منطق گرایی، با حذف بخش عمده ای از تزیینات و نقوش در قالب اشکالی ساده تر و استفاده از احجام اصلی، سبکی جدید در زیر شاخه آرت نوو با نام نئوکلاسیک خردگرا را ایجاد می نمایند. این بناها ضمن تعدیل ویژگی های پرتجمل سبک نئوکلاسیک ، به طرز شگفت آوری نیز ساده و بی پیرایه و یادمانی شده اند. (تصویر (14 (همان، (66-65
آرت نو در معماری معاصر ایران
با شروع دوران پهلوی اول و سرعت بخشیده شدن به فرایند ورود محصولات مدرن به تدریج نشانه هایی از تحول معماری در برخی از شهرهای ایران به ویژه در پایتخت به چشم می خورد. این تحولات معمارانه به تدریج مجموعه ای را تشکیل میدهد که در تاریخ معماری معاصر ایران از آن به معماری دوران پهلوی اول یاد می شود. در دوره پهلوی اول بسیاری از مهندسان خارجی و یا دانشجویان ایرانی که در شروع جنبش های نوین معماری در اروپا به تحصیل پرداخته بودند با آشنایی کامل به اصول معماری آرت نوو و جنبش مدرنیسم، در ایران به فعالیت پرداختند.حال اگر تقسیم بندی گرایش سبکی در معماری آرت نوو در اروپا را بر روی معماری دوره پهلوی اول منطبق کنیم به نتایج جالبی دست می یابیم. (همان، (67-66
