فولکسونومی چیست؟

فولکسونومی (رده بندی مردمی)

سازماندهی اطلاعات (گردآوری، ذخیره و پردازشی) به منظور تسهیل فرایند بازیابی اطلاعات مناسب در کوتاهترین زمان ممکن، همواره یکی از مهم ترین مسائل و مباحث در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی بوده است که امروزه با ورود فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نوین مانند اینترنت و وب دستخوش تغییر و چالش شده است. یکی از جلوههای شناخته شده سازماندهی اطلاعات، ردهبندی است که با هدف تعیین محتوای موضوعی و شناسایی مفاهیم اصلی آثار، تخصیص شماره بازیابی، گروه بندی آثار هم موضوع و جایابی آثار از طریق شماره بازیابی انجام می شود که در نهایت در کتابخانه ها مورد استفاده کاربران قرار میگیرد. در واقع، ردهبندی باعث می شود که آثار هم موضوع کنار هم قرار گیرند و دسترسی به اطلاعات مرتبط افزایش یابد. به تعبیر دیگر، محتوای موضوعی آثار موجب می شود تا آثار فارغ از عنوان، نویسنده، قطع و اندازه در یک رده یا زیررده واحد کنار هم قرار گیرند.

در تدوین نظامهای رده بندی، کتابخانه ها از پیشگامان طراحی نظامهای فهرست نویسی و رده بندی برای منابع اطلاعاتی کتابخانه ای به شمار می روند. هدف اصلی فهرست نویسی و رده بندی، تسهيل دسترسی به اطلاعات مورد نیاز افراد در کوتاه ترین زمان ممکن است. نگاهی به تاریخ کتابخانه ها از دوران باستان تاکنون، نشان میدهد که کتابداران همواره در صدد یافتن راهی برای نظم دادن به مجموعه ها بوده اند تا دسترسی اثربخشی به محتوای منابع کتابخانه به عنوان یک پایگاه اطلاعاتی امکان پذیر باشد. به همین جهت در هر زمان با توجه به ویژگی های منابع کتابخانه و با استفاده از امکانات موجود، در مجموعه ها نظمی برقرار کرده اند تا از طریق آن، .دسترسی به مجموعه ها سریع تر و دقیق تر صورت گیرد

با ظهور منابع کتابخانه ای جدید، به معنای سازماندهی انواع بسیاری از اطلاعات و رسانه ها مورد توجه قرار گرفت، اطلاعاتی که در منابع فیزیکی مانند کتابها، نوارهای ویدیویی یا تصاویر ذخیره شده اند و سازماندهی اطلاعات مجازی یعنی اطلاعاتی که به صورت الکترونیکی در قالب کلمات، صداها یا تصاویر ذخیره شده اند و از طریق شبکه های رایانه ای قابل دسترسی میباشند (نوروزی و منصوری، ۱۳۸۵).

 

وب اکنون په عنوان یک منبع اطلاعاتی روزآمد و همیشه در دسترس در نظر گرفته می شود و به کتابخانه ای مبدل شده که دانش های بشری را به شکلی - الکترونیکی در خود گردآوری کرده است. اما مهم ترین و اصلی ترین تفاوت این به اصطلاح کتابخانه دیجیتالی بزرگ با کتابخانه های معمولی، در روند سازماندهی و رده بندی اطلاعات و اسناد موجود در آنها است؛ زیرا استانداردها و قوانین مدونی با - هدف گردآوری، سازماندهی، بازیابی و اشاعه اطلاعات و دانش در کتابخانه ها - تدوین گردیده که از جمله آنها میتوان به قوانین فهرست نویسی انگلو- امریکن یا رده بندی های ده دهی دیوئی و کنگره اشاره کرد، در حالی که یک چنین قوانین ،مشابهی برای اطلاعات و اسناد موجود در وب تدوین نشده اند (حسینی1385)

تاکنون دو شيوه رده بندی علوم و اطلاعات در جهان شکل گرفته است که عبارت انداز:

 رده بندی کتابخانه ای

رده بندی کتابخانه ای نظامی برای طبقه بندی علوم گوناگون، سازماندهی و کدگذاری منابع کتابخانه ای (کتاب چاپی یا الکترونیکی، نشریه های ادواری چاپی یا الکترونیکی، مواد دیداری-شنیداری، فایلهای رایانه ای، نقشه ها، اسناد، نسخه های خطی و سایر منابع اطلاعاتی) براساس موضوع هر اثر است. به دیگر سخن «عمل سازماندهی جهان دانش به برخی نظم های نظام مند است». معروفترین نظام های رده بندی کتابخانه ای، رده بندی ده دهی دیویی و ردهبندی کتابخانه کنگره هستند که در رده های اصلی یا کلی به صورت سلسله مراتبی و شمارشی می باشند. نظامهای ردهبندی کتابخانه ای از «قواعد فهرست نویسی انگلو امریکن»، سرعنوان های موضوعی، طرح های رده بندی و جدول نشانه مؤلف سه رقمی کاتر-سن برن به منظور شماره سازی و تخصیص شماره ردهبندی به هر اثر استفاده می کنند.

مراحل فهرست نویسی و رده بندی مواد کتابخانه ای توسط متخصصان فهرست نویسی و رده بندی، کتابداران و نمایه سازان انجام می شود. کاربرد اصلی این نظام رده بندی، در سازماندهی مواد کتابخانه ای اعم از چاپی و غیر چاپی رسانه های سنتی اطلاعات است؛ ولی در سالهای اخیر به منظور سازماندهی سایر تی انجام گرفته است.

اختراع اینترنت و وب، نظام های رده بندی سنتی و کتابداران را با چالش های ویژه ای روبه رو ساخته است. با این وجود، کتابداران سعی کردهاند که از نظامهای منابع کتابخانه ای به ویژه منابع اینترنتی رده بندی کتابخانه ای به منظور سازماندهی منابع اطلاعاتی موجود در اینترنت و وب استفاده نمایند. مهم ترین راهنماهایی که توسط کتابداران یا براساس اصول رده بندی کتابداری طراحی شده اند، عبارتند از:

  • راهنمای BUBL ( www.bubl.ac.uk) راهنمای  نظام رده بنای دهبالهی دیویی به منظور رده بندی منابع اینترنتی استفاده می کند. در واقع، یک خحد مت اطلاعاتی برای جامعه دانشگاهی انگلستان است و به همین دلیل منابع انگلیسی زبان را پوشش میدهد.
  • راهنمای آزاد www .dmoz .org. تقریباً جامع ترین راهنما برای وب است که توسط افراد از کشورهای مختلف داوری و طراحی شده است و از اصول کتابداری تا حدودی استفاده می کند.
  • راهنمایی یاهو (http://dir.yahoo.com): راهنمای وب است که توسط افراد از کشورهای مختلف داوری می شود و تا جدودی از اصول ردهبندی چهریزهای استفاده می کند.
  • نمایه کتابداران برای اینترنت (www.lii.org): توسط کتابداران آمریکایی طراحی و اداره میشود. به همین دلیل بیشتر منابع انگلیسی زبان و آمریکایی را پوشش میدهد.
  • کتابخانه عمومی اینترنت (www.ipl.org): یک خدمت اطلاعاتی عمومی است که توسط کتابداران دانشگاه میشیگان تهیه شده است و منابع انگلیسی زبان را پوشش میدهد(نوروزی و منصوری، ۱۳۸۵).