بخشی از مقاله
چکیده
فضاهای تجاری خدماتی از دیرباز از ارکان هر مجموعهی زیستی بوده و در واقع حکم قلب را برای آنها ایفا کردهاند. در سالهای اخیر آلودگیهای زیست محیطی و گرم شدن کره زمین به دلیل اثرات گلخانهای ناشی از سوزندان سوختهای فسیلی از یک طرف و همچنین رو به اتمام بودن ذخایر سوختهای فسیلی از طرف دیگر، نگرانیهایی را در سراسر جهان به وجود آورده است. این عوامل انگیزههای لازم را برای رفتن به سوی انرژیهای پاک و تجدیدپذیر به وجود آورده است. منابع انرژی متعددی در طبیعت وجود دارند که پایدار و تجدیدپذیر میباشند.
باتوجه به اینکه سطحسبتاًن وسیعی از اراضی شهرستان مراغه به کاربری تجاری اختصاصی یافته است ، توجه به معیارهای کیفی و کمی در فرآیند برنامه ریزی ، طراحی، احداث و بهره برداری از این مراکز، فراهم ساختن فضای مناسب جهت ارائه کالا و خدمات به مشتریان اهمیت یافته است. با توجه به موارد فوق وجود مجتمع تجاری و تفریحی در شهرستان مراغه به منظور ارتقاء بخشیدن به امکانات تجاری، و تفریحی منطقه ضروری به نظر میرسد.
این تحقیق که بر مبنای مطالعات کتابخانهای به روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر اسناد مکتوب انجام گرفته نشان میدهد که، هدف ما از آن رسیدن به معماری مطلوب در طراحی مجتمع تجاری و تفریحی با به کارگیری قابلیتهای مختلف و نوین انرژیهای پاک میباشد و به تدابیر مختلف جهت کاهش مصرف انرژی در بخشهای مختلف مجتمع تجاری و تفریحی با رویکرد بهرهگیری از انرژیهای پاک پرداخته میشود.
مقدمه
طرح مساله: در طول تاریخ فضاهای تجاری نیازهای اقتصادی انسان را از طریق داد و ستد مردم با یکدیگرتسهیل نمودهاند - عبدااللهزاده طرف، - 1388 و از زمان تمدن های اولیه تا کنون ، فروشندگان در مکان هایی که عموم مردم به آنها دسترسی داشته باشند تجمع نموده تا اجناس و خدمات خود را در معرض فروش قرار دهند. - تقوایی و شیخ بیگلو: - 1387 فضاهای تجاری خدماتی از دیرباز از ارکان هر مجموعه ی زیستی بوده و در واقع حکم قلب را برای آنها ایفا کرده اند - اباذری و کاظمی، - 1384 تا آنجا که عده ای از محققان اساس شهرهای اولیه را در قلمرو تجاری آنها جستجو کرده و تا آنجا پیش می روند که تمدن انسان را زادهی غریزهی تجاری انسان میدانند.
در نظریهی اقتصادی "پیدایش شهرها در نتیجه ی عامل تجاری"، شهر کانون برخورد مسیرهای تجاری به شمارآمده که در بخش بازار این مسیرها به هم میرسند. - شکویی، - 1383 یکی از شاخصهای عمدهی اقتصادی و تجاری هر منطقهای مراکز تجاری سنتی و مدرن آن منطقه میباشند. - آهور ، - 1391 که این مراکز کانون داد و ستدد بوده و ارتباط مستقیم بین عرضه و تقاضا را برقرار میسازند. - فرزام شاد، - 1386 در طول تاریخ مراکز تجاری با دگرگونیهای مختلف و زیادی همراه بودهاند.
در کشور ایران به طور سنتی مرکز شهرها شامل بازار و مناطق اطراف آن می گردد که هستهی قدیمی و اولیهی شهر را تشکیل میدهد - آهور، - 1391 موقعیت های تفریحی و فراغتی مراکز خرید یکی از موضوعات مورد مطالعهی مراکز خرید در علوم اجتماعی است. فراغتی و تفریحی شدن آنها طرفصرفاً به دلیل وجود مواردی چون کافی شاپ، گیم نت، فروشگاه های غذای فوری و... نیست ، بلکهاساساٌ نفس خرید در جامعهی جدید، امری تفریحی شده است.
