بخشی از مقاله
چکیده
شهر الکترونیک عبارت است از دسترسی الکترونیکی شهروندان به خدمات شهرداری و سایر سازمانهای شهری به صورت شبانهروزی و هفت روز هفته به شیوهای با ثبات، قابل اطمینان، امن و محرمانه. در شهرهای الکترونیک انجام کلیه فعالیت های بانکی، اداری، تجاری، تفریحی، اطلاعات، علمی، آموزشی، سیاسی، مسافرتی، درمانی، کاریابی ازطریق اینترنت انجام می شود.
در این شهرها ادارات مجازی هستند که روی اینترنت قرار دارند و تنها با استفاده از آدرس سایت ادارات به آنها دسترسی می توان پیدا کرد. شهر های بزرگ ایران همچون تهران، مشهد، اصفهان و شیراز با مشکلات عدیده ای مانند ترافیک، آلودگی شهری و توزیع نامناسب خدمات شهری روبه رو هستند و سالیانه بسیاری از درآمدهای آن صرف رفع نمودن این مشکلات میشود. هزینه ایجاد و نگهداری خیابان ها، پلها، زیرگذرها و معابر شهری سهم قابل توجهی از درآمدهای شهرهای بزرگ را میبلعد و به موازات ساماندهی، ترافیک، بخش عظیمی از دغدغههای خاطر مسئولین شهرهای بزرگ را به خود اختصاص میدهد.
ایجاد و توسعه شهر الکترونیک بسیاری از این مشکلات را به صورت ریشهای مرتفع خواهد نمود. در ایران نیز برخی فعالیتها در این زمینه انجام شده است مانند کارت اعتباری، سیستمهای خودپرداز و… امروزه ابزار مدیریت واحد شهری فنآوری اطلاعات است و ایجاد شهر الکترونیک می تواند در کاهش ناهماهنگی بین مدیران و ایجاد یکپارچهسازی مؤثر باشد.
مقاله حاضر باروش تحقیق توصیفی- تطبیقی و مطالعات کتابخانه ای، تلاشی است برای تبیین نقش و جایگاه توسعه شهر الکترونیک در بهبود مدیریت شهری در کشور ایران. نتایج نشان میدهد که استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات - ICT - در زمینه مدیریت امورشهری یکی از موضوعات مهم و کاربردی در اداره کلان شهرها می باشد.
-1 مقدمه
پس از مطرح شدن مبحث جامعه اطلاعاتی در جهان وتصویب اصول و طرح اجرائی آن در ژنو و تونس بحث شهرهای الکترونیک و دولت الکترونیک بسیار جدی تر شده است. جامعه جهانی با شعار جامعه اطلاعاتی به دنبال تبیین شهرهای الکترونیکی است. این شهرها تفاوت عمده ای با شهرهای سنتی دارند. در این شهرها بسیاری معضلات ومشکلات شهرهای سنتی مانند آلودگی هوا، ترافیک، انتظار در صفوف اماکن خدمات رسانی عمومی، هزینه های زیاد نگهداری و توسعه سیستم حمل و نقل و بزرگراههای شهری وجود ندارد.
شهر الکترونیک از دید یک کاربر سایت است که از آن دسترسی به تمام خدمات شهری ممکن است. شهر الکترونیک یکی از خاستگاههای مدیران شهری و شهروندان در عرضه کردن و مورد استفاده قرار دادن خدمات شهری است. شهر الکترونیک عبارت از شهری است که اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویسهای دولتی و سازمانهای بخش خصوصی بصورت برخط - online - و بطور شبانهروزی، در هفت روز هفته با کیفیت و ضریب ایمنی بالا با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای آن انجام میشود به عبارت دیگر میتوان گفت در شهر الکترونیکی تمام خدمات مورد نیاز ساکنان از طریق شبکههای اطلاع رسانی تأمین شود.
