اسلام، مباني نظري زيبايي شناسي ، فلسفه ¬ي هنر، ايده هاي فضايي ، طرّاحي معماري پس در نتيجه ، هنرمند (متعهد و مسئول) است ، يعني ابتدا مسئول است قوانين حاکم بر خود و هستي را بشناسد، سپس وارد عمل شود و جبرًا مسئول نتايج مثبت يا منفي آثار خود بر مخاطبان است .(نمودار شماره ١٥)

رابطه هنرمند، اثر هنري با مخاطبين :

ديدگاه هايي که امروز از سکون اثر هنري سخن مي گويند و رابطه هنرمند با مخاطب را قطع شده مي پندارند، با مطلق نمودن هويت بالفعل و شرايط زماني و مکاني انسان ها و غفلت از گرايشات فطري و ذاتي آنها، عملاً به قطع ارتباط و تعامل فرهنگي و معنوي بين انسان ها حکم صادر مي نمايند و زمينه از خود بيگانگي و غربت خود و آنها را فراهم مي نمايند و منکر تبادل فرهنگي انسان ها در طول تاريخ مي شوند.

فرهنگ اسلامي با طرح موجوديت فطري، ثابت و بالقوه انسان و پذيرش هويت بالفعل ، متغيير و تربيت پذير انسان، رابطه هنرمند، اثر هنري و مخاطب را به بهترين و واقعي ترين نوع مطرح نموده است . آنچنان که در (نمودار شماره ١٦) ملاحظه مي نماييد، هنرمند و مخاطب ابتدا يک رابطه ذاتي و فرازماني و مکاني دارند به عنوان نوع انسان و در رابطه ديگر هريک وابسته به مجموع شرايط زماني و مکاني خود هستند و تحت تأثيرات آن که متغيير و تربيت پذير است .

ضمن آنکه رابطه هنرمند با اثر هنري، تجلي ايده ها و ايده آل ها و مفاهيم ادراکي هنرمند است ، که در اثر هنري نشانه پردازي شده و متجلي است و در نقطه مقابل مخاطب نيز که ذاتاً انسان است و داراي گرايشات فطري مشترک با هنرمند، به ميزان رشد ادراکات و تکامل روحي و معنوي خود مي تواند از اثر هنري رمز گشايي و آيه شناسي نموده و ايده ها و ايده آل هاي حسن شناسي و ادراکي هنرمند را بازخواني و بازشناسي نمايد.