مفهوم اعتبار (روایی) به این سوال پاسخ میدهد که ابزار اندازهگیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را میسنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازهگیری نمی توان به دقت دادههای حاصل از آن اطمینان داشت. ابزار اندازهگیری ممکن است برای اندازهگیری یک خصیصه ویژه دارای اعتبار باشد، درحالی که برای سنجش همان خصیصه روی جامعه دیگر از هیچ گونه اعتباری برخوردار نباشد. برای مثال یک آزمون ریاضی ممکن است برای سنجش توانایی ریاضی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی از اعتبار لازم برخوردار باشد اما برای سنجش توانایی ریاضی دانش آموزان پایه سوم راهنمایی فاقد اعتبار باشد. روشهای متعددی برای تعیین اعتبار ابزار اندازهگیری وجود دارد که در اینجا به اختصار در مورد هر یک توضیح داده خواهد شد.
الف) اعتبار محتوا
اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که معمولاً برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازهگیری به کار برده می شود. به عنوان مثال برای یک آزمون پیشرفت تحصیلی باید اعتبار محتوای آن را مورد نظر قرار داد. اعتبار محتوای یک ابزار اندازهگیری به سوال های تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سؤالهای ابزار معرف ویژگی ها و مهارتهای ویژهای باشد که محقق قصد اندازهگیری آنها را داشته باشد، آزمون دارای اعتبار محتواست. برای اطمینان از اعتبار محتوا، باید در موقع ساختن ابزار (مانند طراحی پرسشنامه) چنان عمل کرد که سوال های تشکیل دهنده ابزار معرف قسمتهای محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین اعتبار محتوا ویژگی ساختاری ابزار است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده میشود. اعتبار محتوای یک آزمون معمولا توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می شود. ازاینرو اعتبار محتوا به قضاوت داوران بستگی دارد.
ب) اعتبار ملاکی
اعتبار ملاکی عبارت است از کارآمدی یک ابزار اندازهگیری در پیش بینی رفتار یک فرد در موقعیتهای خاص. برای این منظور عملکرد هر فرد در آزمون با یک ملاک مقایسه می شود. به عبارت دیگر اعتبار ملاکی یک ابزار اندازهگیری عبارت است از همبستگی بین نمرات آزمون ونمره ملاک. اعتبار ملاکی بردو نوع است:
۱- اعتبار پیش بین
۲- اعتبار همزمان
۱- اعتبار پیشبین: در اندازهگیری های روانی - تربیتی، اعتبار پیش بین عبارت است از بررسی
رابطه نمره های آزمونی که برخی ویژگی ها را میسنجد و آنچه ادعای پیشبینی آن را دارد. اعتبار
پیش بین می تواند به وسیله رابطه عملکرد در یک آزمون با آزمون ملاک رفتاری به دست آید. به عبارت دیگر ضریب همبستگی نمره های حاصل از اجرای آزمون با نمره های متغیر ملاک، نمایانگر اعتبار پیش بین است. برای مثال در یک تحقیق، ۸۸۲ مرد و زن به یک آزمون رغبت شغلی پاسخ گفتهاند. آزمودنیها ۱۲ ساله بودند و در ۱۹ سالگی مجدداً مورد بررسی قرار گرفتند. ۵۱ درصد
به شغلی که در آزمون انتخاب کرده بودند اشتغال داشتند. این دادهها اعتبار پیش بین این ابزار را نشان میدهد.
۲- اعتبار همزمان: اعتبار همزمان در مواردی به کار میرود که دادههای حاصله از دو اندازه گیری در یک زمان در دسترسی باشد. در این گونه موارد عملکرد در یک آزمون به عملکرد در آزمون دیگر مرتبط می شود. این فرآیند اعتبار همزمان نامیده می شود. اعتبار همزمان در مواردی محاسبه می شود که هدف جانشین کردن یک ابزار اندازهگیری به جای ابزار دیگری باشد. این امر بیشتر به علت ملاحظات مربوط به سهولت اجرای آزمون یا جانشین کردن یک آزمون کوتاهتر به جای یک آزمون طولانی تر است. در این مورد نیز ضریب همبستگی بین نمره های حاصل از اجرای آزمون با نمره های به دست آمده از اجرای آزمون دیگر یا اندازه های حاصل از اندازه گیری دیگری که همزمان به عمل آمده است به عنوان میزان اعتبار اندازه گیری به کار میرود.
