بخشی از مقاله
چکیده
بیمه تضمین تولید یکی از قرارداد هاي جدید بیمه ایی براي کاهش ریسک است که در آن نه عامل قهري بلکه معلول یعنی عملکرد تحت پوشش قرار می گیرد. .هدف از این تحقیق اندازه گیري عوامل موثر بر پذیرش بیمه مزبور در بین تولید کنندگان برنج شهرستان هاي ساري و آمل می باشد.داده هاي این مطالعه به صورت میدانی و تکمیل پرسشنامه بدست آمد.
تعداد 81 پرسشنامه به صورت تصادفی تکمیل گردید. نتایج نشان می دهد مساحت مزرعه، سن، تحصیلات و وضعیت آگاهی کشاورزان رابطه معنی داري با پذیرش بیمه تضمین تولید داشته و از طرفی منطقه تولید رابطه معنی داري ندارد.بر اساس نتایج بدست آمده پیشنهاد می شود براي توسعه این قرارداد برگزاري کلاسها و سایر ابزارهاي آگاهی دهنده و هدف قرار دادن مناطقی که داراي اندازه مزارع بزرگتر هستند پی گیري شود.
مقدمه
نتایج تحقیقات سازمان خواروبار وکشاورزي نشان می دهدکه قریب به 70درصد ریسک و تهدید سرمایه گذاري درکشاورزي ناشی از وقوع حوادث قهري طبیعی می باشد - نوري،. - 1378 فعالیت در بخش کشاورزي به علت اتکاي زیاد به طبیعت و وابستگی آن به عوامل و شرایط جوي و محیطی، فعالیتی همراه با ریسک محسوب می شود
تولید کنندگان این بخش همواره با خسارات ناشی از بروز حوادث قهري و بلایاي طبیعی روبروي هستند و زندگی اقتصادي آنها در معرض خطرات جدي قرار دارد، به طوري که این امر موجب می شود کشاورزان و دامداران همواره نگران بازپرداخت هزینه هاي مختلف تولید و حتی هزینه هاي ضروري زندگی و معاش خود باشند
در بین سیاست هاي مختلف حمایتی بیمه محصولات کشاورزي، به عنوان راه حل مفید و مناسب جهت مقابله با این خطرات همواره مورد توجه و تاکید بوده است. بیمه محصولات کشاورزي یک مکانیزم مشارکتی در پذیرش ریسک است، اما در عمل، یک ابزار هزینه بر جهت انتقال ریسک از کشاورزان و تولیدکنندگان به بیمه دولتی یا خصوصی می باشد . - Anderson,2003 - بیمه محصولات کشاورزي به کشاورزان کمک می کند تا به منظور کاهش ریسک، بهترین برنامه هاي مدیریتی و استراتژي هاي پایدار را به کار ببرند
لذا همواره لزوم به کارگیري ابزاري دقیق و مؤثر جهت حمایت و تأمین امنیت اقتصادي جمعیت فعال در این بخش و در نتیجه افزایش قدرت تولید و بالابردن سطح زندگی آنان احساس می شود. حفظ و حراست از این سرمایه هاي ملی وظیفه دشواري است که بر دوش بیمه گذارده شده و صندوق بیمه محصولات کشاورزي این مسئولیت را در بخش هاي زراعت، دام و طیور و آبزیان به عهده دارد.
به منظور حمایت و مشارکت کشاورزان در جبران زیان هاي ناشی از خطرات تهدید کننده و سوانح طبیعی و حوادث قهري، به عنوان وسیله اي براي نیل به هدفها و سیاست هاي خودکفایی در تولیدات کشاورزي، در نیمه سال 1363 صندوق بیمه محصولات کشاورزیبا استقلال مالی و شخصیت حقوقی طبق مقررات شرکت هاي دولتی با سرمایه اولیه یک میلیارد ریال در بانک کشاورزي تاسیس شد.
