دانلود مقاله سد

بخشی از مقاله

سد
مقدمه
‌رشد شهر نشيني وضعيت بر مبناي فن آوري و تكنولوژي و گرايش به زندگي ماشيني ، اثرات تخريبي بسياري بر چهره كره مسكوني ايجاد نموده كه در نگاهي عميق تباهي منابع طبيعي و پوشش هاي گياهي و سرگرداني بشر امروزي بر سر دو راهي مدرنيسم و طبيعت كمترين حاصل آن مي باشد بدون ترديد نيل به ايجاد فضاي سبز و منظر سازي ناشي از ميل به طبيعت و بازگشت

به ريشه هاي ديرين زندگي انسان در متن و دامن طبيعت و مناظر بديع آن دارد و بهر شكل با ظهور اثرات منفي زيست محيطي و اجتماعي از توسعه ناپايدار ،فضاي هاي سبز نه تنها به عنوان يكي از عناصر مهم و كليدي در ساختار شهرها يكه در عرضه فرا شهري و فرا دستها مطرح گرديده است كه خود به نوعي مكمل و بستري مناسب جهت احيا طبيعت سبز و ايجاد زمينه هاي مناسب براي بهسازي منظر و فضاي سبز عمومي مي باشد كه خود ايجاد زنجيره اي سبز در فرا دست

شهرهاي امروز مي نمايد. كه در اين ميان يكي از حلقه هاي اين زنجيره سبز عرصه هاي سدها و آبگيرهاي مصنوعي و نيروگاهها مي باشد كه بدليل وجود پتانسيل هاي فراوان از جهت ايجاد اندازه هاي زيبا و آرام بخش و ايجاد عرصه هاي قابل دسترس براي گذراندن اوقات فراغت و توسعه توريسم و گردشگري و يا با نگاهي تازه « توسعه آلوتوريسم » بسيار مورد توجه قرار مي گيرد .
در كشور ما ايران تا كنون به جز مواردي محدود به حركت جدي جهت احيا اين مهم و نيز توسعه و بهره برداري اقتصادي و زيست محيطي از پتانسيل هاي بالاي اين امكان بويژه شهرهاي متعدد كشورمان صورت پذيرفته است كه اميد است با جهت گيري و ايجاد بسترهاي مناسب در كليه

عرصه هاي نيروگاهي كشور ، علاوه بر اعتلاي كميت ها و كيفيتهاي زيبا شناختي ، ايجاد زمينه اي مناسب براي تحكم و تقويت تعادل رواني و فكري و كاستن فشارهاي ناشي از زندگي كنوني واقع گردد. كه در اين راستا شركت آب منطقه اي خراسان تصميم به ايجاد منظر سازي و فضاي سبز در عرصه سد تبارك آباد نموده كه با توجه به پتانسيل نامحدود سايت و همچنين فقر فضاي سبز و كمبود مناطق تفرجي محل ، طراحي و احداث اين مجموعه بسيار ضروري مي نمايد.
وضعيت جغرافيايي سايت
محل سد تبارك آباد در فاصله 25 كيلومتري شمال شرقي شهر قوچان واقع شده است . راه دسترسي به اين محل از روستاهاي يدي آباد ، باد خور ، زوخالو ، يوسف خان مي گذرد . روستا تبرك در فاصله 5/1 كيلومتري بالا دست سد واقع شده است. قابل توجه است كه سايت در حوزه آبريز رودخانه اترك تا ايستگاه تبارك به وسعت 560 كيلومتر واقع است.

شرايط طبيعي و اقليمي سايت
هر سايت به طور طبيعي تابع شرايط آب و هوايي خاصي است از اين رو شرايط محيطي و اقليمي هر سايتي بايستي به منظور مقابله با ناسازگاريهاي طبيعي و طرح ريزي و جهت دهي مناسب ، مورد بررسي و مطالعه قرار گيرد. مطالعات وضعيت طبيعي و اقليمي در نهايت به مطلوب تر شدن شرايط عملكردي اكولوژيكي سايت پيرامون آن منجر مي گردد. اين شرايط شامل مشخص شدن وضعيت قرار گيري منطقه در رده ژئوبوتانيكي و نيز بررسي عوامل اقليمي همچون در جه حرارت ، بارندگي و باد و … مي باشد.