ج) اعتبار سازه
اعتبار سازه یک ابزار اندازه گیری نمایانگر آن است که ابزار اندازه گیری تا چه اندازه یک سازه یا خصیصه ای را که مینای نظری دارد میسنجد. در بررسی اعتبار سازه باید به تدوین فرضیه هایی درباره مفاهیم اندازهگیری شده، آزمودن این فرضیه ها و محاسبه همبستگی نتایج با اندازه گیری اولیه پرداخت. اگر ضریب همبستگی حاصله بالا باشد اعتبار سازه افزایش مییابد ولی اگر همبستگی معنی دار نباشد علت را میتوان به عوامل زیر نسبت داد:
جمع آوری داده ها با اشکال همراه بوده است.
پیشبینی و فرضیه ها غلط بوده است.
ابزار، خصیصه مورد نظر را اندازهگیری نمی کند.
اگرچه فرآیند برقراری اعتبار سازه امر بی انتهایی است ولی محقق یا سازنده آزمون می تواند اعتبار سازه یک آزمون را در موقعیت های خاصی نشان دهد.
ازجمله شیوه هایی که برای تعیین اعتبار سازه به کار میرود موارد زیر است:
تفاوت های گروهی: اگر نظریه ای تفاوتی را بین گروهها (یا هیچ تفاوتی را) در نمرات آزمون پیش بینی کند، آزمونی که این تفاوت را نشان دهد (یا ندهد) دارای اعتبار سازه است. برای مثال پیش بینی می شود که کودکان و بزرگسالان در بلوغ اجتماعی باهم تفاوت دارند. بنابراین اگر آزمونی که برای اندازه گیری خصیصه بلوغ اجتماعی ساخته شده باشد، تفاوت معنی داری را بین کودکان و بزرگسالان نشان دهد دارای اعتبار سازه است.
تغییرات: چنانچه نظریه ای پیشبینی کند که خصیصه مورد اندازه گیری تحت تأثیر زمان یا مداخله آزمایشی قرار میگیرد، اگر نمرات آزمون این تاثیر را نشان دهد دارای اعتبار سازه است. برای مثال اگر آزمونی مهارت های کلامی را میسنجد باید با افزایش سن آزمودنیها نمرات افزایش یابد، یا اگر مداخله اجتماعی برای پرورش این مهارتها صورت گرفته باشد نمرات پیش آزمون و پس آزمون باید تغییرات معنی داری را نشان دهد.
اعتبار همگراو واگرا(تشخیصی(هرگاه یک یا چند خصیصه از طریق دو یا چند روش اندازه گیری شوند همبستگی بین این اندازه گیری ها دو شاخص مهم اعتبار را فراهم می آورد. اگر همبستگی بین نمرات آزمون هایی که خصیصه واحدی را اندازه گیری میکند بالا باشد، آزمونها دارای اعتبار همگرا است. چنانچه همبستگی بین آزمونهایی که خصیصه های متفاوتی را اندازه گیری می کند پایین باشد، آزمون ها دارای اعتبار تشخیصی یا واگراست
د) اعتبار عاملی
اعتبار عاملی صورتی از اعتبار سازه است که از طریق تحلیل عاملی به دست میآید. یک عامل، یک متغیر فرضی (سازه) است که نمرات مشاهده شده را در یک یا چند متغیر تحت تاثیر قرار می دهد. هرگاه تحلیل عاملی روی یک ماتریس همبستگی صورت گیرد آزمون هایی که تحت تاثیر عوامل خاصی قرار گرفته دارای بار عاملی بالا در آن عامل است.
۴-۳-۴- پرسشنامه
توضیحات مربوط به سوالات و طراحی پرسشنامه نیز در فصل سوم پایان نامه می آید.
نکته:
با توجه به مدل تحقیق و متغیرهای موجود در مدل بایستی سوالات پرسشنامه طرح شوند. در واقع به ازای هر یک از متغیرها تعدادی سوال خواهیم داشت که درنهایت با پخش کردن آنها بین نمونه آماری خود اقدام به نظرخواهی از افراد می کنیم.