برنج محصولی استراتژیکی در قاره آسیا و کشور هاي در حال توسعه است. تقرباًی 90 درصد تولید و مصرف این محصول در آسیا انجام می گیرد و 96 درصد آن در کشورهاي در حال توسعه است. برنج یک محصول اساسی در ایران بشمار می رود، زیرا این محصول اولاً در سبد کالایی خانوار و الگوي تغذیه اي نقش دارد - براساس شاخص قیمت خرده فروشی ضریب اهمیت انواع برنج 3/32 می باشد - ، ثاًنی در حال حاضر ایران یکی از مهمترین وارد کنندگان این محصول محسوب می گرددثالثاً. تولید این محصول در کشور با هزینه بالایی انجام می شود که می تواند نشانگر عدم مزیت نسبی در تولید این محصول باشدرابعاً. اخلال هاي فراوانی در تولید ، مصرف و واردات این محصول استراتژیک وجود دارد. - نوري - 1384 در طرح تضمین تولید رویکرد منطقه اي جایگزین رویکرد فردي می شود. بدین صورت که به جاي اینکه افراد به صورت انفرادي محصول خود را بیمه کنند یک منطقه جغرافیایی که داراي وضعیت آب و هوایی همگن هستند به عنوان مورد بیمه در نظر گرفته می شوند.
در این راستا در یک منطقه در صورتی که میزان محصول تولیدي از حداقل تولید تضمینی بالاتر باشد به هیچکدام از کشاورزان منطقه خسارتی پرداخت نخواهد شد، حتی اگر فردي در منطقه از عملکردي کمتر از عملکرد تضمین شده برخوردار شود
یک طرح بیمهاي در صورتی مورد استقبال قرار می گیرد که اولا خطر مهمی را پوشش دهد، ثانیا حق بیمه دریافتی مطابق با اندازه خطر و توانایی کشاورزان باشد ثالثا عملکرد قرارداد بتواند انتظارات تولیدکننده را برآورد کند. طرح بیمه تضمین تولید تا بحال دراستانهاي بوشهر، کردستان، کرمانشاه ومازندران اجرا شد.در بیمهي تضمین تولیدي 4 سطح تضمین: صددرصد، 90 درصد، 80 درصد و 70 درصد تولید طراحی شده است
واندور و همکاران - 2001 - به موضوع عوامل موثر بر استقبال تولیدکنندگان litchi در کشور ویتنام پرداخت. نتیجه مطالعه نشان داد مهمترین عامل سطح درآمدي تولید کنندگان بوده که اثر مثبت و معنی دار بر پذیرش قرارداد جدید بیمه ایی داشته است. مطالعه اسمیت و باکوت - 1996 - درمورد بررسی تقاضاي بیمه محصولات کشاورزي از سوي گندمکاران مونتانا نشان داد متغیرهایی از قبیل میزان تحصیلات کشاورزان، سابقه مواجهه با خطر، میزان بدهی به موسسات اعتباري و بانکها، نوسانات میزان محصول تولیدي و نیز نرخ حق بیمه در مشارکت کشاورزان در طرح بیمه گندم موثر است.
در تحقیق ویلیامز و همکاران - 1993 - مشخص شد با تغییر میزان حق بیمه می توان بهره بردارانی با درجه ریسک گریزي متفاوت را به پذیرش بیمه محصولات کشاورزي متمایل کرد.گودین - 1993 - با بررسی تقاضاي بیمه ذرت در ایالت آیواي آمریکا به این نتیجه رسید که مالکان مزارع بزرگتر تمایل بیشتري به بیمه محصولات کشاورزي دارند. همچنین ارزش زمین و مدیریت هاي اجاره اي و مالکیت موقت زمین اثر مثبت بر تقاضاي بیمه ذرت دارد.
ترکمانی و قربانی - 1378 - نشان دادند اندازه مزرعه و پاره وقت بودن بهره بردار بر تقاضاي بیمه محصولات کشاورزي در شهرستان ساري تاثیر منفی دارد.نیکوئی و ترکمانی - 1379 - با مطالعه تقاضاي بیمه محصولات زراعی در استان فارس مشخص کردند میزان تولید گندم در سال ما قبل، مالکیت زمین، سطح سواد و سن، ریسک گرایی، سرمایه کشاورز و سابقه خطر داشتن مزرعه بر تقاضاي بیمه گندم تاثیرمثبت و عواملی از قبیل تعداد قطعات زمین، ارزش زمین، آیش گذاشتن زمین بر تقاضاي بیمه تاثیر منفی دارند.
