بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه به دلایل اقتصادی و استفاده بهتر از اماکن در دسترس، بهره جستن از دفاتر باز اداری مرسوم گشته است. کارکنان در این دفاتر نسبت به دفاتر کاری جداگانه بسیار بیشتر در معرض آلودگی صوتی قرار دارند. بانک ها نیز بنابر مقتضیات کاری خود از معماری متفاوتی برخوردارند و جزء دفاتر باز اداری محسوب میگردد که ارتباط کارکنان با مشتریان رودررو بوده و تبادل اطلاعات بین آنها از طریق مکالمه و گفتار صورت میگیرد. لذا ایجاد یک فضای امن گفتاری از نیازهای این محیط کاری محسوب میگردد.
در این مطالعه تراز فشار صوت معادل 5 دقیقهای در شبکه فرکانسی A توسط دستگاه صداسنج TES - 1358 در حالت عدم فعالیت بانکها اندازهگیری شد. اندازهگیری زمان بازآوایی براساس استاندارد ISO 3382-2.2008 صورت گرفت. اندازهگیری توسط دستگاه اندازهگیری زمان بازآوایی VA-Lab ساخت شرکت BSWA و روش صدای منقطع و سطح بازرسی، جهت اندازهگیری زمان بازآوایی مورد استفاده قرار گرفت. ضرایب جذب صوت مصالح مورد استفاده در سطح داخلی بانک ها استخراج و مقادیر ضریب جذب متوسط بانک ها تعیین شد. جهت بهبود شرایط آکوستیکی پیشنهادات لازم ارائه و مقدار زمان باز آوایی با استفاده از رابطه Sabine پیش بینی شد.
میانگین نتایج حاصل از اندازهگیری تراز فشار صوت زمینه در بانکهای مورد مطالعه، 48 /2 3/4dBA را نشان داد که از مقدار توصیه شده برای بانکها که 40dBA است، بالاتر بود. مقادیر زمان بازآوایی اندازهگیریشده مطابق با میانگین فرکانس های توصیه شده مقررات ملی ساختمان و استاندارد IEC 60268-16 به ترتیب برابر با 1/24 0/56 و 1/43 0/56 ثانیه بود که در هر دو حالت بالاتر از مقادیر توصیه شده قرار گرفتند. در خصوص بهبود شرایط آکوستیکی بانکها، تایل گچی آکوستیک مدل 12/25 توصیه شد و در صورت اعمال آن مقدار ضریب جذب صوت متوسط در بانکهای مورد مطالعه 0/05 0/275 و زمان بازآوایی0/74 0/23 ثانیه پیشبینی شد.
.1 مقدمه
آلودگی صوتی از مهمترین عوامل آزار دهنده در محیط زندگی و محیطهای کاری محسوب میشود، که علاوه بر اثرات فیزیولوژیک آن باعث افزایش استرس، کاهش قابلیت درک گفتار، کاهش تمرکز و در نتیجه آن کاهش عملکرد و بهرهوری میگردد.[2 ,1] در طراحیهای کنونی بناها، معماران بیشتر جنبههای زیباشناختی را مورد توجه قرار داده و از مسایل آکوستیکی آنها غافلند و همین امر باعث شده محیطهای زندگی و کاری ما از آسایش آکوستیکی ضعیفی برخوردار باشد.
