بخشی از مقاله
چکیده:
شادي و نشاط و سرور یکی از نیازهاي روحی و فطري انسان است که در سبک زندگی اسلامی از جایگاه ممتازي برخوردار است. دین اسلام که به تمام نیازهاي روحی وجسمی انسان توجه داشته، این موضوع را نیز موردتوجه قرار داده است. وجود آیات متعدد در قرآن کریم، سخنان پیامبر - ص - و احادیث و روایات منقول از ائمه ي معصومین - ع - حاکی از اهمیت موضوع شادي در سبک زندگی اسلامی است. سوال اصلی دراین نوشتار تحقیقاتی چیستی ماهیت شادي درقرآن وروایات و جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی است؟ واین که راهکارهاي عملی براي شاد زیستن چیست؟ روش این تحقیق کتابخانه اي با بهره گیري از نتایج پژوهش هاي میدانی است.
واژگان کلیدي: شادي، سبک زندگی اسلامی، قرآن کریم، روایات.
مقدمه
خنده، شوخی و شادمانی ویژگی شایسته انسان هاست که از گستره احساسات آنان دستچین می شود، نشان از نشاط روحی داشته و موجب بردباري و شکیبایی آدمی می شود. رهآورد این صفات سه گانه، رهایی انسان از فرسودگی خاطر و دوري از پژمردگی گلبرگ هاي وجود بوده که در پرتو آن آرامش، آینده نگري و بصیرت افزون تري در تصمیم گیري ها فراهم شده و دشواري کمتر و کامیابی بیشتري در مسیر زندگی خواهد بود. به جرات می توان گفت که این موضوع از اهمیت بسیار والایی درزندگانی برخوردار می باشد.آیین آسمانی اسلام که دینی کامل و جامع است،با توجه به نیازهاي انسان و زمینه هاي کمال و تکامل او در جلوه هاي مختلف، نگاهی همه سویه به این پدیده نموده و براي تجدید توان و کسب نشاط و طراوت روحی، راهکاري به نام خرسند سازي همنوعان را ارائه کرده وآن را از خصلت هاي خدا جویان دانسته است.
از این رو رهبانیّت یا دوري از لذّت هاي زندگی و شادي هاي شایسته فردي و اجتماعی را ممنوع ساخته، حضور در عرصه هاي مختلف و بهره گیري از نشاط، تنوّع و شادي را سیره اي پسندیده ،بلکه عبادتی بزرگ معرفی نموده است.بی شک آشنایی با مجموعه آموزه هاي دینی، احیاگر نوعی اعتدال، روشن بینی و جامع نگري است تا در کنار اشک و آه، دعا و مناجات و سیاه پوشی در سوك پیشوایان تابناك، تمامی دین باوران بینش مند و خردورز، از ظاهري آراسته و زیبا، پوششی روشن و روح افزا و بویی خوش و دل آرا بهره مند شوند؛ خرسند و خوشحال و پر سرور و شادمان در صحنه هاي مختلف اجتماع ظاهر شوند.
علاوه بر معارف ناب دینی، روانشناسان نیز بین خنده و نشاط روحی با سلامتی سایر اعضاي بدن ارتباطی نزدیک دیده ، خوش رویی و خرسندي را بهترین راه ارتباط با همگان به ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان ارزیابی می کنند و حتّی برخی از آنان روان درمانی را با خنده انجام داده و سلامت جسمانی را در افق نشاط و شادابی روانی جستجو می کنند .با نگاهی به جامعه و جلوه هاي مختلف بینش ها و گرایش هاي افراد، دیدگاه هاي متفاوت یا متضادي دیده می شود که در پاره اي از صحنه ها مایه تعجب خواهد بود :دیدگاه نخست عرصه هاي گوناگون زندگی را تالار نمایشی خنده آور می داند که در لحظه هاي آن باید به خنده و قهقهه پرداخت و به دور از هر مسئولیّتی، همراه با گفتنی هاي شادي بخش، زیبا پوشید و گوارا نوشید تا در نگاه دیگران خوشبخت واقعی دانسته شده ، زندگی لبریز از خوشی و شادمانی داشت !
از این رو چون سخن از واقعیات زندگی و حقایق مقدس هستی با اینان مطرح شده و مسئولیت انسان در صحنه هاي مختلف اجتماع گوشزد می شود، سر تکان داده و چهره بر می گردانند.دیدگاه دیگر آن است که خنده و شوخی کار انسان هاي سبک، جلف و بی خرد است؛ کسانی که زندگی را بازیچه دانسته و هیچ مسئولیتی در خود احساس نمی کنند! باید سنگین و باوقار، سخت و همیشه جدّي بود، تا وقار و عظمت و ابهت به دست آورد و اطرافیان نگاه بالایی به ما داشته و بدانند حالات کودکا نه در ما وجود ندارد!اینان دوستان و نزدیکان را در حسرت لبخندي اندك فرو می برند و هماره صورتی فرو رفته در قحطیِ نشاط و شادي داشته ، تمامی ناهمواري هاي زندگی و سنگلاخ هاي حوادث در نقشه پر چین و چروك چهره آنان نمایان است.
