دانلود مقاله خزندگان

بخشی از مقاله

خزندگان

مقدمه
اجداد خزندگان دوزیستان محسوب می‌شوند. خزندگان اولین جانورانی هستند که توانسته‌اند از زندگی در خشکی را بطور کامل تحمل نمایند. سطح بدنشان از پوست خشک و شاخی پوشیده شده است. بدن پوشیده از پولک ، اسکیوت و یا قطعات و صفحات استخوانی متنوع است. اسکلت خزندگان کاملا استخوانی است. قلبشان چهار حفره‌ای است.

دهلیزها کامل و در بطنها دیواره مابین آنها کاملا نیست. جنین از چهار پرده آمنیون ، کوریون ، کیسه زرده و آلانتوئیس پوشیده می‌شود. مارها ، مارمولکها ، تمساح و آلیگاتور ، لاک پشتها و تمام دایناسورها منقرض شده جزء رده خزندگان است. طبقه بندی خزندگان بر اساس حفره (فرورفتگی) یا سوراخ ناحیه گیجگاهی است شکل و تعداد این حفره apsid نام دارد.

زیر رده Anapsida
در جمجمه سوراخ یا فرورفتگی گیجگاهی وجود ندارد. استخوان مربعی شکل یا کوادرات ثابت و غیر متحرک است. از این رده فقط لاک پشتها باقی مانده‌اند. لاک پشتها دارای یک صفحه پشتی به نام کاراپاس و یک صفحه شکمی به نام پلاسترون هستند. صفحات در واقع همان لاک ها هستند. بطور کلی در خزندگان پوست دارای ترتیب زیر است. اپیدرم که شامل دو بخش خارجی که خود شامل 5 لایه است.

بخش درونی اپیدرم که حاوی 4 لایه است و آخرین بخش این لایه زاینده لایه germina trium stratum تشکیل می‌دهد. و بعد از اپیدرم لایه درم است که بسیار باریک می‌باشد و فاقد غدد مخاطی است. ولی در خزندگان گوناگون دارای غدد تولید کننده رایحه هستند که در برقراری ارتباط بین افراد بکار می‌رود. اپیدرم سازنده پولکهای خزندگان است.

لاک پشت زینی
دارای قطعات یا صفحات بزرگی است که نوعی پولک محسوب می‌شود. این پولکهای پهن و بزرگ در سطح خارجی خود صفحات سخت کراتینی به نام اسکیوت هستند. در پوست اندازی این صفحات سخت نمی‌ریزد و تعویض نمی‌شود بلکه با ادامه رشد بدن مواد جدید کراتینی به تمام سطح اسکیوت اضافه می‌شود تاجبران فرسایش آن باشد.

لاک پشت چرمی
بزرگترین لاک پشت جهان از خانواده Dermochelidae لاک پشت چرمی است. حدود 2.5 متر طول لاک آن و حدود 700 کیلوگرم وزن دارد. لاک این لاک پشت از پوست صاف و چرم مانندی پوشیده شده است. فاقد چنگال است دست و پایش پارو مانند است. در اطراف جزیره لارک دیده شده است و بیشتر از دیگر لاک پشتها به مراقبت نیاز دارد زیرا جمعیتش کم شده و در خطر انقراض است.

لاک پشتهای سه چنگالی Trionychidae
از دیگر لاک پشتهای آبزی است که در رودخانه‌ها و آبهای شیرین می‌کند و به نام لاک پشت فراتی دیده می‌شود. کاسه پشتی حدود 30 سانتیمتر است و فاقد صفحات سخت است به جای آن دارای پوست چرمی شکل می‌باشد که روی لاک را می‌پوشاند. سطح گلو از زواید و چین خوردگیهای رگهای فراوان پوشیده شده است و می‌توان گفت که وقتی حلق از آب پر می‌شود شبیه آبشش عمل می‌کند در نتیجه جانور می‌تواند تا چند ساعت زیر آب باقی بماند.

