انواع چکیده
در متون سعی شده است که انواع چکیدهها به روشی های گوناگون گروه بندی شود. این گوناگونی و تفاوتها برای صرفهجویی در وقت و برای پاسخ دهی به گوناگونی نیازهای استفاده کننده است. هرچند این تفاوتها مفیدند، اما نویسندگان یا تهیه کنندگان چکیده تمایلی برای توجه به تعریفهای رسمی چکیدهها ندارند و چکیده هایی را تهیه می کنند که به طور نامنظم ترکیبی از انواع متفاوت می باشد. به طور سنتی، چکیدهها را به چندین روش متفاوت دسته بندی میکنند. حری (۱۳۸۱)انواع چکیده را شامل موارد زیر میداند:
ازلحاظ لحن
چکیده از لحاظ لحن به سه دسته تقسیم میشود: تمام نما,راهنما, تلفیقی
چکیده تمام نما
براساس دیدگاه حری چکیده تمام نما، چکیدهای است که لحن ارائه آن شبیه خود نویسنده است، گویی که خود نویسنده چکیده را می نویسد یا یافته ها را منعکس میکند. این چکیده درباره اطلاعات صحبت نمی کند، بلکه اطلاعات در اختیار خواننده قرار میدهد (حری، ۱۳۸۱).
پائو، چکیده تمام نما را این گونه تعریف میکند: چکیدهای که جانشین اصل مدرک و روایت کوچک شده (میناتوری) اصلی مدرک و دربرگیرنده هدف، دادههای عددی، روش ها، فرمول ها، نتایج و پیشنهادها است. اغلب برای آثار تجربی و گزارشهای پژوهشی ویژه از این نوع استفاده می شود. این چکیده آنچه را در اصل انجام شده، عرضه می دارد (پائو، ۱۸۴:۱۳۷۹). در چکیده تمام نما، سعی بران است که محتوای مدرک از جمله نتایج ان خلاصه شود. در ضمن چکیده تمام نما باید خود نتایج را خلاصه نماید، در حالی که چکیده راهنما به انواع نتایج حاصل در یک بررسی یا تحقیقی اشاره میکند (لنکستر، ۱۴۷:۱۳۸۲).
سلطانی، چکیده تمام نما را کامل ترین نوع چکیده میداند و در ضمن یادآوری می کند که از نظر تهیه مشکل ترین آنهاست. این چکیده ها در قالب جمله های خبری بیان می شوند و شامل ۱۵۰ تا ۲۵۰ کلمه هستند (سلطانی، ۱۳۷۹: ۱۲۸). این چکیده
با اسامی چکیده آگاه گر و چکیده آگاهی بخش نیز شناخته می شود
کليو لند چهار نکته اصلی را برای چکیده تمام نما مطرح می کند (کلیولند و104-1385)
مورد اول مهم است؛ زیرا ممکن است بدون خواندن بقیه چکیده، به استفاده کننده اجازه میدهد در مورد مفید بودن مقاله تصمیم بگیرد. مورد دوام باید
ابزارهای مورد استفاده و جزییات روش شناسی را شامل شود، به طوری که استفاده کننده درک خوبی از پژوهشی به دست آورد.
مثال چکیده تحلیلی استنادی مأخذ پایاننامه های دکترای شهرسازی و معماری دانشکده هنرهای زیبا
سعادت احمدزاده
چکیده
پژوهشی حاضر به وضعیت استناد در مأخذ پایان نامه های دکترای معماری و شهرسازی دانشکده هنرهای زیبا از ابتدا تا پایان سال ۱۳۸۱ میپردازد. هدف پژوهشی بررسی الگوهای رفتاری فارغ التحصیلان و ویژگیهای استفاده از منابع اطلاعاتی در کارهای تحقیقی آنان است. روش تحقیق تجزیه و تحلیل استنادی است. ۳۵ عنوان پایاننامه در دو رشته تحصیلی ۵۵۴۲ استناد دارند. کتاب ها با ۴۵۸۰ (۸۶/۶ درصد) بیشترین استناد را دارند. متوسط استناد برای هر پایاننامه 3/158 استناد است. بیشترین آنها به رشته معماری با ۱۸۷/۶ استناد و کمترین آن به رشته شهرسازی با ۱۳۸/۹ استناد اختصاص دارد. توزیع زبانی استنادها نشان میدهد. که بیشترین زبان استناد شده زبان فارسی است. انگلیسی دومین زبان مورد استناد بوده است. میانگین نیم عمر منابع استفاده در رشته شهر سازی ۱۷ سال و یک ماه و در رشته معماری ۱۵ سال و سه ماه است. مجلات نیز از قانون برادفورد تبعیت میکنند. با استفاده از این قانون مجلات هسته مورد استفاده مشخص می شود. در این پژوهشی پربسامدترین مؤلف محمود توسلی و محمد منصور فلامکی، و پربسامدترین عنوان «تئوری شکل خوب شهر و فضا، زمان و معماری
