مقاله شناسایی تفاوت سازمانی مدیریت اسلامی و مدیریت مکاتب غرب با رویکرد فرماندهی و کنترل

بخشی از مقاله

چکیده

از دیر باز و از زمانی که آدمی پا به عرصه جهان نهاد و زندگی جمعی و گروهی را آغاز کرد، فکر سرپرستی و مدیریت در اذهان پرورش یافت، تا جایی که امروزه تحقق اهداف هر سازمانی وابسته به مدیریت آن سازمان و چگونگی اداره ی آن به وسیله ی افراد شایسته و مجرب می باشدنوع. نگاه مدیریت غربی نهایتاً منجر به افزایش بهرهوری است؛ اما از آنجا که در این نوع نگاه مدیریتی انسان و شخصیت انسان به عنوان محور اصلی مورد توجه قرار نگرفته، لذا از این بابت خسارتهای جبران ناپذیری بر پیکرهی مدیریت جهان امروز وارد شده است.

با توجه به رکن مهم فرماندهی در سامانههای فرماندهی و کنترل و لزوم توجه ویژه به نگرش فرماندهان بعنوان یکی از ارکان اصلی تشکیل فرهنگ سازمانی، شناسایی تفاوت های مدیریت در اسلام و سایر مکاتب هدف اصلی تحقیق حاضر است. تحقیق حاضر ، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه مورد مطالعه در این تحقیق کارشناسان و اساتید حوزه مدیریت که به طور میانگین 320 نفر می باشند و بر اساس جدول کوکران تعداد 175 نفر با روش نمونه گیری تصادفی بعنوان جامعه نمونه انتخاب شده اند.

نتیجه تحقیق حاضر به این نکته اشاره دارد که از تفاوت های 10 گانه اصلی تحقیق که در بعد سازمانی سازماندهی شده اند ، 5 تفاوت پیشنهادی حذف و 5 مورد تایید گردید که این 5 تفاوت شامل تفاوت در اصل سلسه مراتب، روش معرفت پذیری اجتماعی، نگرش سیستمی، مدیریت مشارکتی، کنترل و نظارت، اصل پاداش ، تنبیه و پوزش میباشد که با استفاده از روش1 ANPرتبه بندی گردیده است.

-1 مقدمه:

کنترل و فرماندهی که به C2 معروف است بیاننسبتاً جدیدی در مکالمات و بحثهای نظامی می باشد که بعد از جنگ جهانی دوم مرسوم شده است - موسسه صنایع دفاع،. - 1384 در گذشته نقش کنترل و فرماندهی در جنگها برعهده شخص فرمانده بود . با گذشت زمان ، اصطلاح C2 با کلمه جدیدی بنام C3I جایگزین شد که علاوه بر کنترل و فرماندهی بحث ارتباطات و اطلاعات نیز به آن اضافه شد. - ولوی، - 1383

کنترل و فرماندهی در تازه ترین تعریف با نام C4I2 بیان می شود که بحث محاسبات و کلمه کامپیوتر نیز وارد مقوله فرماندهی و کنترل شده است . اصول کلی کنترل و فرماندهی که از زمان جنگ جهانی دوم تا به امروز باقی مانده است شامل مشاهده ، جهت یابی و واکنش می باشد.با بکارگیری C4I یک نیروی کوچک نظامی، بسیار مؤثرتر از نیروهای متعارف و قراردادی عمل خواهد کرد . هنگامی که سیستم های C4I از یکپارچگی لازم برخوردار باشند تبادل اطلاعات بین آنها بخوبی صورت پذیرفته و کمک می کند تا نیروهای نظامی با بهره گیری از برتری در عوامل سرعت، انسجام، وحدت و هماهنگی، بر دشمن فایق آیند.

- ولوی، - 1383 در بخش علم در رابطه با فرماندهی و کنترل نمیتوان از کنار مباحث علوم انسانی به خصوص در بخش مدیریت، بهراحتی عبور کرد. این بخش از علوم اثر مستقیم ازدیدگاه سیستمی و عملیاتی برسامانه فرماندهی و کنترل دارند. زیرا فرماندهی در این بخش بهعنوان مدیر عمل مینماید. یعنی فرمانده باید اصول مدیریت را به نحو عالی درک کرده و اجرا نماید. فرمانده باید قادر به تجزیه و تحلیل شرایط بوده و بر همان اساس و اطلاعات جنبی تصمیم خود را اتخاذ و فرامین لازم را صادر نماید که نوع مدیریت یاد شده برگرفته از نوع نگرش افراد متفاوت می باشد.

