بخشی از مقاله
چکیده:
الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نقشه حرکت ابعاد مختلف جامعه برای رسیدن به اهداف و آرمان های نظام جمهوری اسلامی می باشد. با توجه به اینکه مهم ترین عرصهی تعیین شده در الگو، پیشرفت معنویت است؛ لذا نقشه راه پیشرفت می بایست به گونهای تنظیم شود که به لحاظ مبانی فکری، روش اجرا و محصولات تولیدی در جهت گسترش معنویت و تعبد الهی قرار گیرند.
در این مقاله پس از بررسی ادبیات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، لزوم توجه به فرهنگ فناوری و دلایل ناکارآمدی الگوهای توسعه غربی را بیان کرده، سپس ضرورت تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را مطرح می سازیم. در انتها مولفه های مطرح در سخنان مقام معظم رهبری راجع به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت استخراج شده و نتیجه گیری شده که الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت می بایست بر اساس مکتب فلسفی اسلام و فرهنگ اسلامی تدوین شود و روش اجرا و نتایج آن نیز باید در راستای توحید و گسترش معنویت قرارگیرد.
.1 مقدمه:
706 انقلاب اسلامی ایران گشاینده فصلی نو در تحول تاریخ بود. فصلی که نوید از ایجاد تمدنی اسلامی با حاکمیت معنویت بر تمام ابعاد زندگی انسان - حیات طیبه - دارد. الگوهای توسعه مشخص کننده نقشه راه طراحی و تدوین الگو جهت گیریهای کلان و اساسی برای رسیدن به اهداف و آرمانهای جامعه میباشند. با توجه به اینکه الگوهای توسعه غربی بر اساس اصول و ارزشهای غربی تنظیم شده اند و نیز با بررسی آثار و نتایج حصل از الگوهای غربی، ضرورت تدوین الگویی اسلامی ایرانی برای پیشرفت مطرح میشود. بی تردید در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت معنویت پایهی اساسی پیشرفت میباشد.
این مقاله به بررسی دلایل ناکارآمدی الگوهای غربی و ضرورت تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و ویژگیهای آن میپردازد. در بخش اول این مقاله به بررسی ادبیات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت میپردازیم. سپس ارتباط فرهنگ و فناوری و دیدگاههای متفکرین غربی و اسلامی در این زمینه را بررسی میکنیم. در بخش بعد تفاوت توسعه و پیشرفت و دلایل ناکارآمدی الگوهای توسعه غربی را بیان کرده. سپس مولفههای مطرح در سخنان مقام معظم رهبری راجع به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت آورده و در این مورد نتیجه گیری شده است.
.2 ادبیات موضوع
الگو: چارچوب و شیوهی حرکت و عمل برای رسیدن به اهداف. الگو مجموعهای از مفروضات، مفاهیم، ارزشها و تجربیاتی که روشی را برای مشاهده جامعهای که در آن سهیم هستیم، ارائه میکند. - کوهن، - 1973
پیشرفت: البته پیشرفت مادی مطلوب است، اما به عنوان وسیله، هدف رشد و تعالی انسان است. پیشرفت کشور و تحولی که به پیشرفت منتهی میشود باید طوری برنامه ریزی و ترتیب داده شود که انسان بتواند در آن به رشد و تعالی برسد. - مقام معظم رهبری، - 1386/2/25 پیشرفت توسعه نیست، پیشرفت جهات فرهنگی، معنوی، اخلاقی و ابعادی متناظر و متناسب با فرهنگ یک جامعه دارد که الزاما ممکن است در تعریفی خاص از توسعه قرار نگیرد. - افروغ، - 1389