برگرفته از: احمدزاده، سعادت.تحلیل استنادی مأخذ پایان نامه های دکترای شهرسازی و معماری دانشکده هنرهای زیبا": فصلنامه کتاب، دوره شانزدهم، شماره دوم، تابستان1384
چکیده راهنما
حری راهنمارا اینگونه تعریف می کند چکیده ای است که درباره یک پدیده یا یافته هایی یک جریان ضبحت می کند و لحن راوی دارد.با اصطلاحاتی مانند (تحقیق حاضر قصد دارد که مثلا این موضوع را بررسی کند )شناخته می شوند.یعنی درباره پکیده صحبت و خود متن را بیان نمی کند
مثلاً در این متن عدد P محاسبه شده است (چکیده راهنما)، عدد P برابر است با ۳/۱۴ (چکیده تمام نما) در ضمن در این چکیده برای اطلاعات بیشتر باید به متن (1381،اصلی مراجعه کرد. (حری پائو، در رابطه با چکیده راهنما این گونه بیان می کند که چکیده راهنما به تشریح مطالبی میپردازد که اصل مدرک در باب آن است. یافته های واقعی در آن گزارش نمی شود. بدین ترتیب، این نوع کاملا مناسب مرور پژوهش های پیشین، .
نقدهای ادبی، متون طولانی، آثار توصیفی و بحث های کلی مربوط به یک موضوع است. جزئیات اندکی ارائه میدهد و محتوای آن کمتر از مدرک اصلی است در بیشتر موارد، میتواند سریع و با هزینه های کمتر تهیه شود. به ندرت جانشین اصل مدرک می شود. به گونه ای آرمانی، چکیده های راهنما، اطلاعاتی بسنده در اختیار خواننده می گذارد تا وی دریابد آیا به مطالعه اصل مدرک نیاز هست یا نه (پائو184-1379)
سلطانی این نوع چکیده را معمولی ترین نوع چکیده میداند که حدود ۷۵ تا ۱۵۰ کلمه دارد و غالباً وقتی از چکیده یاد می شود، منظور همان چکیده راهنما است. حری یکی از کاربردهای این چکیده را این گونه توضیح میدهد که: مخاطب را برمی انگیزد تا به متن اصلی رجوع کند و معمولاً این کار برای مخاطبان نوجوان (برای دیدن متن اصلی) مورد استفاده قرار می گیرد؛ زیرا نوجوان را برای پی بردن به جزئیات اصلی ناچاراً به متن اصلی ارجاع می دهد، که خود عاملی جهت تشویق به مطالعه است (حری، ۱۳۸۱).
نکته مهم در رابطه با این دو نوع چکیده این است که گاهی چکیده ها با لحن راهنما شروع ولی با لحن تمام نما تمام می شوند، که متأسفانه در زبان فارسی بسیار دیده می شود. مثال:
پژوهش حاضر درصدد است به رفتار اطلاع یابی دانشجویان اشاره کند، آن گونه که از پژوهشی حاضر برمیآید رفتار اطلاع یابی دانشجویان است. در این چکیده می بینیم که اولین جمله راهنما، و آخرین جمله تمام نما است.
مثال چکیده راهنما:
مثال اول:
آشنایی با شبکه بین المللی اینترنت
علی اصغر شیری
چکیده
اینترنت بزرگترین شبکه اطلاع رسانی جهان است. این شبکه مجموع پیچیده ای از شبکه های کوچکتر است که با یکدیگر تبادل اطلاعات دارند. پروتکلهایی که این تعامل را میان رایانه ها ممکن میسازند به پروتکل نظارت بر انتقال/پروتکل اینترنت مشهورند. تاریخچه اینترنت، شبکه های تشکیل دهنده آن، عمده ترین فعالیت های شبکه، ساختار نظارتی و مالی و... مورد بحث این مقاله هستند. همچنین ابزارهای اساسی این شبکه از قبیل تلنت، پروتکل انتقال فایل، پست الکترونیکی، اخبار شبکه، آرکای، سیستم گوفر، ویس، شبکه جهانی وب، فهرست های کتابخانه ای پیوسته، خبرنامه و مجلات الکترونیکی معرفی می شوند.
برگرفته از: شیری، علی اصغر. "آشنایی با شبکه بینالمللی اینترنت".فصلنامه کتاب، دوره پنجم، شماره سوم و چهارم، پائیز و زمستان ۱۳۷۳.
مثال دوم:
میان کنش پذیری ابر دادهای در شبکه جهانی وب: مقدمه ای بر چارچوب توصیف منبع آر.دی.اف.
