بخشی از مقاله
چکیده
اثر کم آبیاری و خشکی موضعی ریشه بر رشد و عملکرد کمی انار رقم زرد- انار مورد بررسی قرار گرفت. تیمار آزمایش شامل - آبیاری غرقابی - آبیاری غرقابی متناوب - خشکی موضعی ریشه - – کم آبیاری غرقابی 50 - درصد - - ETC آبیاری کامل قطره ای - آبیاری قطره ای متناوب و – کم آبیاری قطره ای بود. نتایج نشان داد که بیشترین شدت گلدهی، درصد میوه بندی، عملکرد و کارایی مصرف آب به ترتیب متعلق به تیمارهای خشکی موضعی ریشه در آبیاری قطره ای و غرقابی متناوب بود.
آبیاری کامل غرقابی و قطره ای موجب افزایش رشد رویشی و کاهش گلدهی شده که خود منجر به کاهش عملکرد گردید. ارتباط مثبت و معنی دار بین شدت گلدهی، درصد میوه بندی و عملکرد مشاهده گردید. با توجه به کاهش معنی دار رشد رویشی و افزایش عملکرد و کارآیی مصرف آب در آبیاری قطره ای متناوب - خشکی موضعی ریشه - ، کاربرد این تیمار در منطقه توصیه می گردد.
مقدمه
انار با نام علمی Punica granatum L. بومی ایران و شمال آفریقا بوده است . - Mars, 1996 - در ایران، استان فارس بزرگترین تولید کننده انار به میزان 260180 تن در سال می باشد. بیش از 2058 هکتار آن در منطقه ارسنجان وجود دارد و رقم بومی و عمده در این منطقه زرد انار میباشد - آمارنامه، . - 1391 انار متحمل به گرما و خشکی بوده و حتی در شرایط بیابانی رشد می کند
خشکی موضعی ریشه به عنوان یک روش کاهش آب مصرفی اولین بار در آمریکا بر روی پنبه انجام پذیرفت . - Grimes et al., 1968 - این تکنیک در درختان میوه اولین بار به منظور کاهش رشد شاخساره و افزایش ورود نور به تاج درخت مورد استفاده قرار گرفت این در حالی بود که عملکرد و کیفیت میوه دستخوش تغییر نشد و در بعضی موارد افزایش نشان داد
این روش بطور موفقیت آمیز بر روی محصولات باغی از جمله گلابی، هلو، انگور، زیتون، مرکبات و اخیراً بر روی انار انجام پذیرفته است - Abrisqueta et al., 2008 ؛Hutton et al., 2011 ؛ Ghrab et al. 2013 ؛. - Parvizi et al., 2016 تحقیقات انجام شده بر محصولات باغی مانند انگور - - Gu et al., 2000، گوجه فرنگی - Kirda et al. 2004 - و هلو - Gong et al., 2006 - در هر دو شرایط گلخانه ای و مزرعه ای نشان داد که خشکی موضعی ریشه باعث کاهش مصرف آب آبیاری به میزان 30-50 درصد می گردد، این در حالی است که اثر معنی دار بر کاهش عملکرد نداشته و حتی صفات کیفی میوه افزایش یافته است . - Loveys, 2000 - اثر کاربرد سیستم آبیاری متناوب محیط ریشه بر روی کارآیی مصرف آب و کنترل رشد رویشی و نیز کیفیت میوه انگور در بسیاری از منابع مثبت ارزیابی شده است
آبیاری متناوب منطقه ریشه موجب کاهش قابل توجه مصرف آب آبیاری بدون کاهش معنی دار عملکرد می شود . - Kang and Zhang , 2004 - در این مطالعه عکس العمل رشد رویشی و زایشی انار - - Punica granatum L. cv. Zarde-anar به مدیریت کم آبیاری و خشکی موضعی ریشه و ارتباط آن با رشد، عملکرد و کارایی مصرف آب در منطقه نیمه خشک شهرستان ارسنجان مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
این مطالعه بر روی درختان انار - Punica granatum L. cv. zardeanar - در منطقه نیمه خشک شهرستان ارسنجان بین سال های 1389 تا 1394 به مدت 5 سال اجرا گردید. درختان انار با فاصله کشت 4×6 متر و عمر 12 سال و 5 سال باردهی انتخاب گردید. نمونه مرکب خاک محل آزمایش از اعماق 0-30 ، 30-60 و 60-90 سانتیمتر تهیه و خواص فیزیکوشیمیایی آن تعیین شد
خاک باغ مورد مطالعه عمیق با بافت خاک نسبتاً سنگین بود. آزمایش در کرت های ثابت و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و اعمال تیمار سیستم های مختلف کم آبیاری شامل -1 آبیاری غرقابی عرف منطقه - شاهد - -2 - T1 - آبیاری غرقابی متناوب - خشکی موضعی ریشه - -3 - T2 - 1 کم آبیاری غرقابی 50 - درصد -4 - T3 - 2 - ETC آبیاری کامل قطره ای - تعداد 8 عدد قطره چکان با دبی 2 لیتر در ساعت در دو طرف هریک هریک با شبکه مستقل - - -5 - T4 آبیاری قطره ای متناوب - T5 - 3 و -6 کم آبیاری قطره ای 50 - درصد - T6 - 4 - ETC، در هر دور آبیاری انجام گرفت. هر تیمار آزمایشی شامل 4 درخت وآزمایش جمعاً برروی 96 اصله درخت یکنواخت انار انجام شد.