زیررده Parapsida Euryapsida
که خزندگان آبزی منقرض شده‌ای که یک جفت سوراخ گیجگاهی داشتند مانند ایکتیوسوروس یا خزنده ماهی مانند.
زیر رده Lepidosauria

دو جفت سوراخ گیجگاهی دارند و سه راسته از آنها عبارتند از:
• راسته Eosuchia که منقرض شده‌اند.
• راسته Rhynchocephalia که به جز فسیل زنده تواتارا بقیه منقرض شده‌اند.
• راسته Squamata اسکواماتا که خود به سع زیر راسته مارمولکها ، مارها و آمفیسبانیا تقسیم می‌شوند.

تواتارا
تواتارا هنوز بسیاری از خصوصیات خزندگان ابتدایی را از خود نشان می‌دهد علیرغم اینکه حدود 170 میلیون سال از تکاملشان می‌گذرد بدن مارمولک مانند دارد. دارای چشم سومی است که در آهیانه قرار می‌گیرد. این چشم دارای عدسی ، شبکیه و اعصاب است به نظر می‌رسد که فاقد نقش قابل توجهی در زندگی جانور باشد. شبها فعالیت می‌کند زندگی نیم آبزی دارد. تخمهایش را درون گودالی می‌گذارد. انکوباسیون حدود 13 ماه است.

این خزنده به نامها تواتارا یا اسفنودون فقط در یک یا دو جزیره نیوزیلند یافت می‌شود. حداکثر حدود 90 سانتیمتر رشد کرده و تا 28 سال طول عمر آن گزارش شده است.

آمفیسبانیا
شبیه مار و کرم خاکی است. اکثرشان فاقد دست و پا هستند دم آنها بسیار کوتاه است و به همین دلیل می‌توانند در دو جهت حرکت کنند. لذا نام آمفیسباتیا که به معنی در دو جهت یا دو راه است به آنها داده شده است.

مارمولکها
زیر راسته مارمولکها تنوع بسیار جالبی دارند. بسیاری از مارمولکها فاقد دست و پا هستند اندام جاکبون که زوج است و در کام دهان قرار می‌گیرد عضو جالبی است که توسط آن خزندگان در ردیابی طعمه و دریافت جفت از آن استفاده می‌کنند. این اندام به عصب بویایی مرتبط بوده و دارای بشره حسی است و در ارتباط نزدیک با کانال غده اشکی بوده و احتمالا از ترشحات آن استفاده می‌برد. ذرات رایحه‌دار و معطره یا بوهای بخصوص را شناسایی نموده و بدین وسیله راهنمای جانور در طعمه‌یابی و جفت در زمان جفتگیری خواهد بود.

مارها
حرکت آرواره مارها بسیار خیره کننده است. استخوان کوادرات آزاد بوده و انعطاف پذیری قابل ملاحظه‌ای را امکان‌پذیر می‌سازد. بدین وسیله مارها می‌توانند از طعمه‌های بسیار بزرگتر از قطر بدن دهانشان تغذیه کنند. مارها تعداد زیادی دنده دارند که بالغ بر یک صد عدد است و این دنده‌ها آزاد بوده به جناغ سینه اتصال ندارد در حقیقت مارها فاقد استخوان جناغ سینه هستند. در مارهای بوآ بقایای استخوانهای لگن به شکل زائده ناخن مانند در اسکلت بندی جانور به چشم می‌خورد.

بسیاری از مارها زنده‌زا هستند و بسیاری تخم می‌گذارند. چشم مار و مارمولکها تفاوت فاحش این دو جانور است. وجود لایه عینک مانند در مارهای گوناگون که در زیستگاههای متنوع و متفاوتی زیست می‌کنند بیانگر این مطلب است که اجدادشان یا زیرزمین زندگی می‌کردند و یا شبها فعالیت داشته‌اند. مارها فاقد پلک هستند اما اکثریت مارمولکها دارای پلک متحرک هستند.

شناسایی مارها ی سمی از غیر سمی
در شناسایی مارهای سمی از غیر سمی فرم ظاهری ، پولکها و دندانها بهترین راهنما هستند. البته مارهای فراوانی هستند که سمی نیستند ولی این مارها غده تولید کننده سم را دارند که به درون دستگاه گوارش ریخته می‌شود. آنهایی را که دارای دندان نیش ثابت یا متحرک ، در جلو یا عقب دهان هستند و غده سمی توسط این دندانها سم تزریق می‌کنند سمی یا نیمه سمی می‌گوییم.