تقسيم بندي ژئوبوتانيكي سايت :
بر اساس نظريات مبين و ترگويف و تقسيم بندي مناطق رويشي و اقليمي ايران ، سايت تبارك آباد جز مناطق ايراني ـ توراني كوهستاني رده بندي مي گردد.
عوامل اقليمي
1) درجه حرارت و به همراه بارش از جمله عوامل مهم جوي هستند كه خصوصيات كلي اقليم يك ناحيه را مشخص مي كنند و در مطالعات مربوط به آبياري و منابع آب ، آبخيزداري ، محاسبات مربوط به تبخير و تعرق ، نياز آبي گياه ، انتخاب پوشش گياهي و ساير فعاليت هاي مربوط به گياهان نقش مهمي دارند. كه در اين راستا به توجه آمارهاي ارائه شده از ايستگاههاي سينوپتيك اطراف سايت نتايج ذيل حاصل شده است (جدول1)

مشخصات هواشناسي واحد مقدار
متوسط ريزش هاي جوي در حوزه آبريز ميليمتر 361
حداكثر دماي مطلق درجه سانتيگراد 5/31
حداقل دما به مطلق درجه سانتيگراد 5/9-
تبخير و تعريق : مجموعه ميزان تبخير آب ( فرآيند تبديل بخار آب ) از سطح خاك و تبخير توسط پوشش گياهي اصطلاحاً تبخير و تعرق مي گويند كه در ارائه الگوي مناسب آبياري نقش بسزايي ايفا مي نمايد كه سايت تبارك آباد بر اساس آمار ارائه شده توسط مشاور متوسط تبخير سالانه از سطح آزاد آب 7/1301 ميليمتر مي باشد.

باد
سرعت و جهت باد با توجه به نقش موثري كه در تبخير و تعرق گياه و نيز فرسايش (فرسايش ناشي از باد) و نيز حد آسايش در سايت دارند بسيار مورد توجه مي باشد كه با توجه به بررسي هاي به عمل آمده در سايت جهت غالب باد شمال شرقي به جنوب غربي و در حوالي بعد از ظهر شدت مي پذيرد متوسط سرعت باد (ساليانه) 5/153 كيلومتر در روز ، حداكثر سرعت باد در روز km 9/183 مي باشد و با توجه به جدول شماره پ 13 – دفترچه گزارش هواشناسي هر چه از سمت غرب ( بجنورد) منطقه به سمت شرق ( قوچان) پيش مي رويم بر ميزان سرعت آن افزوده مي شود .
منابع آب
شايد بتوان گفت مهمترين عامل حيات يك سايت منابع آب تغذيه كننده سايت مي باشند كه مشكلات شامل آبهاي سطحي و سفره هاي آب زير زميني مي باشد در اين زمينه مطالعه و بر رسي بر روي امكانات سفره هاي زير زميني و سطحي (دائم ، ثابت و متغير ) و نيز وضعيت هيدرولوژي و فيزيوگرافي حوزه آبريز سايت ضروري بنظر مي رسد.
با توجه به هدف اصلي پروژه سد تبارك كه همانا تامين آب شرب مطمئن براي شهر قوچان و همچنين آب مطمئن به منظور آبياري حدود 1200 هكتار از اراضي قوچان مي باشد و نيز وضعيت

فيزيوگرافي حوزه آبريز رودخانه تبارك آباد ( سطح آبريز km 560 ارتفاع حوزه آبريز 1876 متر ، طول رودخانه km 36 شيب متوسط 7/1% ) و نيز وجود منبع آب زير زميني در محدوده طرح در شرق سايت ) ، منابع آب تامين كننده از هر نظر غني مي باشد . آب اين رودخانه تامين كننده آب از نظر كيفيت بسيار مناسب مي باشد بطوريكه قابليت هدايت الكتريكي 1000 سانتيمتر / ميكروموس و ميزان S.A.R كمتر از 5 مي باشد.

مشخصات عمومي خاك منطقه
خاك هاي منطقه مورد مطالعه در سه واحد فيزيوگرافي بشرح زير مشخص شده اند :
- فلاتها Plateaux
- دشت آبرفتي رودخانه اي Piedmont Alluvail plain
- در بخش قابل توجهي از اراضي واحد فيزيوگرافي دشت آبرفتي رودخانه أي كه بافت خاك طبقات زيري خيلي سنگين مي باشد و تاثيرات آب زير زميني در
آنها ملاحظه ميگردد ايجاد زهكش مناسب در رفع نقاص موجود موثر است.
- در بخش قابل ملاحظه أي از اراضي واحد فيزيوگرافي فلاتها و سختي دشت آبرفتي داراي خاكهاي عميق و خاك ريزي شامل مواد آلي نمي باشد و با انجام عمل تسطيح عمليات كشاورزي و باغباني امكان پذير است.