صدای ناشی از ترافیک و سیستمهای تهویه در اغلب اماکن بعنوان صدای زمینهای شناخته شدهاند، که شناسایی و کنترل منابع ایجاد کننده صدای زمینه در کنترل آلودگی صوتی و ایجاد شرایط بهینه آکوستیکی مهم شناخته میشود. اما در اماکن اداری علاوه بر صدای زمینه، منبع اصلی تولید صدا، فعالیت افراد و مکالمه آنها با یکدیگر است که جزو منابع با فرکانس کم محسوب میشود[1]، حال آنکه ویژگی ها و خصوصیات مصالح و سطوح داخلی اماکن در تشدید آنها و ایجاد محیط آکوستیکی ناامن نقش بزرگی را ایفا میکنند. صداهای کم فرکانس یکی از مضرترین و آزار دهنده ترین فاکتورها در محیط زندگی و کاری فرد است و یکی از اثرات مهم آن نیز کاهش تمرکز و بهرهوری و نیز افزایش استرس و فشار روانی است.[1]
امروزه به دلایل اقتصادی و استفاده بهتر از اماکن در دسترس، بهره جستن از دفاتر باز اداری مرسوم گشته است.[3] در اینگونه دفاتر نیز آلودگی صوتی به دلیل منابع صوتی کم فرکانس ناشی از فعالیت و مکالمه افراد با یکدیگر بوده، و کارکنان در این دفاتر نسبت به دفاتر کاری جداگانه بسیار بیشتر در معرض آلودگی صوتی قرار دارند[3] و بازتابهای ناشی از سطوح داخلی نیز از دلایل تشدید آلودگی صوتی محسوب میگردد[1]که متاسفانه معماران و طراحان ساختمانی از آنها غافلند و جنبههای زیبایی اماکن را بر آسایش و راحتی ارجح قرار می دهند.
بانکها نیز یکی از محیط های کاری است که بنابر مقتضیات کاری خود از معماری متفاوتی برخوردار بوده و جزء دفاتر باز اداری محسوب میگردد که ارتباط کارکنان با مشتریان رودررو بوده و تبادل اطلاعات بین آن ها از طریق مکالمه و گفتار صورت میگیرد.[2] لذا ایجاد یک فضای امن گفتاری از نیازهای این محیط کاری محسوب می گردد، همچنین ماهیت کار بانکی بگونهای است که تمرکز افراد از اهمیت ویژهای برخوردار است، حال آنکه در اینگونه محیطها آلودگی صوتی بالا که ناشی از منابع کم فرکانس نیز هست باعث کاهش تمرکز افراد میشود[4] و کارکنان پس از مدت کوتاهی احساس عدم تمرکز ونا آرامی می نمایند و در این شرایط نیاز افراد به استراحت ذهنی بیشتر شده و کاهش عملکرد را به دنبال دارد[4]، که در این صورت فرد نیز احساس ناخوشایند و استرس خواهد داشت.
در اینصورت لازم است برای تامین آسایش آکوستیکی افراد و افزایش بهرهوری آنها با انتخاب مصالح مناسب در سطوح داخلی بناها از بازتاب صدا جلوگیری و آثار ناخوشایند آلودگی صوتی را به حداقل رسانید[1]، چون کیفیت آکوستیکی دفاتر کار باز، در بازتاب صدا و ایجاد آسیبهای ناشی از آن بسیار موثر است.[4] زمان بازآوایی - - RT60-Reverbration Time به عنوان مهم ترین پارامتر آکوستیکی اتاق، در واقع مدت زمان مورد نیاز برای کاهش میانگین فضایی چگالی انرژی صدا در محوطه به میزان 60 دسی بل پس از قطع صدا است و می توان بر پایه گستره دینامیکی کوچک تر از 60 دسی بل و با برون یابی به زمان کاهندگی 60 دسی بل ارزشیابی کرد .[5]
زمان بازآوایی شاخصی است که بیان کننده میزان انعکاسات یا جذب صوتی سطوح است و با تغییر حجم فضا و جذب صوتی سطوح داخلی بنا ها متغیر است. این شاخص با افزایش حجم و ضریب جذب سطوح، کاهش می یابد و می تواند ارزیابی کلی در مورد وضعیت آکوستیکی محیط را انجام دهد. E De Ruiter نیز در مطالعه خود زمان بازآوایی را یکی از بهترین شاخصها در ارزیابی محیطهای بسته دانسته است.[6]
با در نظر گرفتن این امر که امروزه معماری بانکها در ایران شبیه به هم و در یک راستا هستند هدف از انجام این مطالعه، تعیین وضعیت آکوستیکی بنای بانکهای شهر همدان و خصوصیات سطوح داخلی بانکها و اثر آنها بر افزایش زمان بازآوایی است، تا بر این اساس بتوان چارچوب مشخص و بهینه برای طراحی فضای کاری در اینگونه دفاتر را ارائه نمود. آسایش آکوستیکی مناسب دفاتر کاری در بالا بردن عملکرد و بهرهوری همچنین کاهش استرس و فشارکاری و در نهایت تامین سلامت کارکنان بسیار حائز اهمیت است.