به این ترتیب دیگر نیازی به حرکت فیزیکی شهروندان برای دسترسی به خدمات دولت و نهادهای خصوصی نیست. در این شهر الکترونیکی ادارات دیجیتالی جایگزین ادارات فیزیکی می شوند و سازمان ها و دستگاههایی همچون شهرداری، حمل و نقل عمومی، سازمان آب منطقهای و... بیشتر خدمات خود را به صورت مجازی و یا با استفاده از امکاناتی که ICT در اختیار آنان قرار میدهد به مشترکین و مشتریان خود ارائه میدهند.
البته باید به این نکته توجه کرد که شهر الکترونیک یک شهر واقعی است که دارای شهروند، ادارهها و سازمان های مختلف و... است که در آن فقط ارتباطات و برخی تعامل های اجتماعی و تأمین بخش عمدهای از نیازهای روزمره از طریق اینترنت صورت میگیرد. میتوان بیشترین ویژگیهای این شبکه اطلاعرسانی را در شبکه حمل و نقل شهری و اطلاعرسانی در مورد حوادث غیرمترقبه جستوجو کرد که در زمان بروز حوادث غیرمترقبه با توسل به این سیستم میتوان در کمترین زمان بحران پیش آمده را در منطقه مدیریت کرد.
-2 طرح مسئله
امروزه لزوم حرکت به سمت جامعه مبتنی بر دانش برای دستیابی به توسعه پایدار انکار ناپذیر است. اما فرایند تولید دانش - Knowledge - از داده - Data - بدون ایجاد زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی مطمئن و ا من امکان پذیر نیست؛ چرا که این فرایند نیازمند بستری مناسب جهت تبادل شبکه ای اطلاعات است. به یقین ارتباطات الکترونیکی و نوین، تسهیل کننده امور و عاملی برای صرفه جویی در زمان می باشد و میتواند زیرساخت و پیشنیاز رشد فناوری های دیگر و رهیافت توسعه پایدار باشد. پیشرفت های فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و ارایه سرویس های عمومی از طریق ابزارهای فناوری به شهروندان می تواند نقش قابل توجهی در کاهش هزینه ها، صرفه جویی در وقت و افزایش کارآیی و اثربخشی داشته باشد.
شهر الکترنیک یک نیاز غیرقابل انکار رویکرد جهانی طی 20 سال گذشته به سمت اطلاعاتی شدن جوامع بوده و امروزه جامعهای پیشرفتهتر است که به لحاظ اطلاعاتی سرعت و قابلیت بیشتری در تولید و تبادل اطلاعات داشته باشد. باتوجه به تکنولوژیهای جدید که پیچیدگی زندگی اجتماعی را به دنبال دارند، نیازمند تسهیل امور مختلف زندگی هستیم و بدون توجه به فناوری بسیاری از امور، زندگی قابل عمل، پی گیری و اجرا نیست. در حال حاضر تکنولوژی اطلاعات این امکان را به افراد داده و کمک میکند تا سریعتر به اهداف خود دست یابند.
ایجاد شهر الکترونیک و قدم گذاشتن در مرحله تکنولوژی IT نیز یک فرصت انکارناپذیر است. این شهر عاملی در جهت ایجاد سازمانهای شیشهای است به گونهای که تمام کارکردها و هدفهای سازمان به طور شفاف قابل مشاهده باشد. شهر الکترونیک دسترسی الکترونیکی شهروندان به شهرداری، ادارات دولتی، بنگاه های اقتصادی و کلیه خدمات فرهنگی و بهداشتی شهری به صورت شبانهروزی را قابل اطمینان و امن میکند. این شهر از بستر پیشرفته اطلاعات مخابراتی برخوردار است، به صورتی که می توان از طریق کامپیوتر با خانهها، مدارس، ادارات و غیره ارتباط برقرارکرد. البته شهر الکترونیک یک اختراع و یا یک پیشنهاد نوآورانه نیست بلکه واقعیتی است که بر اساس نیاز جای خود را باز میکند .
-3 روش تحقیق
روش پژوهش حاضر به صورت توصیفی- تطبیقی می باشد بدین صورت که به چالشها و راهبردهای ایجاد شهر الکترونیک پرداخته و سپس با مقایسه آنها با کشورهای دیگر پرداخته و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در بخش عملی هم گرد آوری اطلاعات و مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است.