مار
مار خزنده‌ای فلسدار و مهره‌دار است که با مارمولک خویشاوندی نزدیک دارد. مارها موجوداتی مرموز هستند و با وجود آنکه اغلب مردم از آنها وحشت دارند از پر طرفدارترین جاندارانی هستند که می‌خواهیم راجع به آنها اطلاعات کسب کنیم. تا کنون حدود 3000 گونه از این موجودات شناسایی شده‌اند که در این میان فقط حدود 400 گونه آنها سمی هستند و از میان آنها فقط 50 گونه خطرناک بوده و می‌توانند برای انسان مشکل ساز باشند. در ضمن باید بدانیم که مارهایی که سمی هم نیستند ممکن است شما را گاز بگیرند که در اینصورت جای هیچ نگرانی نیست.

برای دریافتن میزان خطر مارها می‌توان به آمار مراجعه کرد، برای نمونه در ایالات متحده سالانه بیش از 40 هزار مورد مرگ در اثر تصادفات رانندگی وجود دارد در حالی که بر اثر مارگزیدگی بطور متوسط فقط تعداد 15 مرگ گزارش می‌شود.

زیستگاه مارها
مارها بجز در قطب جنوب تقریباً در سایر قسمت‌های دنیا وجود دارند. اغلب مارها روی زمین یا زیر آن زندگی می‌کنند اما برخی از انواع آنها هم وجود دارند که درختان یا آب را محل زندگی خود برمیگزینند. کنار رودخانه‌ها و مردابها نیز از جمله مکانهای مورد علاقه برای زندگی این خزندگان است. گونه‌های جالبی از مارها در آسیای جنوب شرقی مشاهده شده‌است که توانایی پریدن نیز دارند و بسادگی از شاخه درختی به شاخه دیگر می‌پرند.

شیوه شکار
خطر مارها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد، اول آنهایی که با سم خود می‌توانند باعث مشکلاتی در سیستم عصبی یا گردش خون طعمه شوند و دسته دوم آنهایی که با قدرت ماهیچه‌های خود می‌توانند طعمه را تحت فشار قرار دهند یا خفه کنند.

این نوع از مارها با آرامش خیال آنقدر منتظر می‌مانند تا طعمه به آنها نزدیک شود و سپس در زمان مقتضی خود را به دور آن پیچیده آنقدر فشار می‌دهند تا جانور - یا انسان! - از نفس کشیدن باز ایستد. در حالی که مارهای سمی پس از تزریق یا پاشیدن سم به طعمه منتظر می‌مانند تا طعمه از پای در آید. پس از ازپای در آوردن طعمه چه با سم و چه از طریق فشار دادن، از آنجایی که مارها دندان برای جویدن یا خرد کردن ندارند مجبور هستند که طعمه خود را درسته ببلعند و سپس توسط ترشحات معده آن را هضم کنند.

خوراک مارها
با توجه به اندازه و ابعاد، یک مار عادی ممکن است انواع کرم، حشرات، انواع موش، انواغ تخم مرغ سایر حیوانات، قورباغه و غیره را به‌عنوان غذا برای خود انتخاب کند.اما مارهایی که جثه بزرگ‌تری دارند ممکن حیواناتی در ابعاد خود را نیز ببلعند برای نمونه یک تیرماهی (افعی) با وزن 70 کیلوگرم بسادگی می‌تواند یک حیوان 70 کیلوگرمی را بلعیده و هضم کند.

حقایقی راجع به مارها
بزرگ‌ترین مارها در دنیا متعلق به خانواده‌ای هستند بنام اژدرماران (Boidae) که اژدرمار (بوآ) و افعی نیز از این خانواده هستند. طول برخی از این مارها از 0.6 متر تجاوز نمی‌کند. اما تعدادی از انواع آنها هستند که طول آنها به بیش از 9 متر میرسد.