.2 مواد و روشها
این مطالعه، یک مطالعه توصیفی - تحلیلی، مقطعی است که در سال 1393 در 17 شعبه از بانک های دولتی شهر همدان صورت گرفت. معیارهای ورود به مطالعه نیز شامل شعب با حداقل مساحت 80 متر مربع و تعداد کارمندان شش و بالاتر بوده است. در این مطالعه تراز فشار صوت معادل 5 دقیقهای در شبکه فرکانسی A توسط دستگاه صداسنج TES - 1358 در حالت عدم فعالیت بانکها اندازهگیری شد.
زمان بازآوایی - RT60-Reverbration Time - مدت زمانی است که طول میکشد صدا به میزان 60dB کاهش یابد و بیان کننده میزان انعکاسات یا جذب صوتی سطوح است. زمان بازآوایی علاوه بر میزان جذب صوت سطوح، متاثر از حجم فضا نیز میباشد. اندازهگیری این پارامتر براساس استاندارد ISO 3382-2.2008 و در شرایطی که فقط گروه اندازهگیری کننده در فضای داخلی بانک حضور داشتند صورت گرفت.[5]
اندازهگیری توسط دستگاه اندازهگیری زمان بازآوایی VA-Lab ساخت شرکت BSWA و باتوجه به تجهیرات اندازهگیری موجود و نرم افزار و سخت افزار آن، روش صدای منقطع و سطح بازرسی، جهت اندازهگیری زمان بازآوایی مورد استفاده قرار گرفت. منبع صدای مورد استفاده در مطالعه، منبع صدای تمام جهت بود که صدای حداقل 35 dB بالاتر از صدای زمینه ایجاد مینمود.
تعداد موقعیتهای مکانی اندازهگیری دو، در نظر گرفته شد که در گوشه و مرکز بانک مورد مطالعه واقع شد و در محل استقرار منبع صدا موقعیتهای میکروفن نیز حداقل دو مورد درنظر گرفته شد و در هر موقعیت قرارگیری منبع - میکروفن نیز حداقل سه بار اندازهگیری تکرار شد و تمامی اعداد مربوط به زمان بازآوایی در فرکانس های 125، 500، 1000، 2000 و 4000 هرتز ثبت شد. موقعیتهای میکروفون با یکدیگر حداقل نصف طول موج یعنی حداقل فاصله حدود دو متر برای گستره بسامدی معمول از منبع صدا فاصله داشتند.
فاصله از هر موقعیت میکروفون تا نزدیک ترین سطح انعکاسی شامل کف دست کم یک چهارم طول موج یعنی به طور عادی حدود یک متر بود و از موقعیتهای متقارن نیز پرهیز شد.[5] برای تعیین دقیق زمان بازآوایی با توجه به اینکه محیط واقعی معمولا به صورت میدان انتشاری کامل نیست میکروفنها در ایستگاههای متفاوت مستقر شده و پس از ثبت زمان بازآوایی از آنها میانگین گرفته شد.[5]
مقررات ملی ساختمان میانگین زمانهای بازآوایی بدست آمده در فرکانس های 500، 1000 و 2000 را به عنوان زمان بازآوایی کل معرفی کرده است در حالی که استانداردIEC 60268-16 فرکانسهای میانگین را 500 و 1000 بیان نموده است که در این مطالعه زمان بازآوایی در هر دو حالت محاسبه و با مقادیر توصیه شده مقایسه شد.
به منظور ارزیابی وضعیت آکوستیکی بانکهای مورد مطالعه و تحلیل مصالح مورد استفاده در سطوح داخلی آن ها و همچنین میزان تاثیر این مصالح در جذب یا انعکاس صدا، ضرایب جذب صوتی مصالح در فرکانسهای 250، 500، 1000 و 2000 هرتز استخراج و با میانگین گرفتن ضرایب جذب صوتی مربوط به این فرکانسها مقادیر ضریب جذب صوتی متوسط ، برای هرکدام از مصالح محاسبه شد. پارامترهای مورد استفاده دراین تحقیق، ضریب جذب متوسط اتاق - NRC - و سطح سابین جذبی بوده اند که به ترتیب با استفاده از روابط - 1 - و - - 2 محاسبه شدند.[7]