در چنین فضاهایی مصرف نقش اساسی می نماید کهصرفاٌ به کالاها و ابزارها محدود نمیگردد و فضاها نیز در این مکان ها تولید و مصرف میگردند. - کاظمی، - 1388 در سالهای اخیر آلودگیهای زیست محیطی و گرم شدن کره زمین به دلیل اثرات گلخانهای ناشی از سوزندان سوخت های فسیلی از یک طرف و همچنین رو به اتمام بودن ذخایر سوخت های فسیلی از طرف دیگر، نگرانیهایی را در سراسر جهان به وجود آورده است.
این عوامل انگیزههای لازم را برای رفتن به سوی انرژیهای پاک و تجدیدپذیر به وجود آورده است. منابع انرژی متعددی در طبیعت وجود دارند که پایدار و تجدیدپذیر می باشند. از این منابع میتوان به انرژی خورشید ، انرژی باد و انرژی امواج دریا اشاره کرد. - وجدی؛ ترخان؛ حسینی و وجدی، - 1392 استفاده از این مواهب الهی در ساختمانسازی، مکانهای اداری و یا حتی در سیستم حمل و نقل بسیار دارای اهمیت میباشد.
- جاجرمی؛ به نیا؛ مظفری و کوشکی، - 1393 باتوجه به اینکه سطح نسبتاً وسیعی از اراضی شهرستان مراغه به کاربری تجاری اختصاصی یافته است، توجه به معیارهای کیفی و کمی در فرآیند برنامه ریزی ، طراحی، احداث و بهره برداری از این مراکز، فراهم ساختن فضای مناسب جهت ارائه کالا و خدمات به مشتریان اهمیت یافته است از آنجا که عملکرد مراکز خرید فراتر از مسائل اقتصادی است و کارکردهای دیگری مانند اوقات فراغت را نیز تأمین میکنند. لذا کیفیت ، جذابیت و امنیت این فضاها از اهمیت به سزایی برخوردار است.
با توجه به موارد فوق وجود مجتمع تجاری و تفریحی در شهرستان مراغه به منظور ارتقاء بخشیدن به امکانات تجاری، وتفریحی منطقه ضروری به نظر میرسد. این تحقیق که بر مبنای مطالعات کتابخانهای به روش توصیفی - تحلیلی و تکیه بر اسناد مکتوب انجام گرفته نشان میدهد که، هدف ما از آن رسیدن به معماری مطلوب در طراحی مجتمع تجاری و تفریحی با به کارگیری قابلیتهای مختلف و نوین انرژیهای پاک میباشد و به تدابیر مختلف جهت کاهش مصرف انرژی در بخشهای مختلف مجتمع تجاری و تفریحی با رویکرد بهرهگیری از انرژیهای پاک پرداخته میشود. مسئله پژوهش و طراحی را میتوان با طرح سوالات زیر مطرح نمود:
· آیا سازماندهی فضایی مطلوب در مجتمع تجاری و تفریحی میتواند به سطح و کیفیت بالاتری از پیادهروی، پرسه زنی و تعاملات اجتماعی، میان کاربران متنوع فضا کمک نماید؟
· آیا برای طراحی چنین مجتمع تجاری و تفریحی منحصر به فردی در مراغه، بهرهگیری از تکنولوژیها و فناوریهای نوین ضروری میباشد؟
· آیا وجود مجتمع تجاری و تفریحی در اشتغال جوانان جویای کار منطقه تاثیر گذار است؟
· آیا طراحی و اجرای چنین مجموعهی منحصر به فردی باعث افزایش گردشگری و توریست در شهرستان مراغه میگردد؟
ضرورت انجام تحقیق: تجارت و خدمات تجاری بیش از هر چیز مستلزم مکانهای ویژه، سازگار و جذاب میباشد. این در حالی است که از دیرباز این مکانهای ویژه، در ارزش افزوده زمین و رونق شهر سهیم بودهاند. مکانیابی این فضاها، دسترسی به آنها همراه با جای توقف برای مشتریها و تحویل اجناس، همگی، شهرسازی شایان توجهی به اسم »شهرسازی تجاری« را به وجود آورده است و شکلهای گوناگونی را به خود میگیرد که گویای مراحل پی در پی تحول تاریخی تجارت خردهفروشی است. مراکز تجاری و بازارهای روز از جمله پرجاذبهترین نقاط شهر محسوب میشوند و جایی هستند که معمولا در بیشتر ساعات شبانه روز مشغول فعالیتند.
