بخشی از مقاله
یانوش بویویی
یانوش بویویی (زاده ۱۸۰۲ میلادی - درگذشته ۱۸۶۰ میلادی) ریاضیدان مجار-رومانیایی و از بنیانگذاران هندسهٔ نااقلیدسی، نام وی بصورت یانوش بولیای و یوهان بویویی هم ثبت شده است.
زندگی
وی متولد ۲۴ آذر ۱۱۸۱ خورشیدی برابر با ۱۵ دسامبر ۱۸۰۲ میلادی در شهر کولوژوار، ترانسیلوانیا، مجارستان که هم اکنون در محدودهٔ کلوژ در کشور رومانی) قرار دارد، است. پدر او فورکوش بویویی ریاضیدان و دوست دوران دانشجویی گاوس در دانشگاه گوتینگن است. یانوش در مدرسهٔ مهندسی امپراتوری در وین تحصیل کرد.
وی به تاریخ ۷ بهمن ۱۲۳۸ خورشیدی برابر با ۲۷ ژانویه ۱۸۶۰ میلادی در شهر ماروش واشارهی، مجارستان (اکنون ترگومورش در کشور رومانی) درگذشت.
آثار و مطالعات
یانوش بدون اطلاع از کار لباچفسکی، دو سال بعد از آن که وی مقالهٔ دورانساز خود را در زمینهٔ هندسهٔ نااقلیدسی به زبان روسی منتشر کرد، در ضمیمهٔ ۲۶ صفحهای کتاب تنتامن که توسط پدرش فورکوش بویویی نوشته شده بود مطالبی دربارهٔ هندسهٔ نااقلیدسی نوشت و پدرش برای دوست قدیمیاش گاوس نسخهیی از کتاب را فرستاد اما گاوس در پاسخ نوشت قبلا خودش از سالها پیش روی این موضوع کار میکرده است.
هر چند پاسخ گاوس نسبت به کار بویویی ستایشگرانه بود اما یانوش که تندخو بود و یازده بار دوئل کرده بود و پیروز شده بود از این که گاوس ادعا کرده بود قبل از او به این نتایج رسیده است آنقدر ناراحت شد که دیگر هرگز در این زمینه کار نکرد و حتا پژوهشهایاش را هم منتشر نکرد. به هر حال نام یانوش بویویی به عنوان یکی از بنیانگذاران شاخهیی از هندسهٔ نااقلیدسی که هندسهٔ هذلولوی یا هندسه هندسهٔ لباچفسکی نامیده میشود در تاریخ ثبت شده است. اودر بارهٔ هندسهیی که بدون اصل توازی و صرفاً بر اساس چهار اصل اول اقلیدس اثبات میشوند نیز مطالعه کرد و آن را هندسهٔ مطلق نام نهاد. اما این نام معنای گمراه کنندهیی داشت به همین دلیل امروزه ترجیح میدهند به این هندسه، هندسه نتاری بگویند.
فورکوش بویویی
فورکوش بویویی (زاده ۱۷۷۵ میلادی - درگذشته ۱۸۵۶ میلادی) ریاضیدان بود. وی که بیشتر در انزوا کار میکرد ناماش بصورت فورکوش بولیای و وولفگانگ بویویی هم ثبت شدهاست.
زندگی
در ۳۰ بهمن ۱۱۵۳ هجری خورشیدی برابر با ۱۹ فوریه ۱۷۷۵ میلادی در شهر بولیا، ترانسیلوانیا، مجارستان که هم اکنون در محدودهٔ کلوژ در کشور رومانی قرار دارد به دنیا آمد. پسر او یانوش بویویی از بنیانگذاران شاخهیی از هندسهٔ نااقلیدسی که هندسهٔ هذلولوی یا هندسهٔ لباچفسکئی نامیده میشود است.
فورکوش در دانشگاه گوتینگن در آلمان تحصیل کرد (۱۱۷۵-۱۱۷۸ ه.خ) و در آنجا گاوس دوست تمام عمرش را ملاقات کرد.
وی در ۲۹ آبان ۱۲۳۵ هجری خورشیدی برابر با ۲۰ نوامبر ۱۸۵۶ میلادی در شهر ماروش واشارهی، مجارستان (اکنون ترگومورش در کشور رومانی) درگذشت.
آثار و مطالعات
او حاصل فعالیتهای خود را در کتاب دوجلدیاش تنتامن در ۱۸۳۲ میلادی منتشر کرد. این کتاب کوششی بود در راه پیریزی دقیق و منظم هندسه، حساب، جبر، و تحلیل ریاضی (آنالیز). در این کتاب، به عنوان ضمیمه، مقالهیی به قلم پسرش یانوش درج شده بود که در آن اصل توازی رد شده بود و بنیان شاخهیی از هندسهٔ نااقلیدسی که هندسهٔ هذلولوی یا هندسهٔ لباچفسکئی گذاره بود. این ضمیمه موجب جاودانه شدن تنتامن شد. بویوی خلاصهای از کتاب خود را در ۱۸۵۱ میلادی به آلمانی منتشر کرد.
جان فون نویمان
جان فون نویمان (۲۸ دسامبر ۱۹۰۳- ۸ فوریه ۱۹۵۷) ریاضیدان و دانشمند مجارستانی بود. او کارهای مهمی در نظریه کوانتم، نظریه مجموعهها، آنالیز تابعی، علم کامپیوتر، اقتصاد و نظریه بازیها انجام داده است.
او یکی از دست اندر کاران پروژه مانهاتان بود (که منجر به ساخت اولین بمب اتمی گردید) بود. وی همچنین از نخستین کسانی است که در طراحی وساخت اولین کامپیوتر بنام انیاک سهم مهمی داشت.وی از کودکی دارای هوش خارق العادهای بود و قادر بود اعداد هفت رقمی را در هم ضرب کند.استاد وی دکتر امیرفیروزفر بود.