- مارهایی که در دریا زندگی می‌کنند دارای آبشش نیستند و برای تنفس مجبور هستند که به سطح آب بیایند. اما با این حال توانایی آن را دارند که ساعتها زیر آب بدون آنکه روی سطح آب بیایند، بمانند. آنها توانایی آن را دارند که در این مدت از اکسیژن محلول در آب استفاده کنند.

- تاکنون حدود 2500 گونه مار شناسایی شده‌است که از این میان فقط 20 درصد از آنها سمی هستند.
- یک مار بزرگ پیتون می‌تواند یک موجود زنده به وزن 70 کیلوگرم را به راحتی ببلعد، اما هضم این لقمه ممکن است برای او بسیار دشوار باشد.
- مارها دارای حس بویایی بسیار قوی هستند و از آن برای جستجو و شکار استفاده می‌کنند. علاوه بر این برخی از انواع مارها با تشخیص حرارت بدن طعمه، آن را ردیابی و شکار می‌کنند.

- بسیاری از گونه‌های مار از جمله مار کبری از طریق ارتعاشات هوا نمی‌توانند چیزی بشنوند. برعکس آنها لرزش ناشی از حرکت یا صوت را از طریق بدن خود که روی زمین است احساس می‌کنند.
- مارها توانای حرکت با سرعت بالا را ندارند. بیشترین سرعتی که برای حرکت مارها ثبت شده‌است حدود 13 کیلومتر بر ساعت است.

- بیشترین طول عمری که برای یک مار مشاهده شده‌است کمتر از 30 سال است که مربوط به نوع آناکوندا (Anaconda) و کفچه‌مار سیاه است.

- سم مامبای سیاه (Black Mamba) باعت مختل شدن سریع اعصاب می‌شود و از قویترین سموم شناخته شده مارها است. برای همین اغلب پادزهرهای سم مار را از آن می‌سازند.
- مارها به دلیل کوچک بودن بخشی از مغزشان که وظیفه یادگیری را بعهده دارد هرگز توانایی یاد گیری ندارند.

- اغلب مارها حدود 200 دندان دارند که از آن برای نگهداری از طعمه خود استفاده می‌کنند. آنها بهیچ وجه به کمک این دندانها نمی‌توانند طعمه را بجوند چرا که این دندانها به سمت عقب متمایل هستند، اما با آنها گاز میگیرند.

انواع مارها از لحاظ نوع سم
1- بعضی از مارها دندان سمی در جلو ودندانهای ریز را در عقب دارند نوع شکل دندانهای سمی این نوع از مارها به صورت لولای شیاردار است مانند مار کبری مار دم پهن دریائی نمونه دوم دندانهای ریز را ندارند وفقط دندان سمی دارند این نوع از مارها نیز بسیار خطرناک هستند

مانند افعیها نمونه سوم مارهای هستند که ابتدا دندان ریز قرار دارد سپس دندانهای سمی این نوع ازمارها رابه دلیل اثر کمتر دندان سمی مارهای نیم سمی می‌گویند نمونه چهارم مارهای غیر سمی هستند که از طریق انقباض عضلانی فعالیت خود را انجام می‌دهند مانند بوآ و پیتون اما انواع سمهای مارهاشامل هموتوکسین -نوروتوکسین -هموراژیک - میوتوکسین و ترکیبی(Mixture)

لاک‌پشت

لاک‌پُشت جانوری مهره‌دار از رده خزندگان و راسته سنگ‌پشتان (Testudinata) است.
لاک‌پشتان آبی عموماَ در آب و لاک‌پشتان زمینی در خشکی زندگی می‌‌کنند.این حیوانات توسط پوسته استخوانی که با پولکهایی سخت و بزرگ پوشیده شده، محافظت می‌‌شوند. این حیوانات، دندان ندارند، در عوض آرواره هایشان دارای لبه‌ای سخت مانند منقار پرندگان است. لاک پشتان آبی از گیاهان و حیوانات تغذیه می‌‌کنند، اما لاک پشتان زمینی تنها از گیاهان تغذیه می‌‌کنند. هر دو جانور توسط تخمگذاری بر روی زمین تولید مثل می‌‌کنند.