رودخانه هیرمند بعنوان منبع اصلی تأمین آب دریاچه هامون و حوضه سیستان، در ردیف 10 رودخانه بزرگ و با اهمیت قاره آسیا قرار دارد (Maleki, 2005) که عامل اصلی تمدن سازی 6000 ساله در منطقه سیستان بوده است. سیستان از نظر تاریخی به سبد نان غرب آسیا مشهور است .(Whitney, 2006) رونق کشاورزی منطقه سیستان به برکت وجود رودخانه هیرمند و دریاچه هامون، آنرا به انبار غله و سبد نان غرب آسیا مشهور کرده است.

تالاب بینالمللی هامون که از رودخانه هیرمند تغذیه میگردد و منبع اصلی زندگی و کشاورزی مناطق مرزی شرق کشور است؛ بزرگترین دریاچه آب شیرین در غرب آسیا و تنها دریاچه آب شیرین طبیعی در جنوب غرب آسیا است که نه بصورت مصنوعی ایجاد گردیده و نه در یک منطقه کوهستانی واقع شده است .(Whitney, 2006)

اما آنچه که دریاچه هامون را از نظر اکولوژیکی منحصر بفرد میسازد، شیرین بودن آب این دریاچه علیرغم قرار گرفتن در انتهای یک حوضه آبریز بسته در یک منطقه بشدت خشک است .(Van Beek & Meijer, 2006) از اینرو دریاچه هامون یکی از مهمترین و باارزشترین اکوسیستم های غرب آسیا است که در کنوانسیون جهانی رامسر و فهرست ذخیرهگاههای بیوسفریک سازمان بینالمللی یونسکو به ثبت رسیده است.

دریاچه هامون از سه بخش به نامهای هامون پوژاک در شمال شرقی، هامون صابری در شمال و هامون-هیرمند در غرب و جنوب غربی سیستان تشکیل شده است. بخش وسیعی از هامون پوژاک و قسمت عمده هامون صابری در خاک افغانستان و مابقی هامونها در خاک ایران قرار دارد.

سطح هر یک از هامون ها بسته به میزان آب ورودی ، فصول پر بارش، خشکسالیها و ترسالی ها تفاوت داشته و تابعی از آب جریان یافته در رودخانه هیرمند، خروجی پشت سدها و رودخانه های فصلی دیگر می باشد. اغلب در سالهای پر آبی و در فصل بهار بعد از بروز سیلاب رودخانه هیرمند و انشعابات آن، سه هامون به هم متصل شده و به شکل یک نعل اسب دیده می شوند. جدول (1) مساحت و حجم هر دریاچه را به تفکیک نشان میدهد.