مهدی صفری
چکیده
خلق قالبهای ابر دادهای ناهمگون با سطوح گوناگون توصیف از ویژگیهای تحول و تطور وب در عصر حاضر است. بنابراین، ضرورت کاوش همزمان اطلاعات میان نظام های ابر دادهای مختلف، باعث اهمیت یافتن کنش پذیری ابر دادهای در شبکه جهانی وب شده است. این مقاله مفهوم میان کنش پذیری ابر داده ای را بیان می کند و با اشاره به مهمترین روشهای میان کنش پذیری، چارچوب توصیف منبع را به مثابه زیرساختی برای کاربرد و میان کنش پذیری ابر داده ها در محیط وب، توضیح میدهد.
برگرفته از: صفری، مهدی. میان کنش پذیری ابر دادهای در شبکه جهانی وب:مقدمه ای بر چارچوب توصیف منبع آر. دی.اف. فصلنامه کتاب، دوره شانزدهم، شماره دوم، تابستان ۱۳۸۴.
چکیده تلفیقی
حری، چکیده تلفیقی را چکیده ای میداند که ترکیبی از چکیده تمام نما و راهنما است. فرض کنید سیاست اصلی چکیده نویسی در یک سازمان بر تمام نما است. اما از آنجایی که همه عناصر متن قابل چکیده کردن نیستند مانند فرمول ها، جدول ها، نمودارها؛ بنابراین بخشی را که به متن میپردازد به صورت تمام نما و بخشی که به این گونه موارد اشاره می کند به صورت راهنما تهیه میشود
در این نوع چکیده بعد از لحن اصلی، برای شروع لحن بعدی (راهنما) از پاراگراف جدید شروع میکنیم. مثلاً در پاراگراف چکیده راهنما نوشته میشود: «در این پژوهشی از فرمول، جدول و نمودار استفاده شده است».
مثال چکیده تلفیقی
بررسی میزان رضایت شغلی کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی وابسته به دبیرخانه هیأت امنای کتابخانه های عمومی کشور در استان اصفهان
حسن اشرفی ریزی
چکیده
هدف از انجام این پژوهشی، تعیین میزان رضایت شغلی کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در استان اصفهان است. روش پژوهش پیمایشی و ابزار مورد استفاده پرسشنامه، و جامعه آماری مورد مطالعه ۱۴۰ نفر کتابدار کتابخانه های عمومی استان اصفهان میباشد. در این پژوهش پس از بررسی جامعه آماری از لحاظ جنس، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، سابقه کاری، نوع استخدام و نوع کار به ذکر نتایج حاصل از پاسخگویی به ۲۰ سؤال پرسشنامه پرداخته شد تا میزان سطح رضایت شغلی کتابداران روشن گردد. پس از آن، طبق سلسله مراتب نیازهای مزلو، سؤالاتی که مربوط به یکی از مراتب نیازهای انسانی است، در یک گروه قرار گرفت تا مشخص شود که نیاز کتابداران در هر گروه تا چه حد برطرف شده است. یافته های پژوهشی نشان می دهد که:
۱) میزان رضایت کتابداران از امکانات مادی و رفاهی شغلی، امنیت شغلی، قدردانی در قبال سعی و تلاش، امکان ترقی به مراحل بالاتر شغلی، موقعیتهایی برای توسعه توانائی ها در سطح پائین است.
۲) میزان رضایت کتابداران از مدیریت کتابخانه و روابط با همکاران و مراجعه کنندگان و خلاقیت و ابتکار عمل در سطح بالا است.
۳) میزان رضایت کتابداران از موقعیت و پایگاه اجتماعی حرفه کتابداری در جامعه، ارزشیابی کار، تصمیم گیری مستقل در محیط کاری و منطقی بودن وظایف در سطح متوسط است.
در این پژوهش جهت تعیین حجم نمونه از فرمول تعیین حجم نمونه برای تعیین صفات، و همچنین جهت نمایش صحیح داده ها از جدول های آماری و نمودارها استفاده گردید.
برگرفته از: اشرفی ریزی، حسن. "بررسی میزان رضایت شغلی کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی وابسته به دبیرخانه هیأت امنای کتابخانه های عمومی کشور در استان اصفهان فصلنامه پیام کتابخانه، سال چهارم، شماره اول و دوم. تابستان ۱۳۸۳.
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که معمولا تهیه چکیده تمام نما برای مطالعه ای تجربی امکانپذیر است، اما تقریباً ناممکن است برای مطالعات نظری یا بیان نقطه نظرها تهیه شود. به این سبب، چکیدههای تمام نما غالباً برای حوزههای علوم و فنون و چکیده های راهنما برای حوزه علوم اجتماعی و علوم انسانی کاربرد دارند (نشاط، ۱۳۸۱، ۷۲۳).
