از لحاظ شیوه تهیه
چکیده از لحاظ شیوه تهیه شامل چکیده دستی وچکیده ماشینی است.
چکیده دستی
تعریف
چکیده دستی ،چکیده ای است که نیروی انسانی براساس سیاست های از قبل تهیه شده متنی را چکیده می کند.این سیاست ممکن است کمی (تعداد کلمات تشکیل دهنده یک چکیده )یا بر اساس شیوه قرار گرفتن عناصر چکیده باشد (ابتدای چکیده چگونه شروع شود، انتها چگونه باشد، تمام نما باشد یا راهنما). در نوع دستی طبعاً ممکن است دیدگاه ها گرایش های ذهنی چکیده نویس بر ارائه محتوا تاثیر بگذارد (حری1381)، به همین دلیل به خصوصی از دهه هفتاد میلادی به بعد چکیده نویسی ماشینی مطرح شد. در نهایت اینکه، هر چند در چکیده دستی، انسان عامل تهیه چکیده چکیده است اما محصول نهایی ممکن است از طریق رایانه یا به شکل دیگری عرضه شود (نشاط، ۱۳۸۱: ۷۲۴).
مراحل اجرای چکیده نویسی دستی
یک چکیده نویس آموزش دیده برای اینکه بتواند چکیده اثری را تهیه کند، از یک رشته اصول پیروی می کند، در زیر به یک طرح چهار مرحله ای اشاره می شود:
شناخت متن
مدرک را به منظور درک محتوا، حدود، و دامنه کار آن مطالعه کنید. این نوع مطالعه، مطالعهٔ اریب خوانی (سریع خوانی یا تندخوانی) نامیده می شود و هدف شناخت متن است
یک چکیده نویسی حرفه ای، هر کلمه ای را در مدرک نمی خواند، بلکه قسمت های مهم مدرک را در نظر میگیرد. باید یادآور شد که بیشتر اطلاعات با اهمیت را میتوان از مطالعه پاراگرافهای آخر یک مدرک به دست آورد. پاراگراف هایی با عنوان «یافته ها»، « نتایج»، «پیشنهادها»، «بحث و نتیجه گیری»، منابع مهمی برای استفاده در یک چکیده محسوب می شوند. از طرف دیگر، هدف پاراگراف های مقدماتی به طور عمده آشناسازی بوده، و ممکن است برای چکیده نویسی که درباره موضوع مدرک اطلاعات کافی ندارد، بسیار مفید باشد. در ضمن این نکته اهمیت دارد که بدانیم، نباید قسمت های اولیه مدرک را صرفاً به این علت که این قسمت ها در ابتدای مدرک به چاپ رسیده است، به طور بی تناسب در چکیده نهایی وارد نمائیم، پس مرحله اول شناخت متن است.
یادداشت برداری از نکات اصلی مدرک
مرحله دوم،مطالعه به منزله استخراج نکات اصلی است.در این مرحله ،جمله ها و نکات اصلی یک مدرک شناسایی و یادداشت برداری می شوند .معمولا در بندها یا پاراگراف های منضبط ،جمله اصلی در آغاز پاراگراف ذکر می شود ،اما در مواردی جمله اصلی در وسط یا آخر ذکر می شود، که لازم است استخراج و یادداشت برداری شوند. در مرحله دوم، مطالعه و یادداشت برداری با با هم انجام می گیرد
تهیه چکیده خام
در این مرحله، از یادداشتهای مرحله دوم، یک چکیده خام تهیه میشود. در این مرحله چکیده نویس باید از انتقال کلمات و عبارات طولانی از مدرک اصلی به چکیده خودداری نماید. میزان و حجم چکیده بستگی به خط مشی سازمان متبوع یا شخصی سفارش دهنده دارد.
بررسی متن چکیده از نظر اصول ویراستاری و نگارش
در مرحله آخر، چکیده پیش نویسی از نظر نقطه گذاری، املاء، صحت، و مختصر بودن مطلب بررسی می شود صحت و درستی چکیده از اهمیت ویژه ای خاص و مواد شیمیایی، و فرمولهای ریاضی به ویژه در معرصں خطا قرار دارند. نوع اصلاحات مورد نظر را اعمال نمائید (حری، ۱۳۸۱؛ مهراد، ۱۳۷۴: ۴۰-۴۲). در مورد بررسی، یافته ها، نتایج و پیشنهادها باید حضور داشته باشند.