-4 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
عوامل متعددی زمینه ایجاد شهر الکترونیکی را فراهم میسازند که همهی این عوامل ناشی از رشد فناوری و پیچیدهتر شدن زندگی بشر است. ایجاد شهر و دولت الکترونیک پاسخ به ضرورت بهرهوری در زمان و هزینه و سادگی ارائه خدمات و اطلاعات بخش دولتی و سازمانها به جامعه است. دولتها برای پاسخ به این پیچیدگی ناگزیر هستند که به ایجاد شهرهای الکترونیکی روی آورند.
استفاده روز افزون از این تکنولوژیها باعث سادگی و راحتی بیشتر برای حضور در فرایندهای دموکراتیک، دسترسی آسان به اطلاعات مورد نیاز در باره خدمات شهری و سادگی تجارت و مبادلات شخصی در شهر خواهد شد - Building an Information and Technology Vision for Toronto، . - 2 :2002 گرایش دولت ها به استقرار شهر و دولت الکترونیک از اواخر قرن بیستم رو به افزایش بوده است.
این گرایش جهانی را میتوان از چند جنبه مورد توجه قرار داد. تغییر انتظارات شهروندان از دولت، فراهم آوردن خدمات با روشهایی بهتر، ایجاد یک نقطه ورود واحد برای دسترسی به خدمات و اطلاعات، نیاز به تداوم اصلاحات در بخش عمومی، صرفهجویی در هزینهها، نسل جوان دیجیتال و کاربرد تجارت الکترونیک در بخش خصوصی، از جمله عوامل گرایش دولتها به سوی شکلگیری شهرها و دولتهای الکترونیکی هستند .
- Moon, 2002: 424-425 - رشد شبکه گسترده جهانی، رشد جمعیت متصل به شبکه، کاهش هزینه ها و رشد انتظارات عمومی از دیگر عوامل ایجاد شهرهای الکترونیکی است. - جهانگیری و علوی ، . - 43 :1385 ایجاد شهر الکترونیک موجب کاهش "حرکت جمعیت" در شهر واقعی می شود. در واقع دو فضائی شدن شهر در فضای واقعی و فضای مجازی، نوعی " مدیریت کنترل حرکت جمعیت شهری " محسوب می شود که تلاش می کند با عقلانی کردن روند حرکت جمعیت شهر، فضایی آرامتر، کم هزینه تر و برخوردار از امنیت شهری و امنیت روانی را برای شهروندان فراهم کند. - عاملی، . - 125 :1384
-5 دیدگاهها، مفاهیم و مبانی نظری پژوهش
-1-5 تاریخچه پیدایش و شکلگیری شهر الکترونیک
-1-1-5تاریخچه شهرهای الکترونیک جهان
اینترنت به عنوان نقطه عطف گذر از جامعه صنعتی که شهر نشینی در آن رواج داشت به جامعه اطلاعاتی که زمینه های ظهور آن در قالب موضوعاتی مانند شهر الکترونیک نمایان شده، می باشد. حضور اینترنت از اوایل دهه 1960 میلادی در وزارت دفاع آمریکا شروع و در سال 1969 با همکاری دانشگاه کالیفرنیا توسعه یافت. در سال 1983عملاً کار غیر نظامی اینترنت با سرویس پست الکترونیکی آغاز شد و به سرعت توانایی آن در ارسال دادهها با سرعت بیشتر فراهم شد.
در اواسط سال 1990 در سراسر جهان 46 هزار شبکه اطلاعاتی، شامل 3/2 میلیون دستگاه رایانه و 25 میلیون کاربر از طریق اینترنت امکان تبادل اطلاعات یافتند. مقایسه ارقام فوق با نیازهای یک شهر الکترونیکی نشان میدهد که تا این زمان عملاً امکانات فناوری برای ایجاد شهر الکترونیک وجود نداشته است اما آخرین آمار فصلنامه پیام یونسکو در اکتبر ماه 2003 آخرین آمار کاربران اینترنت را 600 میلیون نفر در جهان نشان میدهد.
