مطالعهی ریزگردها و اثرات آن بر زندگی و حیات بشر، موضوعی است که اهمیت خود را روز به روز بیشتر نمایان میکند و در این راستا تحقیقات و مطالعات بیشتری را به خود اختصاص میدهد. میتوان گفت یکی از مهم ترین بحران های زیست محیطی در مناطق خشک و نیمه خشک، پدیده بیابان زایی و فرسایش بادی میباشد که وقوع طوفان های گرد و غبار و حرکت ریزگردها از پیامدهای آن محسوب می شود. این پدیده در سالهای اخیر به دلیل افزایش سطوح بیابانی در جهان و خشک شدن رودخانهها و تالابها، اثرات خود را بطور چشمگیری نمایان کرده است
(.(1 ذرات گرد و غبار از نظر اندازه کاملا متفاوت هستند و از ذرات درشت (غیر قابل تنفس) تا ریز ( قابل تنفس) طبقه بندی می شوند. ذرات درشت گرد و غبار حداکثر می توانند به داخل بینی، دهان و حلق راه پیدا کنند اما ذرات ریز به اعماق بیشتر و نواحی حساس مجاری تنفسی و ریه نفوذ کرده و مشکلات تنفسی و بیماریهای گوناگون عفونی، خونی و ... را بوجود میآورند(.(2 با توجه به اینکه بیشتر مناطق ایران در نواحی گرم و خشک جهان واقع شدهاند و همسایگان غربی او نیز دارای آب و هوای گرم و خشک میباشند و همچنین میزان بارندگی سالانه در ایران کمتر از میانگین جهانی میباشد، میتوان گفت که ایران جزو کشورهایی است که بطور جدی در معرض پدیده گرد و غبار قرار گرفته و اگر در آینده نزدیک راهی برای حل این بحران اندیشیده نشود،
مشکلات عدیدهای از جهات مختلف، که مهمترین آنها را میتوان مخاطرات اجتماعی دانست ایجاد خواهد شد. ایران به دلیل نزدیکی به بیابانهای کشورهای عراق، سوریه و عربستان و با توجه به اینکه اکثر سامانههای جوی از نواحی غربی وارد ایران میشوند بیشتر در معرض این پدیده اقلیمی قرار دارد. سالانه در سطح جهانی بین 0/5 تا 5 میلیارد تن ذرات گرد و غبار توسط طوفانها به نقاط مختلف دنیا انتقال پیدا میکنند که بیش از 70% این ذرات به صحرای آفریقا نسبت داده میشود و بیابان ساهارا2 را بزرگترین تولید کننده غبار در دنیا دانستهاند .(3) گاهی پدیده گرد وغبار آنقدر شدید میشود که این ذرات ممکن است تا ارتفاع شش کیلومتر صعود کنند و تا مسافت 20/000 کیلومتر انتقال یابند و در نتیجه باعث کاهش میدان دید شوند که عمق دید را در برخی موارد تا حدود 5 متر کاهش میدهد.
این امر تصادفات جادهای و خیابانی بسیاری را به دنبال خواهد داشت و تلفات جانی و مالی بسیاری را در پی خواهد داشت(.(4 در کل پدیده گرد و غبار مشکلات عدیدهای را در حوزههای مختلف محیط زیست و اکوسیستم منطقهای ایجاد کرده و باعث بروز بیماریهای مختلف از قبیل بیماریهای قلبی و تنفسی میشود و نارضایتی عمومی، کاهش تولید و بهرهوری، مهاجرت اجباری و در نتیجه مانع شدن بر ایجاد توسعه پایدار را در پی خواهد داشت و همچنین به ازای افزایش 10 میکروگرم در مترمکعب بر غلظت ذرات کوچکتر یا مساوی 10 میکرون کل مرگ و میر %1 افزایش مییابد .(5) در این راستا نشستها و مذاکرات مختلفی را در زمینه های بهداشتی، اقتصادی، محیطی، اجتماعی، سیاسی و ... را به همراه داشته و خواهد داشت. اما متاسفانه هنوز برنامههای ملی و بینالمللی کاربردی در حل این بحران محیطزیستی ایجاد نشده است. در این راستا جای دارد تا با برنامهریزی مناسب و صحیح در این زمینه راهی برای کنترل و کاهش اثرات زیست محیطی آن یافت و بتوان گامی موثر در جهت رفاه عمومی جامعه و کمک به ایجاد توسعهی پایدار برداشت.