یک چکیده کاملی از سه بخش تشکیل شده است:
الف. اطلاعارت کتاب شناختی؛ در این بخش اطلاعات توصیفی دری رابطه با نویسنده متن اصلی، محل کار، تلفن، عنوان مقاله، نام مجله، تاریخ انتشار، شماره، دوره، و صفحات آن مقاله و غیره ارائه می شود
ب. متن اصلی؛ در این بخشی نکات اصلی و مهم مدرک برای کمک به خواننده در قالب جملاتی کوتاه ذکر می شود.
ج. امضاء؛ بخش آخر، امضاء، منبع چکیده را توصیف میکند مانند حروف
اختصاری نام چکیده نویس یا علامتی که نشان دهد نویسنده مدرک چکیده را تهیه کرده است، یا از منابع دیگری مثلاً یک مرکز چکیده نویسی دیگر استخراج کرده است.
براساس یک بررسی گسترده بر روی ۳۰۰ چکیده از سه مجله، تادیو و دیگران (۱۹۹۴) دریافتند که در چکیده های ساخت یافته"، احتمال وجود اطلاعات کامل تر درباره پژوهشهای مهم بسیار بیشتر از چکیده های ساخت نیافته است (لنکستر، ۱۷۱:۱۳۸۲).
چکیده ساخت یافته، چکیده ای است که محتوای موضوعی مدرک را براساس طرحی از پیش ساخته که مقولات یا موقعیت آنها را تعیین کند، تنظیم شده باشد (سلطانی، ۱۳۷۹: ۱۲۸). یا به تعبیری دیگر، چکیدهای با تقسیمات فرعی (پیشینه، هدف، روش تحقیق، نتایج و استنتاج ها) است که پیمایش و نگاه اجمالی بر مطلب را تسهیل میکند (لنکستر، ۱۳۸۲: ۱۵۳).
در حال حاضر، بیشتر مجلات حوزه های روانشناسی، علوم اجتماعی، زیست شناسی و پزشکی از چکیده های ساختاری در بازنمون محتوای خود بهره میبرند و استفاده از این نوع چکیده ها عمومیت مییابد؛ به ویژه این نوع چکیده، به طور روزافزونی در مجلات پزشکی بالینی به کار میرود (مختاری، ۷۴:۱۳۸۴).
مثال بررسی و مقایسه میزان آگاهی دانشجویان از شیوه های مطالعه
دکتر احمد شعبانی و دکترمحمدرضا شفیع پور مطلق
چکیده
پیشینه: مطالعه از عواملی توسعه و پیشرفت ملل است و یکی از عوامل عمده در پیشرفت پژوهش و نظام های آموزشی، توجه به زمینه مطالعه و شیوه های مطالعه دانشجویان دانشگاه هاست. هدف : تعیین میزان آگاهی دانشجویان از شیوه های خواندنی اجمالی، تندخوانی، عبارت خوانی، دقیقی خوانی، و تجسسی و همچنین میزان آگاهی بر حسب جنس و رشته تحصیلی دانشجویان است. روش: روش پژوهشی، پیمایشی در دو سطح توصیفی و تحلیلی است. در سطح آمار توصیفی از فراوانی، درصد، در صد تجمعی و در آمار استنباطی از آزمون t با دو گروه مستقل، آزمون تحلیل واریانس و آزمون فریدمن استفاده شده است. یافته ها: میانگین رتبه دانشجویان در روش خواندن اجمالی ۳/۸۴، در روش سریع خواندن ۳/۰۴، روش عبارت خواندن ۲/۹۰، روش دقیق خواندن ۴/۵۶، روش خواندن تجسسی ۳/۲۶ است. نتیجه گیری: میزان آگاهی دانشجویان از شیوه های مطالعه ضعیف است و کمی آگاهی دانشجویان از شیوههای مطالعه، از عوامل مؤثر در افت تحصیلی در نظام آموزشی محسوب می شود.
برگرفته از: شعبانی، احمد؛ شفیعپور مطلق، محمدرضا.بررسی و مقایسه میزان آگاهی دانشجویان از شیوه های مطالعه". فصلنامه کتاب، دوره چهاردهم، شماره دوم، تابستان ۱۳۸۲.