نتايج آزمايشگاهي نمونه خاكهاي منطقه معرف ضعيف بودن آنها از نظر ميزان فسفر و ازت و كربن آلي مي باشد از نظر پتاس فاقد تشكيل است . لذا با استفاده از كودهاي شيميايي محتوي ازت ، فسفر نظير اوره ، فسفات آمونيوم و سولفات آمونيوم كه واكنش اسيدي در خاك توليد مي كنند ميزان اشكالات ياد شده را برطرف كرد . استفاده از كودهاي سبز و دامي نيز علاوه بر دفع كمبود مواد مغزي خاك گياه مخصوص در اراضي كه داراي بافت خاك خيلي سنگين مي باشند سبب اصلاح خواص فيزيكي خاك مي گردد.

با توجه ديد و قرصه هاي متعدد و ايجاد تغييرات در سطح خاك و (جابجايي خاك سطح الارض مرغوب) ايجاد اصلاح خاك و اضافه نمودن كود دامي پوسيده به گودالهاي كاشت ضروري مي باشد.
پوشش گياهي سايت
پوشش گياهي سايت معرف گياهان پايدار و سازگار با محيط سايت بوده و بايستي ابتدا تعداد و نوع و وضعيت و موقعيت آنها و نيز نحوه رشد و سازگاري آنها در سايت بررسي گردد چرا كه گياهاني كه در سايت موفق تر بنظر مي رسند راهنماي انتخاب گياهان جديد در طراحي محسوب مي شوند.

گياهان بومي منطقه بسيار متنوع و برخي از آنها به صورت غالب در منطقه مشاهده مي گردند كه به شرح زير مي باشند :
خانواده گرامينه Gramineae ـ خارشتر Alhagi camelorum ـ خار زرد arthamus oxiconto ـ اسپند Peganum Harmala ـ خار باد بر Cerathocartus Arenoous ـ خار زن بابا Oaopordon aconthium ـ تلخه بيان saphora ـ شيرين بيان Glycyrrhiza glabva ـ كنگر وحشي Cirslum sp ـ Achillea millefolivm بو مادران و رك Hultemmia sp ـ كاسني chicorium intylous ـ جارو loctuca orientalis ـ خاكشي Pescuroinia sophia ـ خاكشي تلخ Sisymbrim Irio ـ قدومه Alyssum striogosum ـ گل جاليز orobanche kotschyi

تيره لاله LiLiaceae چمن oa sp ـ مرغ Cynodon doctybn درمنه Artemisia herba ني Phragmites oustralis پورچينك Mentha lorgifolia
درختان مشمر ـ سيب ـ گلابي ـ آلبالو ـ توت ـ زردآلو ـ انگور
درختان زينتي بيد ـ چنار ـ تبريزي
زمين شناسي سايت
ـ ويژگيهاي عمومي ساختاري سايت
ويژگيهاي عمومي سايت موثر بر تمامي فعاليت و عناصر تشكيل دهنده سايت مي باشد كه از تحليل اين ويژگيها و انطباق آنها با شرايط اقليمي شالوده اصلي طراحي سايت شكل مي گيرد .
كاربري هاي وضع موجود سايت : از جمله ويژگيهاي عمومي سايت آگاهي دقيق از كاربريهاي موجود و جاري و آتي سايت مي باشد چرا كه وجود اين كاربري ها در طرح ريزي و جهت دهي

مناسب طراحي سايت و نيز تعريف نيازهاي عمده سايت نقش چشمگيري خواهد داشت بهترين كاربري سايت تبارك آباد وجود سد و تامين آب شرب و كشاورزي مي باشد كه شامل سازه هاي سد و متعلقات و ملحقات آن در شمال مي باشد همچنين بدليل اينكه پروژه سد در مرحله تكميل و احداث مي باشد كارگاههاي آماده سازي و نيز سازه هاي رفاهي كاركنان و نيز در سايت موجود مي باشد كه پيشنهاد مي گردد جهت زيبا سازي و منظر سازي سايت در صورت امكان برخي از اين سازه ها حذف يا كاربري آنها تغيير نمايد.