توسعه: منظور از توسعه در جهان امروز، صرفا توسعه اقتصادی با معیارها و موازینی خاص است و اگر گاهی سخن از توسعه فرهنگی هم به میان بیاید؛ مقصود آن فرهنگی است که در خدمت توسعه اقتصادی قرار دارد. - آوینی،1376، - 7
توسعه اقتصادی: فرآیندی است که طی آن ارزشهای اقتصادی بیشتری از منابع محدود مشخص نسبت به گذشته بدست میآید. - احمدی، 14، - 1385
فناوری: مجموعه دانش، فرآیندها، ابزارآلات، روشها و سیستم هایی که جهت خلق کالا و خدمات به کار گرفته میشوند. - خلیل،1384، 707 - 13
سیاست: اصل یا مجموعهای از اصول که مشخص کنندهی روش یا روشهای کلی برای عمل در زمینهای بخصوص و مورد نظر باشد. - قاضی نوری، 8، - 1383
سیاست کلی: مجموعهای از جهت گیریها و راهبردهای کلان نظام برای تحقق آرمانها و اهداف قانون اساسی در دورهی زمانی مشخص. - گزارش کارگروه مشترک اقتصادی برنامه پنجم توسعه،
.3 ضرورت توجه به فرهنگ فناوری:
یک فناوری زاییدهی یک مکتب فلسفی خاص و بالتبع آن فرهنگی خاص میباشد که درجه کمال استفاده از آن فناوری در آن فرهنگ اتفاق میافتد. در طول حیات بشری، تکنولوژی نقش بسزایی در توسعهی جوامع از نظر کمی داشته و انسان توانسته با توسعه ابزارهایش، به نحو موثرتری از طبیعت به نفع خود بهره گیری نماید. اما آیا توانسته بشر را به اهداف خلقت و فلسفه وجودی آن که همان کمال است، رهنمون شود؟ وایت در علم فرهنگ مینویسد: نظامهای اجتماعی زاییده و نتیجهی نظامهای صنعتی - تکنولوژیکی - میباشند. تکنولوژی متغیر مستقل و نظامهای اجتماعی متغیر وابسته اند. نیل پستمن جامعه شناس آمریکایی در اثر معروف خود، تکنوپولی، قائل است که تا کنون سه نوع فرهنگ غالب بر جوامع بشر غالب بوده اند.
-1 فرهنگ ابزار:که در آن تعالیم مذهبی و جهان بینی دینی، ایدئولوژی هدایت کننده و کنترل کنندهای است که کاربرد ابزارآلات و کم و کیف استفاده از آنها را تعیین میکند.
-2 فرهنگ تکنوکراسی - فن سالاری - : در این جامعه ابزارآلات نقش کلیدی ای را در جهان اندیشههای فرهنگی آن جامعه بر عهده دارد. تحولات میبایست منجر به رشد تکنیک و سیر تکاملی آن شوند، اما هنوز نقش تکنیک بدان حد نرسیده که موجب تغییر در ساختار فرهنگی و تحول آن شود.
-3 فرهنگ تکنوپولی - تسلط تکنولوژی بر فرهنگ - : وجه بارز این فرهنگ قراردادن تکنولوژی به جای خداست. بدین معنا که فرهنگ اعتبار خود را در تکنولوژی جستجو میکند و از آن دستورالعمل میگیرد. این راه الزاما به فروپاشی و نابودی باورها و عقاید سنتی منتهی میشود. در نظام تکنوپولیِ نیل پستمن جامعه انسانی، سیستم ایمنی و قدرت دفاعی خود را در برابر تهاجم سیل اطلاعات از دست داده است. در این فرهنگ وسیله با هدف یکی میشود.
شهید آوینی در آغازی بر یک پایان تکنولوژی را با موجودیتی فرهنگی مطرح میکنند: این موجودیت کاملا فرهنگی از دل مکتب اومانیستی و خوی استکباری غرب بیرون آمده و هر جا 807 تمدن غرب به دنبال نفوذ و گسترش خود باشد با فناوری وارد میشود. ضرورت تکنیکی مطلقا اجازه نمیدهد که هیچ یک از افراد بشر صورت دیگری از حیات جز اینکه اکنون هست تجربه کند. وضع انسان در برابر حیات تکنولوژیک یک وضع جبری است.
