بخشی از مقاله
چکیده :
قرآن کتاب هدایت انسان است وبرای تحقق اهداف هدایتی آن فهمیدن و درک درست و دقیق قرآن ضروری است .خداوند سبحان در آیات فراوان به صراحت یا با کنایه ، انسان را به تدبﱡر در آیات خود فرا خوانده است .
این پژوهش بر آن است که به ترمینولوژی - به فرایندی اطلاق می گردد که به مطالعه اصطلاح و مفاهیم می پردازد - مفاهیم تدبﱡر ، تفکّر ، تفقّه ، تعقل ، تذکّر ، تفسیر ، و تفاوت تدبﱡر با سایر مفاهیم و همچنین بیان مراتب آنها بپردازد .
لحن خطاب های قرآن در آیات متعدد ، در مورد تدبﱡر ، ذهن هوشمند انسان را به این سؤال معطوف می دارد که به راستی تدبﱡر در قرآن به چه معناست و چه تفاوتی با سایر مفاهیم دارد و مراتب آنها چگونه است ؟ روشی که دراین پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است ، روش اسنادی یا کتابخانه ای می باشد .
مقدمه :
» قرآن مجید از "تفکﱡر و تدبﱡر" بسیار ستایش کرده است و خود از راه یادآوری یا بیان و توضیح آیات با مثالها و وصف های گوناگون و با گزارش کردن داستان ها به بهترین بیان می کوشد که انسان را به فکر کردن و تدبﱡر وا دارد تا با اندیشیدن درباره زندگی دنیا و آخرت مسیر تکاملی خود را شکل دهد و فریفته دنیا نشود و دنیا را هدف قرار ندهد .
قرآن در خصوص اینکه ، هدف از نزول قرآن تدبﱡر و تفکﱡر و اندیشیدن است ، می فرمایند : " وَأنزَلنا إلَیکَ الذﱢکرَ لِتُبَیِنَ لِلنّاسِ ما نُزﱢلَ إلَیهِم وَ لَعَلﱠهُم یَتَفَکَّرون " - نحل - 44 /
"و قرآن را به سوی تو فرو فرستادیم تا آنچه را نازل شده است ، برای مردم تبیین کنی و تا شاید بیندیشند .
در آیه فوق مراد از "الذﱢکر" قرآن است ، زیرا انسان را از غفلت و جهالت بیرون می آورد و به شاهراه هدایت سوق می دهد ، ولی باید توجه داشت که قرآن گرچه " ذکر" است ولی تأثیر قرآن در قلوب ، موقوف بر فکر کردن و اندیشیدن است .
بنابراین یکی از نکاتی که باید در فهم مورد توجه قرار گیرد ، " تدبﱡر" یعنی " پی گرفتن علمی و عملی قرآن " است . زیرا فهم قرآن پس از فراگیری و مراجعه مکرَر با " تدبُّر" دنبال کردن وپی گرفتن علمی و عملی حاصل می شود
خداوند متعال در قرآن کریم چندین بار در آیات متعدد به این مهم اشاره می فرمایند : " کتابٌ أنزَلناهُ إلَیکَ مُبارَکٌ لِیَدﱠ بَروا ءایاتِهِ وَ لَیَتَذَگَّرَ أُولوالأَباب "
" این کتابی است پر برکت که بر تو نازل کرده ایم تا در آیات آن تدبُّر کنند و خردمندان متذکر شوند. "
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می فرمایند : " تدبﱡر یعنی گرفتن چیزی بعد از چیز دیگری است و به معنای تأمل در آیه پس از آیه دیگری است . "
آیه اللّه مکارم شیرازی در تفسیر نمونه می فرمایند : " تدبﱡر " به معنای بررسی نتایج وعواقب چیزی است
