بخشی از مقاله
کشاورزی از سوی دیگر باعث افزایش غلظت گازهای گلخانهای در چند دهه اخیر شده است. گرمایش جهانی تأثیر زیادی بر چرخه هیدرولوژی و سیستمهای منابع آب دارد در این شرایط باید به کمک دستیابی به فنآوری های نوین و در اختیار داشتن داده های متعدد از متغیرهای آب و هوایی و و درک روابط بین آن ها با استفاده از مدلهای ریاضی و رایانهای به پیش بینی مسائل آب و هوایی و عوامل مؤثر بر تغییرات آن پرداخت به نحوی که در حیطه توانایی خود به پیش بینی و عوامل مؤثر بر تغییرات آب و هوا پاسخ داد مبانی نظری و پیشینه تحقیق رینگو2 و همکاران - 1996 - ، معتقدند اگرچه ممکن است تغییر آب و هوا بخش های زیادی از محیطزیست را تحت تأثیر قرار دهد ولی آب، اصلیترین عامل تأثیرپذیر از تغییر آب و هوا است. تغییرات آب و هوایی و تأثیرات آن خصوصا بر منابع آب در سالهای اخیر موضوع مطالعات زیادی در خارج و داخل کشور بوده است که عمدتا بر روی تأثیر تغییرات اقلیم بر روی منابع آب و عدم قطعیت ناشی از مدلهای گردش عمومی جو انجام شده است. از جمله مطالعات خارجی می توان به مطالعات کریستنسن3 و همکاران - 2004 - بر روی حوضه رودخانه کلرادو با عنوان اثر تغییرات آب و هوایی را بر روی دما، بارش و رواناب رودخانه ، پل4 و همکاران - 2007 - با عنوان بررسی تأثیر تغییر بارش و دما بر هیدرولوژی حوضهای در قطب شمال، کیتسوس5 و همکاران - 2009 - با عنوان پیشبینی اثرات تغییرات آب و هوایی در حوضهی آبریز سد استرلینگ در جنوب غربی استرالیا ، پاسکال6 و همکاران - 2015 - ، با عنوان تأثیر تغییرات آب و هوا بر روی منابع آب در شمال شرقی منطقه مدیترانه و از بین مطالعات داخلی میتوان به مطالعات جهانبخش و ترابی - 1383 - ، صمدی و همکاران . - 1386 - بابائیان و همکاران - 1388 - ، ثانیخانی و همکاران - 1392 - عالینژاد و همکاران - 2016 - اشاره کرد.
مواد و روشها منطقه مورد مطالعه حوضه آبریز شهرچای ارومیه در قسمت غربی دریاچه ارومیه واقع شده است. مساحت تقریبی آن در محل ایستگاه بردهسور 167/75 کیلومترمربع است. شکل 1 موقعیت حوضه آبریز شهرچای ارومیه را در میان حوضههای آبریز کشور وحوضه آبریز دریاچه ارومیه نشان میدهد. در این مطالعه جهت شبیه سازی رواناب سطحی از مدل HEC-HMS استفاده شد - . - HEC, 2013 برای این منظور پس از واسنجی و صحت سنجی مدل HEC-HMS در دوره پایه که دوره واسنجی - 2004-2010 - و صحت سنجی - 2010-2013 - انتخاب شد و استفاده از خروجی شش مدل گردش عمومی جو و ریز مقیاس نمایی آن - توسط مدل LARS-WG - سمنوف و همکاران، - 1998 تحت سناریوهای A1B، A2 و - B1 با استفاده از آماره های ارزیابی عملکرد R2 - و - EMRS، مناسب ترین مدل برای تولید داده های دما و بارش برای دوره آتی - 2011-2030 - انتخاب شد. در مرحله بعد بارش و دما در دوره آتی توسط مدل LARS-WG تولید و بهعنوان ورودی مدل HEC-HMS استفاده گردید و رواناب سطحی دوره آتی - 2011-2030 - شبیه سازی شد. در این مطالعه از داده های دما و بارش ایستگاه سینوپتیک ارومیه و میزان دبی روزانه جریان رودخانه در ایستگاه هیدرومتری بردهسور - واقع در خروجی حوضه - استفاده شد. پارامترهای مدل HEC-HMS برای شبیه سازی رواناب سطحی در مطالعه جهانبخش و همکاران - 1394 - ، برای حوضه شهرچای محاسبه شده است.
یافته ها و بحث
شکل 2 مدل حوضه را در نرم افزار HEC-HMS نشان می دهد. همان طور که از شکل مشخص است حوضه مورد مطالعه به 5 زیر حوضه قابل تقسیم است، طوری که هر زیر حوضه یک آبراهه فرعی از حوضه شهرچای را در بر میگیرد. شکل 3 و 4 نتیجه شبیهسازی بارش- رواناب را در دوره واسنجی و صحت سنجی در محل ایستگاه هیدرومتری بردهسور نشان می دهد. در این شکل جریان مشاهداتی و جریان محاسباتی با دو رنگ متفاوت نشان داده شدهاند. همان طور که از شکل می توان فهمید مدل با دقت نسبتا بالایی شبیهسازی را انجام داده است. مخصوصا مدل دبیهای اوج را بطور مناسب شبیهسازی کرده است. جدول 1 مشخصات فیزیوگرافی حوضه شهرچای در محل ایستگاه بردهسور را نشان می دهد.