۴-۴- نگارش فصل چهارم پایان نامه (تجزیه وتحلیل داده ها)
در این فصل به عنوان داوری بی طرف تنها باید به ارائه نتایج و مقایسه آنها بر اساس اهداف و فرضیات تعیین شده بپردازید. لازم است به نتیجه مقایسه و آزمونهای آماری و سطح معنی داری آنها (مقدار (p برحسب نوع مطالعه و اهداف و فرضیات اشاره شود اما نتیجهگیری نهایی و نحوه تعمیم این نتایج و توجیه آنها به فصل بعدی (بحث و نتیجه گیری) موکول می شود. به طورکلی نتایج تجزیهوتحلیل تحقیق به ترتیب زیر سازماندهی و ارائه میشود:
معرفی موارد مطالعه شده برحسب متغیرهای زمینهای مورد نظر (مثلاً ترکیب سنی و جنسی گروههای مطالعه)، فراوانی متغیرهای مستقل در گروههای مطالعه (مثلاً درصد سیگاری هادر هر گروه(
فراوانی متغیر وابسته برحسب فراوانی متغیرهای مستقل و با توجه به مطالعه و اهداف مثلاًفراوانی سرفه مزمن در گروه سیگاری و غیر سیگاری)
انجام و ارائه آزمون های آماری برحسب نوع مطالعه، اهداف و فرضیات
ارائه نتایج فوق در قالب متن، جدول و نمودار انجام میگیرد.
متن: هرگاه بتوان با بیان ساده و غیر ریاضی با خواننده ارتباط برقرار کرد، نتایج به صورت متن ارائه میشود. مثلاً اگر از ۱۰۰ بیمار، نیمی سیگاری و نیمی دیگر غیر سیگاری باشند همین اشاره کفایت میکند و نیازی به تنظیم جدول و کشیدن نمودار نیست. متن نوشته شده در فصل نتایج میتواند شامل دو قسمت اطلاعات خودکفای نوشتاری، شرح و نتیجهگیری از اطلاعات ارائه شده در جداول و نمودارها باشد. توجه به این نکته ضروری است که منظور از شرح اطلاعات، نتیجه کلی است که خواننده بایستی از جدول و نمودار بگیرد.
جدول: اطلاعات آماری و دادههایی را که به دلیل حجم زیاد نتوان در متن گنجاند (و در صورت ارائه خواننده را گیج خواهد کرد) بایستی دستهبندی و تنظیم و در جدول های مناسب ارائه کرد. تنظیم یک جدول مناسب دارای قواعدی به شرح زیر است:
۱ - شماره و عنوان کامل در بالای جدول (همراه با اشاره به جمعیت مورد مطالعه، زمان و مکان)
۲- قرار دادن متغیر مورد نظر در اولین ستون و تعداد و درصد آن در ستونهای بعدی (در جداول یک متغیره - مانند جدول شماره ۱)
جدول شماره ۱- توزیع سنی معلولان مراجعه کننده به مرکز ارتوپدی فنی هلال احمر در سال ۱۳۷۱
۳- قرار دادن متغیر مستقل در سطرهای افقی و متغیرهای وابسته در ستون های عمودی در جداول دومتغیرهای که رابطه یک متغیر مستقل را با یک متغیر وابسته نشان میدهد (مثال: جدول شماره ۲.
جدول شماره ۲- توزیع فراوانی طول مدت درمان در مبتلایان به کمردرد مراجعه کننده به مرکز بهداشتی درمانی شفا برحسب گروه سنی در سال ۱۳۷۱
۴- هر جدول بایستی دارای سطر و ستون جمع باشد.
۵- محتوای جدول (عناوین سطرها و ستون ها و ارقام مندرج و درصدها و...) واضح و بامعنی باشد. اگر به علت کمبود جا از علائم اختصاری استفاده می شود، شرح این علائم بایستی در زیر جدول و با حروف ریزتر آورده شود.
۶- جداول فارسی از راست به چپ تنظیم شود.