نتایج تحقیق کرباسی وکامبوزیا - - 1382در بررسی عوامل مؤثر بر تقاضاي محصولات کشاورزي استان سیستان و بلوچستان حاکی است تأثیر مثبت و معنیدار میزان تحصیلات کشاورزان بیانگر این واقعیت است که کشاورزان داراي سطح سواد بالاتر تمایل بیشتري براي بیمه کردن محصولات از خود نشان می دهند.
همچنین از مثبت و معنیدار بودن ضریب متغیر مالکیت اراضی می توان نتیجه گرفت که احتمال پذیرش بیمه محصول از سوي افراد داراي زمین زراعی شخصی بیشتر از دیگران است. محمدي و همکاران - - 1378 در بررسی عوامل مؤثر بر تقاضاي بیمه محصولات منتخب زراعی در شهرستان زرین دشت، استان فارس به این نتیجه رسیدند که متغیرهاي آگاهی از اهداف بیمه و نوع مالکیت متغیرهاي معنی داري بوده اندو در کشت گندم و پنبه متغیر آگاهی از اهدام بیمه و در کشت جو متغیر سن بیشترین اثر را در پذیرش بیمه داشتند.
امیرنژاد و همکاران - - 1388 درعوامل موثر بر پذیرش بیمه کلزاکاران شهرستان آمل نشان دادند که در بین عوامل درنظرگرفته شده، درآمد غیرزراعی، سن و تجربه ي کشت کلزا، داراي اثر معنیداري بر پذیرش بیمه بوده اند و همپنین سطح تحصیلات، اندازه ي مزرعه و آگاهی از اهداف بیمه، اختلاف معنیداري از نظر پذیرش بیمه و تمایل براي کاهش ریسک وجود دارد.
نتایج تجزیه و تحلیل داده هادر مطالعه ي احمدآبادي - 1387 - نشان داد که داشتن زمین بیشتر و بالا بودن میزان تحصیلات کشاورزان مهمترین عوامل پذیرش بیمه از سوي آنهاست، در حالی که عواملی نظیر سن، شرکت در کلاسهاي ترویجی، داشتن شغل غیرکشاورزي و دریافت تسهیلات از نهادهاي کشاورزي نتوانسته اند در پذیرش بیمه از سوي گندمکاران تاثیر قابل توجهی داشته باشند.
نتایج بدست آمده ازمطالعه فرجی ومیردامادي - - 1385در بررسی نقش ترویج در پذیرش بیمه محصول سیب توسط باغداران شهرستان دماوند نشان می دهد که بین متغیرهاي سطح سواد، سطح زیر کشت، آگاهی از اهداف و فواید بیمه محصولات باغی، با میزان پذیرش بیمه محصولات باغی رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد ولی بین متغیر مستقل سن و میزان پذیرش بیمه محصولات باغی رابطه معکوس و معنی دار وجود دارد.
آستانه وایروانی - 1386 - درعوامل مؤثر بر پذیرش بیمه محصول گندم نشان دادند سن گندم کار، ارتباط با عوامل ترویجی ، سطح زیر کشت گندم، مهم ترین عوامل تقاضاي بیمه گندم به شمار می روند.
روش تحقیق
این پژوهش با استفاده روش میدانی به بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش و استقبال شالیکاران استان مازندران می پردازد. تعداد 81 پرسشنامه،در دو شهرستان ساري و آمل، و از 5 منطقه ي تکمیل شد. نمونه ها به صورت تصادفی و از بین افراد مراجعه کننده به شعبات بانک کشاورزي انتخاب گردید. به منظور بررسی عوامل موثر بر پذیرش بیمه تضمین تولید برنج از تابع خطی - 1 - استفاده شد:
رابطه - - 1از آنجا که متغیر وابسته یعنیپذیرش افراد براي بیمه تضمین تولید برنج یک متغیر کیفی دو گزینه ایی است تنها مقادیر یک و صفر را به خود می گیرد. از اینرو از الگوي پروبیت استفاده شد.
مدل پروبیت نیز شبیه روش لوجیت است با این تفاوت که بجاي تابع تجمعی لوجستیکی از تابع تجمعی نرمال استفاده می شود. از این دو تکنیک به عنوان جایگزین هایی براي تحلیل تمایزي استفاده می شود
