در زیرشاخه های مختلفَ رمزپردازی استنباطی، بازخوانی نشانه های نمایه ای بیش از سایر نشانه ها به استدلال و تحلیل عقلانی متکی اســت و در قرآن کریم نیز در آیات متعدد بر رمزپردازی با استفاده از نشانه های نمایه ای در عالم تکوین تأکید شده است کــه این امر، اهتمام قرآن به عقــل در مقابل حس و جایگاه بی بدیلَ استدلال و تفکر را می رساند. البته پیچیدگیهای استنباطَ عقلانی ســبب می شــود که در حــوزه معماری، رمزپــردازی با اســتفاده از نشــانه های نمایه ای چندان ســاده نباشد و مهارت خاصــی را – چــه از جانب معمار و چــه از جانب مخاطب و کاربر فضا – طلب کند.
با این وجود در معماری اســلامی به وفور و در انواع کاربری های مختلف از این نوع رمزپردازی اســتفاده شده اســت. بن مایه های رمزپردازی با استفاده از نمایهها نیز اغلب مبتنی بر عناصر و پدیدارهایی اســت که در جهان بینی اسلامی از آنها به نیکی یاد شده است و معماران مسلمان نیز سعی داشته اند با بهره گیری از این عناصر، اهمیت آنها و بالتبع، خالق آنها را به مخاطب خود منتقل کنند.
در میان نشــانه های مختلف، نمادها به دلیل اعتباری و نسبی بــودن، بیــش از دیگر انواع نشــانه هــا، متأثــر از ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و شــرایط زمانی و مکانیَ متغیر هستند. به همین دلیل، رمزپردازی با استفاده از نمادها در معماری اسلامی دانــش و توانش خاصی را می طلبد زیرا لازمه ی آن، علاوه بر آشنایی معمار با آموزه های اسلامی، درک درست وی از ویژگی های متغیرَ جامعه می باشــد تا بتواند نمادهای مورد نظر خود را به درســتی بر اعتباریات جامعه بنا نماید. .
چنانچه معمار با وجود آشــنایی با مباحث اسلامی، تحلیل و درک درستی از اعتباریات جامعه در زمان رمزپردازی نداشته باشد، احتمال بازخوانیَ موفق رمــزگان های آثار وی توســط مخاطبانَ اثر بــه حداقل خواهد رسید. ضمن آنکه معماران مسلمان بایستی به این مهم عنایت لازم را داشــته باشند که نشــانه های نمادینی که توسط آنها در رمزپردازی آثار اســتفاده می شــود ضمن تطبیق کافی با هویت اســلامی جامعه، از تشــبه به نمادهای مورد اســتفاده در دیگر ّفرهنگ ها نیز به دور باشــد؛ چراکه طبق آموزه های اسلامی تشــبه مسلمانان به پیروان دیگر ادیان امری مذموم است و این امر در همه عرصهها از جمله هنر و معماری لازم الاجرا میباشد.