مدیریت از جمله مهمترین عواملی است که میتواند سازمان یا جامعهای را به اهداف مطلوب خویش برساند. نگاهی گذرا به دگرگونیهای تاریخی بهخوبی نشان میدهد که پیشرفتها و تحولات مثبت مدیون رهبران هوشمند و مدیران آگاه و مدبر است و در مقابل، بسیاری از معضلات و مسائل اجتماعی در ضعف یا سوء مدیریت ریشه دارد. - رمضانی، - 1387

طرح مدیریت در غرب به عنوان علمی خاص و جدید پس از دوران رنسانس و انقلاب صنعتی و با دیدی کاملاً مکانیکی و ماشینی آغاز شد و در طول سالیان دراز به رویکردهای انسانیتر و جامعتر تغییر یافت. - داناییفرد، - 1387 با این حال، اندیشه اداره صحیح جامعه و برقراری نظم و نظامی مناسب برای رفاه و ترقی جامعه از دیرباز مورد توجه نخبگان بشر بهویژه پیامبران و صالحان الهی بوده است.منابع غنی اسلامی به دلیل امتیاز والایی چون پیوند با وحی الهی و نیز برخورداری از زلال عصمت اهلبیت علیهم السلام، اصول و رهنمودهای متقن و جامعی را در همه زمینهها از جمله مدیریت برای بشر به ارمغان آورده است.

از دیر باز و از زمانی که آدمی پا به عرصه جهان نهاد و زندگی جمعی و گروهی را آغاز کرد، فکر سرپرستی و مدیریت در اذهان پرورش یافت، تا جایی که امروزه تحقق اهداف هر سازمانی وابسته به مدیریت آن سازمان و چگونگی اداره ی آن به وسیله ی افراد شایسته و مجرب می باشد. البته مدیریت به اداره زندگی مادی منحصر نمی شود، بلکه در امور معنوی هم ضرورت دارد. خداوند مدیرانی چون انبیاء را برای هدایت مردم فرستاد و انان با اینکه بیش تر داعیه معنوی داشتند، در حد قابل توجهی در مدیریت اجتماع هم موفق بودند و جوامع خود را به سوی رشد و تکامل و پویایی سوق می دادند - عظیم زاده ، - 1393

-2 کلیات تحقیق

-1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق

انسانها به صورت اجتماع زندگی میکنند، هر اجتماع یا گروه احتیاج مبرم به یک رهبر یا مدیر برای هدایت و نظام مندی خود دارد. مدیریت در جوامع بشری اجتناب ناپذیر است جامعهی بشری برای رسیدن به هدف، به مدیرانی احتیاج دارد که هم هدف را خوب بشناسند و هم ابزار رسیدن به هدف را. همانطور که استاد مطهری میفرمایند: » مدیریت صحیح از ضعیفترین ملتهای دنیا، قویترین ملتهارا میسازد، آنچنانکه رسول خدا - ص - عمل کرد، این معجزهی رهبری است.« مدیریت ضرورتی اجتناب ناپذیر برای هر سازمان و اجتماع است .

چه اینکه در فرض فقدان مدیریت ، رشته امور از هم می گسلد و شیرازه کارها به هم می ریزد. - صرفه جو، - 1393 در منابع دینی ، در اهمیت مدیریت حضرت علی - ع - درضرورتحدیثیوجود مدیریت را چنین بیان فرموده است : - - لابدّ للناسِ مِن امیرٍ برﱢ او فاجرٍ - - چاره ای نیست برای مردم که امیر - مدیر - داشته باشد، خواه نیکوکار باشد خواه تباهکار. همچنین پیامبر اکرم فرموده است : - - اذا کانَ

َلاثهٌ فی سَفَرِ فَلْیُوُمﱢروُا اَحَدُهُم - - هنگامی که سه نفر در سفر بودند، بایستی از یک نفرشان فرمان ببرند . در جایی که سه نفر نیازمند به مدیر است ، حساب مجموعه های بزرگ تر کاملاً روشن است . - بیگدلو، - 1393اساساً یکی از مهم ترین عوامل و زمینه های رشد و هدفمند با کاربست بهینه منابع و امکانات در کوتاهترین زمان ، بیشترین و بهترین دستاوردها را به ارمغان می آورند.

بی تردید وجود چنین مدیرانی ، سرمایه عظیم یک ملت و مملکت به شمار می رود و رمز اساسی پیشرفت محسوب می شود. - برون، - 1393 هدف اصلی خلقت و هدف مکتب اسلام تقرب الی االله است. در شیوهی مدیریت اسلامی انگیزههای فردی و گروهی جهت دهنده نیست، جهت دهنده ارزشهای انسانی است. مبنای مدیریت و حکومت اسلامی حکومت برای رسیدن به حق است.

