مولفه هاي موثر بر حضور زنان در فضاهاي خرید
در جامعه سنتی بخشی از استفاده کنندگان فضا (زنان ) به صورت محدود و تعریف شده در فضاهاي شهري و معماري حضور مییافتند. با تبدیل جامعه سنتی به مدرن به ویژه در دهههاي اخیر، حضور زنان درعرصه هاي اجتماعی پررنگ شده اما فضاهاي معماري متناسب با این افزایش حضور، طراحی نشدهاند و زنان بطور مکرر در بهرهبرداري از فضاهاي شهري و معماري محدودیتها و ناسازگاريهایی را تجربه مینمایند (کاظمی، 1388 ، ص.(49 عوامل کالبدي و طراحی فضاها و هنجارهاي غالب اجتماعی و فرهنگی از این دست هستند. از طرفی فضاهاي مدرن طراحی شده براي زنان از جمله مراکز خرید نیز فاقد برخی کیفیتهاي فضاهاي معماري ایرانی- اسلامی گذشته نظیر آرامش بخشی، تذکر، تامل، انجام مناسک و شرکت در فعالیتهاي دینی و ... هستند. بر اساس مطالعات صورت گرفته در ارتباط با مولفههاي سازنده کیفیت طراحی (گلکار، 1380، ص(45، عوامل محدود کننده حضور زنان در فضاهاي شهري (رضازاده و محمدي، 1388، ص(109 و با توجه به نتایج مطالعات صورت گرفته توسط نگارندگان در زمینه مولفه هاي موثر بر حضور زنان در فضاهاي خرید (برگرفته از مطالعات پایان نامه ارشد نگارنده)، نتیجه تحلیل داده هاي جمع آوري شده حاکی از مولفه هاي موثر بر حضور زنان در فضاهاي خرید، طبق نمودار 1 میباشد.
مولفه امنیت محیطی
لامنیت محیطیل به عنوان یکی از مولفههاي موثر بر حضور زنان در فضاهاي شهري و معماري میباشد. ایجاد احساس امنیت و خلق فضایی امن از طریق راهکارهایی چون دید کافی و مناسب (اشرافیت دید)، روشنایی و نور کافی و ... امکان پذیر است.
اصلیترین عنصر بازار که ارتباط مستقیمی با کارکرد تجاري و مبادلاتی بازار دارد، راسته هاي اصلی و فرعی میباشند. هندسه راستههاي بازار به صورت خطی و با عرض حدود 3.5 تا 5 متر سبب ایجاد یک محور خطی و طولانی شده است (فرزام شاد، 1386، ص.(6 خطی بودن این محور با عرض کم، امکان نظارت و دید کافی که سبب ایجاد امنیت محیطی میشود را کم میکند و در نتیجه پاسخگوي نیاز امنیت زنان نیست. در محل تقاطع راستههاي بازار، فضایی به نام چهارسوق وجود دارد، چهارسوقها در اکثر بازارهاي شهرهاي اسلامی محل استقرار داروغه و محتسب بوده است. که به امور انتظامی بازار رسیدگی میکردهاند (پیرنیا، 1387، ص.(124 بدین ترتیب، تنها چهار سوقهاي بازار بودند که امکان کنترل امنیتی بازار را با نظارت منقطع فراهم میکردند. از نقطه نظر روشنایی و نور که بعنوان راهکار ایجاد فضایی امن براي زنان میباشد، در سقفهاي بازار راستهها و دکانها بسته به نوع اقلیم منطقهشان هورانه یا هرنو (به معنی تخمدان ختمی که گرد است) میساختند (همان،ص.(126 علاوه بر هورانه، عناصري چون روزنها، نوردانها و... در سقفهاي راستهها وجود دارد که سبب نفوذ نور طبیعی به داخل بازار میشود (تصویر.(1 اما این عناصر امکان نورگیري کافی فضاي داخلی بازار را فراهم نمیآورند و در نتیجه عدم روشنایی کافی بازارها سبب سلب احساس امنیت در زنان میشود.
