تحقیق میدانی و کتابخانه ای گاهی پژوهشی که برای یافتن و اثبات چیزی انجام میگیرد، در میدان گسترده اجتماع و با کاوش نمونه های عینی است و با تفخصی و استقراء در محیط بیرون و روی افراد و اشیاء و پدیده های خارجی انجام میگیرد. نام آن «تحقیق میدانی» است و محقق باید بگردد و با دیدن و شنیدن، مطالب را علمی و مسایل حسی و تجربی و کاربردی، از این راه انجام میگیرد. گاهی پژوهشی در کتابها، اسناد، منابع و آراء و نظریات و در فضای محدود کتابخانه شکل و انجام میگیرد. نام این نوع ، «تحقیقات کتابخانه ای» است و از منابع مکتوب استفاده می شود. اما نتیجه هر یک از دو شیوه یاد شده، به صورت مقاله یا کتاب، عرضه میگردد و اصول نگارش بر محصول کار تحقیقی حاکم اسست،
تألیف، از ریشه «الفت» و به معنای پیوند زدن، به هم آمیختن، گردآوری مطالب متناسب با هم در یک مجموعه است و معمولاً نیاز به تشیع و کاوش و دقت و حوصله دارد. گرچه در عرف رایج، معمولاً تألیف و تحقیق را و مؤلف و محقق را به جای هم به کار میبرند، ولی میان محقق و مؤلف، تفاوت بسیار است.
مؤلف، صرف گردآورنده مطالبی از جاهای مختلف و تنظیم کننده مطالبی است که با تتبع و پژوهش به دست آورده است، اما مخقق، از اندیشه ای نقاد و دیدگاهی عمیق برخوردار است و «صاحب نظر» است و کارش تنها جمع آوری مطالب از منابع مختلف نیست (که این کار از بسیاری برمیآید) بلکه اندیشمندی است که نظریه ای را با برهان و دلیل، اثبات یا رذ میکند، یا مطلبی جدید کشف می نماید، یا مطلب کشف شده ای را تکمیل می کند، یا چیزی را که بصورت نظریه بوده است به اثبات میرساند. «نظریه پردازی» و اثبات آن نیز ذهنی قوی و شیوهای محققانه میطلبد.
البته تتبع و کاوش، مقدمه تحقیق هم می تواند قرار بگیرد و محقق، بر مبنای «یافته ها» می تواند نظر بدهد.