۷- در مورد نحوه دقیق طبقه بندی یک متغیر در جدول نمیتوان قانون کلی صادر کرد ولی عوامل مهمی که در این زمینه مورد توجه قرار میگیرد عبارتند از:
توجه به این مطلب که آیا طبقهبندی متغیر به نوعی زمینه علمی وابسته است یا خیر؟ مثلاً برای سرخک میتوان طبقات سنی کمتر از ۲ سال، ۲ تا ۱۵ سال و بالاتر از ۱۵ سال را داشت، درحالی که در مورد بیماریهای ایسکمیک قلبی تنظیم طبقات سنی به صورت کمتر از ۳۰، ۳۰ تا ۴۵ سال و بالاتر از ۴۵ منطقی تر است.
اگر بخواهیم نتایج خود را با دیگران مقایسه کنیم در این صورت بایستی طبقه بندی ما مطابق همان الگویی باشد که زمینه مقایسه ماست.
تعداد طبقات نه باید آنقدر کم باشد که بعضی نتایج در آن گم شود. نه آنقدر زیاد که تجزیهوتحلیل را مشکل سازد. طبقه بندی متغیر بایستی جامع و مانع باشد یعنی هر مورد تحت مطالعه، جایی برای خود داشته باشد و هر رقم در بیش از یک گروه نیاید. ۸- در جداولی که آزمون آماری انجام شده، نوع تست به کار رفته و مقدار آن (مثلاً ۳/۸۵-t۶/۲۵=x2) و مقدار p (مثلاً 05/P<0) ارائه شود.
تصویر و نمودار: هنگامی که تفهیم اطلاعات به خاطر گستردگی، تنوع یا برخی از ویژگیها (مثلا روند تغییرات) توسط جدول مشکل باشد، نمودار به کمک ما می آید. قبل از انتخاب نمودار بایستیبه دادهها نگاه کرد و نوع آنها را تشخیص داد و سپس مناسب ترین روش نمایش را انتخاب کرد.
۴- ۵- نگارش فصل پنجم پایان نامه (بحث و نتیجه گیری کلی و پیشنهادها)
بحث و نتیجه گیری: در این مبحت نتایج ارائه شده در فصل قبلی را مورد بحث قرار دهید. از زیاد یا کم بودن یک عامل در یک دسته بیمار چه نتیجهای می گیرید؟ چگونه آن را توجیه می کنید؟ تا چه حد در اثبات فرضیه (فرضیات) خود موفق بودهاید؟ وجوه تشابه و تناقض یافتههای شما با سایر مطالعات انجام شده در این زمینه چیست و چگونه آن را توجیه می کنید؟ با توجه به مجموعه شواهد به چه نتیجه کلی دست یافته اید؟
نتیجه گیریها و بحثهای شما میتواند برحسب گستردگی موضوع و تعداد متغیرهای مورد بررسی بسیار مفصل یا محدود و مختصر باشد. به هرحالی در اینجاست که اطلاعات خود را درباره موضوع مورد تحقیق و مهارت خود را در تامین ارتباط بین عوامل و تعمیم نتایج به نمایش می گذارید.
در تدوین این مبحث به نکات زیر توجه فرمایید:
تنها نتایجی مورد بحث قرار میگیرند که در فصل یافته ها (۴) به آن اشاره شده است.
مقایسه یافته ها با سایر مطالعات انجام شده و تعمیم آنها به جامعه هدف با توجه به روش مطالعه و طراحی آن امکان پذیر است.
پیشنهادها: این قسمت را با توجه به نتایجی که گرفته اید در قالب اجزای زیر تدوین کنید.
پیشنهادهایی در رابطه با به کارگیری یافته های تحقیق پیشنهادهایی بر اساس زمینه های جدیدی که برای تحقیقات بعدی ایجاد شده است.
نکته:
در پایان کار و اتمام فصل پنج می بایست فهرست منابع استفاده شده نوشته شود. در واقع ذکر منابع علاوه بر اعتبار بخشیدن به تحقیق انجام شده، نشانگر رعایت اخلاق تحقیق نیز هست. بعد از ذکر منابع بخشی به عنوان پیوستها داریم که در آن پرسشنامه استفاده شده و اطلاعاتی نظیر خروجی های نرمافزارهای استفاده شده مربوط به بخش تجزیه وتحلیل می آید.