ويژگيهاي بصري :
رنگ خاك و گياهان موجود پوشش گياهي ، شاخص هاي نور و سايه و شدت تابش خورشيد ، چينه بندي سنگها ، … به همراه مشخصات فضايي منظر از عمده تر ين عوامل جنبه هاي بصري سايت شناخته مي شوند كه رعايت ويژگيهاي كمي و كيفي آنها در طراحي سايت امري الزامي است .
در ارزيابي بصري سايت تبارك آباد اولين نكته واقع شدن سايت در محيطي كوهستاني و وجود رودخانه تبارك در سايت بعنوان مهمترين عامل تاثير گذار بر كيفيت بصري سايت رخ مي نمايد چينه بندي منظم و استوار سنگهاي ناهمواريهاي مجاور سايت و حركت آرام آب در سايت كه خود مي تواند در كنار ايجاد پوشش گياهي مناسب و ابنيه رفاهي ـ تفرجي مناظري چشم نواز و زمينه براي فعاليت تفرجي و اكوتوريسمي سايت باشد .
( ب) تحليل ويژگيها و عوامل سايت

قبل از هر پيش بيني هر فضايي در سايت لازم است كه فضاها و عملكردهاي آتي و فعلي سايت از لحاظ اهداف و سازگاري با يكديگر مورد تجزيه و تحليل قرار گيرند در اين ميان بايستي از نقش موثر عوامل اقليمي و طبيعي در كنار عوامل ساختاري مورد توجه قرار گيرد .
ـ با توجه واقع شدن سايت در اقليم كوهستاني و تكيه بر رودخانه اقليم سايت از نظر شرايط آب و هوايي و بارش مطلوب و بايستي از اين پتانسيل مطلوب نهايت بهره برداري صورت پذيرد .
ـ بدليل وجود باد ( گاهي با سرعت زياد) در سايت كنترل باد در محل و حاشيه شمال شرقي ( ورودي باد) و ضروري بنظر مي رسد كه در اين مورد بايستي از سيستم بادشكن ( بوسيله پوشش گياهي ) استفاده گردد.

ـ در مورد بررسي عوامل خاك علاوه بر خصوصيات شيميايي خاك و بافت آن در انتخاب گونه ، در استقرار سازه ها و … نيز موثر مي نمايد كه در مورد اين سايت در محل دو نوع عمده از خاك مواجه هستيم كه نوع اول دست نخورده و داراي افق هاي مناسب خاك (…,C,B,A) مي باشد و با اصلاح مختصر مناسب كاشت و استقرار سازه هاي مي باشد .
نوع دوم خاكهاي دست خورده و يا دپو شده در سايت مي باشد كه بايستي مقداري از آن به خارج سايت و يا در محل هايي جهت زيبا سازي طبق مشخصات فني اين دفترچه دپو جهت استقرار گياه و سازه در آنها بايستي اصلاحات كامل در آنها صورت بپذيرد .
ـ آب به علت تنوع كاربري هاي آب در طراحي منظر بايستي وجود هريك از آنها با توجه به منابع آبي بررسي و سپس در طرح گنجانده شوند ، كه سايت تبارك آباد به علت بهره مندي از آب توان استفاده از كاربري هاي مختلف آب از جمله آب نما ، درياچه مصنوعي ، آبشار مصنوعي ( با توجه به موقعيت كوهستاني ) . آبگير طبيعي و نيز آبياري فضاي سبز را دارا مي باشد.
اكوتوريسم ـ انسان و طبيعت تركيبي جدايي ناپذيرند آدمي در طبيعت به دنيا مي آيد در طبيعت زندگي و در پايان در طبيعت مي ميرد تمامي جلوه هاي طبيعي اعم از جنگل و كوهستان و آبشارها ، مناطق شكار ، ماهيگيري و … گستره هاي گردشگري يا به عبارت بهتر اكوتوريسم را رقم مي زند ، اكوتوريسم سفره مسئولانه به مناطق طبيعي است كه ضمن حفاظت از محيط زيست به سلامت جوامع محلي را نيز به ارمغان مي آورد كه بر طبق نظر كارشناسان اكوتوريسم را فعاليتي مي داند كه نه تنها ظرفيت ايجاد درآمد و اشتغال را دارد بلكه منابع طبيعي و فرهنگي را نيز حفظ مي كند ( نمودار تحليل امكان سنجي (1))

نمودار امكان سنجي اكوتوريسم در سد تبارك آباد ( سايت تفرجي تبارك آباد)

بررسي نيازها و عناصر فيزيكي سايت
طراحي و عملكرد فضاهاي يك سايت تفرجي رابطه مستقيمي با ساختار جمعيتي استفاده كنندگان پارك و نيازهاي اوليه و ثانويه آنها و نيازهاي تفرجي ، فرهنگي ، آموزشي ، … ، كه در اين رابطه طراحي فيزيكي سايت بايستي پاسخ مناسبي به اين نيازها باشد.