مدیریت در جوامع بشری آنقدر مهم است که خداوند رسولانی را برای سرپرستی و هدایت بشر میفرستد و هرگز انسانها را بدون مدیر و راهنما و رهبر نمیگذارد. - رمضانی، - 1387 با توجه به موارد یاد شده در خصوص اهمیت مدیریت اسلامی، شناخت کامل اینگونه مدیریت بسیار حائز اهمیت بوده و جهت پیاده  سازی مدیریت اسلامی توجه به اساس و اصول آن و شناخت تفاوت های آن با مدیریت در سایر مکاتب از اهمیت فوق العاده ای برخودار می باشد. در صورت توجه ویژه به تحقیق حاضر میتوان انتظار داشت محققین با موارد زیر اشنا شوند.

-1 شناخت کافی و جامع از مدیریت اسلامی و مدیریت در سایر مکاتب با رویکرد فرماندهی و کنترل

-2 آشنایی با اصول اولیه مدیریت اسلامی و اصول مدیریت در سایر مکاتب با رویکرد فرماندهی و کنترل

-3 آشنایی با الگوها و مراجع استخراج اصول و مبانی مدیریت اسلامی با رویکرد فرماندهی و کنترل

-4 پیاده سازی آگاهانه و علمی مدیریت اسلامی با رویکرد فرماندهی و کنترل

-5 شناخت تفاوت های اساسی مدیریت در اسلام و مدیریت در سایر مکاتب با رویکرد فرماندهی و کنترل

-2-2 جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق:

تاکنون تحقیقات زیادی در خصوص مدیریت اسلامی و مدیریت در سایر مکاتب صورت پذیرفته و نگارش یافته اند ولی تا کنون تحقیقی که بصورت کامل تفاوت میان این دو نوع مدیریت را مشخص کرده و با رویکرد فرماندهی و کنترل به بررسی تفاوتهای بنیادین آن بپردازد و به اهمیت آن ها اشاره نماید صورت نگرفته است که این تحقیق به دنبال پاسخگویی به سوالات یاد شده است.

-3-2 اهداف مشخص تحقیق:

-1-3-2 هدف اصلی:

•    شناسایی تفاوت بین مدیریت در اسلام و مدیریت در سایر مکاتب با رویکرد فرماندهی و کنترل.

-2-3-2 هدف ویژه:

•    رتبهبندی تفاوت های مستخرجه جهت شناسایی مهمترین تفاوت ها با رویکرد فرماندهی و کنترل

-4-2 سؤالات تحقیق:

-1-4-2 هدف اصلی:

•    چه تفاوتی بین مدیریت در اسلام و سایر مکاتب با رویکرد فرماندهی و کنترل وجود دارد؟

-2-4-2 سایر سوالات:

•    تفاوتهای موجود در مدیریت اسلامی و مدیریت در سایر مکاتب دارای چه اولویتی می باشند؟

-5-2 تعاریف و مفاهیم

-1-5-2 مدیریت در سایر مکاتب

دانش مدیریت مبتنی بر سیر تحولی است که بنا به گفته دانشمندان اروپایی ریشه در اندیشه ها، تجربه ها و نوشته های پشتیبانی دارد که بویژه در سده بیستم به این مهم همت گماشتند . بررسیهای تاریخی نشان می دهد که اداره اماکن و سازمانها از دوره های پیشین در نزد مصریان، چینیان، ایرانیان، رومیان و سایران دارای بینشی خاص بوده است . - داناییفرد، - 1387

•    نظریه های مکتب کلاسیک:

مکتب کلاسیک که از قدیمی ترین مکاتب موجود در مدیریت می باشد شامل سه نظریه به شرح زیر می باشد که به صورت کامل تشریح خواهند شد:

    نظریه مدیریت علمی

    نظریه اصول گرایان

    نظریه بوروکراسی - حمیدزاده، - 1384

نظریه مدیریت علمی :

این نظریه توسط فریدریک وینسلوتیلور توضیح و بوجود آمد . مدیریت تیلور مبتنی بر چهار اصل است:

    برای یافتن بهترین راه حل می توان مشاغل را مشاهده و تجزیه و تحلیل کرد .

    برای هر شغل می توان بهترین کارکن را به گونه ای علمی برگزید و آموزش داد .

    با پرداخت مزد تشویقی - بر پایه میزان تولید می توان بالاترین مقدار تولید ممکن را بدست آورد .