اختصاص فضاهای ویژه به این فعالیت به نحوی که آسایش مردم در انتخاب و خرید کالای مورد نظر فراهم باشد، همواره در شرق و غرب عالم رواج داشته است. بازار، تیمچه، سرا، گذر از نوع محفوظ و سرپوشیده و روز بازارها از نوع فضاهای روباز، در کشور ما تاریخی دیرینه دارند. عکس این نیز صادق است. به گونهای که مراکز و واحدهای تجاری هرگز به جای خاص بسنده نکرده و هر جا که مردم - خریداران - بودهاند، آنها هم مستقر شدهاند.
اندیشه تأسیس یک مرکز تجاری و اداری در یک مجموعه شهری بازتابی از رشد فیزیکی و اجتماعی آن میباشد . توسعه فیزیکی شهر از طرف دیگر به همراه شکوفایی اندیشههای تازه در شهرسازی و شهرنشینی موجب گردیده است که در تمام تقسیمبندیهای شهر و محله، ناحیه و … کاربریهای ویژهای شکل گیرند و نقاطی خاص از شهر به نوع پروژهای از کاربریهای تجاری، اداری و… تخصیص یابند. امروزه روابط اجتماعی مردم به اشکال گوناگون صورت میگیرد و مدام تحت تأثیر تحولات فنی و تخصصی نیز قرار میگیرد و این تحولات باعث انتقال نقش انسان به ماشین شده است و این مراجع در جوامع سبب تضعیف روابط چهره به چهره و دوری از حس مکان، زمان و فضا شده است.
از طرفی فضاهای موجود در شهرها، تحرک خود را نه به عنوان فضاهایی با کیفیتهای مناسب اجتماعی بلکه به صورت فضاهایی صرفا با جنبه عملکرد خود و با کیفیتهای نامناسب اجتماعی حفظ کردهاند. بنابراین ساماندهی روابط اجتماعی در معماری امری بدیهی میباشد. یکی از این فضاها مجتمع تجاری میباشد که با سابقهای طولانی در فرهنگی ایرانی همواره دارای قدرتمندترین فضا میباشد؛ و از سوی دیگرگستردگی نیاز انسان به منابع انرژی همواره از مسائل اساسی مهم درزندگی بشر بوده و تلاش برای دستیابی به یک منبع تمام نشدنی انرژی از آرزوهای دیرینه انسان بوده است .
به دلیل افزایش روز افزون نیاز به انرژی و محدودیت منابع فسیلی از یک سو و افزایش آلودگی محیط زیست ناشی از سوزاندن این منابع از سوی دیگر استفاده از انرژی های تجدید پذیر را روز به روز با اهمیت تر و گسترده تر نموده است. استفاده بی رویه از منابع انرژی یک بعدی مانند نفت در کشورقطعاً درآینده نه چندان دور باعث صدمات جبران ناپذیر ملی به نسلهای آتی خواهد بود. از اینرو توجه به اثرات زیست محیطی ناشی از استفاده انرژیهای تجدید پذیر امری بدیهی و حیاتی است. خوشبختانه استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر در مجموع عوارض زیست محیطی بسیار کمتری نسبت به منابع سوخت فسیلی دارند.
لذا شناختن ماهیت و فرآیند تشکیل و فعل و انفعالات لازم جهت بهره برداری از منابع انرژی تجدید پذیر میبایست در اولویت اول قرار گیرد. هر کدام از منابع نامبرده متناسب با نوع انرژی و شرایط اقلیمی متفاوت است. از اینرو توجه به این نکته مهم که در شهرستان مراغه زمینه بهرهبرداری در کدام یک از زمینههای منابع فوق سهلتر و از نظر اقتصادی به صرفهتر است، یکی از مهم ترین پیش نیاز ها جهت استفاده از این منابع و لزوم مؤکد الویت دهی به گزینش نوع منابع تجدید پذیر می باشد. میزان مصرف انرژی جهان در قرن آینده بالا میباشد و بالطبع این سوال مهم مطرح میباشد که آیا منابع انرژیهای فسیلی در قرنهای آینده، جوابگوی نیاز انرژی جهان برای بقا، تکامل و توسعه خواهند بود یا خیر؟