جدول -1 نتایج حاصل از تجزیه فیزیکوشیمیایی نمونه خاک در محل آزمایش
دور آبیاری ثابت و با توجه به نیاز آبی گیاه اعمال گردید. میانگین طول دوره رشد درخت انار در چهار مرحله رشد تعیین و با استفاده از اطلاعات منطقه ای میزان ETc در طول مراحل مختلف رشد درخت انار تعیین گردید
جدول شماره -2 میانگین مقادیر محاسبه شده ETc ، ET0 و Kc درخت زرد انار طی فصل رشد
صفات آزمایشی شامل عملکرد کل درخت، رشد قطر تنه درخت، تعداد شاخه های فصل رشد جاری، باروری شاخه بر حسب تعداد جوانه های گل به تعداد کل جوانه ها بر روی همان شاخه، شدت گلدهی حاصل ضرب تعداد گل تشکیل شده در شاخه های بارور - تعداد شاخه حاوی گل به کل شاخه های تشکیل شده - ، شدت تشکیل میوه چه از حاصل ضرب درصد شاخه بارور در تعداد میوه چه در هر خوشه به دست آمد، درصد تشکیل میوه که از تقسیم داده های حاصل از شدت تشکیل میوه چه به شدت تشکیل گل به دست آمد. کارایی مصرف آب از تقسیم میزان عملکرد به حجم آب مصرفی محاسبه شد. تجزیه واریانس مرکب داده های به دست آمده از آزمایش توسط نرم افزار MSTATC انجام و مقایسه میانگین داده ها توسط آزمون چند دامنه ای دانکن - DMRT - انجام شد و معادلات رگرسیونی و ضرایب همبستگی ما بین صفات محاسبه و توسط نرم افزار Excell رسم گردید.
نتایج و بحث
تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان دهنده اثر معنی دار تیمارهای آزمایشی بر روی میزان عملکرد، کارایی مصرف آب، تغییرات قطر تنه، تعداد شاخه فصل جاری، شدت گلدهی و درصد میوه بندی انار بود. بیشترین میزان عملکرد میوه مربوط به تیمارهای خشکی موضعی ریشه در آبیاری قطره ای و غرقابی متناوب بود که به ترتیب موجب افزایش عملکرد نسبت به شاهد به میزان 68/77 و 49/65 درصد شد - جدول . - 3 کلیه تیمارهای آزمایشی در مقایسه با شاهد موجب افزایش کارایی مصرف آب شدند. بیشترین مقادیر کارایی مصرف آب درختان انار مربوط به تیمارهای خشکی موضعی ریشه در آبیاری قطره ای و غرقابی متناوب بود
جدول -3 مقایسه میانگین داده های صفات اندازه گیری شده در آزمایش
بیشترین افزایش قطر تنه درخت مربوط به تیمار آبیاری غرقابی عرف منطقه و پس از آن آبیاری کامل قطره ای بود افزایش قطر تنه در تیمارهای خشکی موضعی ریشه در آبیاری غرقابی و قطره ای متناوب در گروه سوم آماری قرار داشت. بیشترین تعداد شاخه های فصل جاری مربوط به تیمارهای آبیاری کامل قطره ای و آبیاری کامل غرقابی عرف منطقه بود و کمترین تعداد شاخه های فصل جاری مربوط به تیمار خشکی موضعی ریشه در آبیاری قطره ای متناوب و کم آبیاری قطره ای بود. این دو تیمار با کاهش رشد رویشی و افزایش رشد زایشی نسبت به تیمار شاهد، موجب افزایش معنی دار کارایی مصرف آب در درختان انار شدند
بیشترین شدت گلدهی انار نسبت به شاهد به ترتیب متعلق به تیمارهای خشکی موضعی ریشه آبیاری قطره ای متناوب و کم آبیاری قطره ای بود. بیشترین درصد تشکیل میوه مربوط به تیمارهای خشکی موضعی ریشه در آبیاری قطره ای و غرقابی متناوب بود و در یک گروه آماری قرار داشتند. نتایج نشان دهنده اهمیت خشکی موضعی ریشه در آبیاری متناوب بر درصد میوه بندی انار می باشد