با ورود در هر محفلی، خود، خانواده و اطرافیان را در ماتمی جانکاه و لحظاتی سخت و دردآلود فرو برده ، رهایی از وضعیتی اینچنین را آرزوي قلبی تمامی حاضران می نمایند !!دیدگاه سوم آن است که آفرینش، داستانی خیالی، کتابی خنده آور و یا مهمانخانه تن پروري نیست تا یگانه آرمان انسان، جشن و شادکامی و فریاد و پایکوبی در آن محسوب شود ! و یا عظمت شخصیت آدمی هرگز در لابلاي چین و چروكِ چهره و فریاد رعد آساي او احساس نمی شود ، بلکه گسترة هستی مدرسه اي بس بزرگ است که با آغاز تکلیف ، همه ما حضوري جدّي در آن می یابیم و در هر لحظه آن باید هوشیاري و آگاهی خویش را افزایش دهیم و در امتحان هاي مختلف سربلند و پیروز بیرون می آییم .
در این میان تبسّم ، خنده ، شوخی و شادمانی ، ارمغان هاي الهی در آغوش عشق و احساس انسان هاست که با هر یک ، این ایّام ارزشمند را می توان با طراوت و پرنشاط سپري کرد و با نگرشی روشن از دانش و بینش، هیچگاه شیرینی و حلاوت این صفات را با زهرِ گناه ، آلوده نساخت !سوالات اصلی این تحقیق عبارتند از:
-1 تعریف وماهیت شادي درقرآن وروایات چیست؟
-2 شادي ونشاط درقرآن وروایات از چه جایگاهی برخورداراست؟
-3پژوهشگران اجتماعی شادمانی راچگونه توصیف نموده اند؟
-4راهکارهاي عملی براي داشتن زندگانی شاد و سالم بر اساس سبک زندگی اسلامی چیست؟
روش تحقیق دراین نوشتار، کتابخانه اي بوده،ابزار تحقیق مطالعه،مشاهده ودرپارهاي از موارد مصاحبه بوده است.درزمینه پیشینه تحقیق کارهاي متعدد وپراکنده اي صورت گرفته که پارهاي از آن ها درمنابع آمده است.
شوخی، شادي و شادمانی
شوخی یا مزاح نوعی نکته سنجی در عبارات ، استفاده از الفاظ به صورت غیر واقعی ، نگاه ملیح و نمکین به پاره اي حوادث و خوش طبعی با دیگران در گفت و گوهاي روزمره است که از دیرباز بین جوامع مختلف با نگرش هاي گوناگون فرهنگی اجتماعی به چشم می خورده است، گرچه در برخی فرهنگ ها و مناطق جغرافیایی بعضی از مردم به این ویژگی شهره شده اند و هر جا به طنز ، شوخی و یا مزاح پرداخته می شود ، از سخنان شیرین ، نکته هاي زیبا ، حاضر جوابی ها و یا فکاهی هاي دلپذیر آنها سخن به میان می آید ، امّا در تمامی ملّت ها نوعی شوخ طبعی و نشاط آفرینی وجود دارد چنانکه در بین پیشوایان قدسی و معصوم علیهم السّلام و اصحاب و یاران چنین صفت دلپسندي به چشم می خورد . افزون بر شوخی، »شادي و شادمانی« که در فرهنگ دینی، »سرور« نام گرفته ، صفتی پنهان و قلبی است که به خاطر دستیابی به خیر و منفعت و همراه با لذّت درونیِ انسان خواهد بود. از این رو مفهوم سرّ یا ویژگی ناپیدا در آن وجود دارد و صاحب نظران آن را »شادي خالص قلبی« دانسته اند.
فَرَح ، واژه اي معادل سرور است و سرور محصول اندیشه و تفکر انسان بوده و هیچ صفت ناپسندي به دنبال نخواهد داشت. گرچه در قرآن کریم فرح و شادي گاه در جلوه اي ستایش شده بیان گردیده :» یَومَئِذٍ یَفرَحُ المؤمِنُونِ بِنَصراللّه - «روم/آیه - 4 و گاهی در چهره اي نکوهش شده و ناپسند : »فَرِحَ المُخَلﱠفُونَ بِمَقعَدِهِم خِلافَ رَسُولِ اللّه - «توبه/آیه - 81در نگاه رهبران مذهبی ، شادي و سرور موجب گسترش نشاط ، آرامش و آسایش روح گردیده، همان گونه که غم و اندوه این دو را به هم زده ، نوعی گرفتگی و در خود فرو رفتن ایجاد می کند و دستاورد آن تسلط و قدرتِ عقل بر امور خواهد بود .شادي یکی از نیازهاي انسان و لازمه زندگی اوست.
از این رو چون از بام بلند هستی، نگاهی پردامنه به گسترة بی کران آفرینش نماییم، به خوبی در می یابیم که در سراسر خلقت، جلوه هایی چشم نواز و روح پرور از شاديوشادمانی براي آدمی فراهم شده است: بهار طرب انگیز، آبشارهاي زیبا، گل هاي رنگارنگ، منظرة طلوع خورشید، صبح دل انگیز، پرندگان قشنگ و نغمه خوان، رنگ هاي متنوع و روح بخش و حتّی ازدواج و زناشویی بین زن و مرد و محبّت و مهربانی بین انسان ها، همه و همه چلوه هاي شادي پرور و سرور آفرین خواهند بود.همچنان که غم و اندوه نیز جزء زندگی انسان بوده و سنّت هایی در طبیعت جاري است که هر یک ماتم انگیزواندوه آفرین خواهند بود. همانند فصل خزان، یخ بستن رودخانه ها، غروب خورشید، پژمرده شدن گل ها، بیماري
