برای اندازهگیری هر متغیر مشهود مقداری خطای اندازه گیری در نظر گرفته می شود. این مقدار خطا در رابطه بین دو متغیر اثر گذاشته و با آن جمع می شود
نکته:
متغیرهای تحقیق بر اساس نوع مقادیری که میتوانند اختیار کنند به دو دسته متغیرهای کمی و کیفی تقسیم می شوند اما انواع متغیرها بر اساس نقش آنها در تحقیق عبارتند از:
متغیر مستقل
متغیری است که در پژوهشهای تجربی به وسیله پژوهشگر دستکاری می شود تا تاثیر (یا رابطه) آن روی پدیده دیگری بررسی شود.
متغیر وابسته، متغیری است که تاثیر (یا رابطه) متغیر مستقل بر آن مورد بررسی قرار میگیرد. به عبارت دیگر پژوهشگر با دستکاری متغیر مستقل درصدد آن است که تغییرات حاصل را بر متغیر وابسته مطالعه کند.
متغیر تعدیل کننده متغیری است که می تواند بر جهت رابطه یا میزان رابطه متغیرهای مستقل و وابسته موثر باشد. اثرات این متغیر قابل مشاهده و اندازهگیری است. به متغیر تعدیل کننده گاهی متغیر مستقل فرعی نیز گویند. برای نمونه متغیر جنسیت در بررسی رابطه روش تدریس و یادگیری دانش آموزان یک متغیر تعدیل کننده است.
چون در یک پژوهش اثرات همه متغیرها قابل بررسی نیست، پژوهشگر اثرات برخی متغیرها را از طریق کنترل آماری یا کنترل های تحقیقی خنثی می کند. این گونه متغیرها را که اثرات آنها توسط پژوهشگر قابل حذف است متغیر کنترل می گویند.
متغیر مداخله گر از دیدگاه نظری بر متغیر وابسته تاثیر دارد امانه قابل مشاهده و سنجش است که به عنوان متغیر تعدیل کننده محسوب شود و نه اثرات آن قابل خنثی کردن است تا به عنوان متغیر کنترل محسوب شود.
متغیر میانجی
این متغیر به عنوان رابط بین متغیر مستقل و متغیر وابسته قرار میگیرد. برای نمونه در رابطه بین نقدینگی و تورم، متغیر قدرت خرید یک متغیر میانجی است.
.
سوالات و فرضیه های تحقیق
هنگام بیان فرضیه، محقق به بررسی روابط بین متغیرها میپردازد. به طور متداول این بیان به سه شکل صورت خواهد گرفت.
۱- بررسی رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغیر
مثال:
سازماندهی بر پیاده سازی سیستم تولید ناب تاثیر دارد.
رهبری بر پیاده سازی سیستم تولید ناب تاثیر دارد.
سیستم اطلاعات مدیریت بر پیادهسازی سیستم تولید ناب تاثیر دارد.
منابع انسانی بر پیادمسازی سیستم تولید ناب تاثیر دارد.
مدیریت زنجیره عرضه بر پیاده سازی سیستم تولید ناب تاثیر دارد.
مدیریت فرآیند تولید به پیاده سازی تولید ناب تأثیر دارد.
مدیریت کیفیت جامع بر پیادمسازی تولید ناب تأثیر دارد.
نگهداری و تعمیرات بر پیاده سازی تولید ناب تأثیر دارد.
مدیریت خرید و تدارکات بر پیاده سازی تولید ناب تأثیر دارد.
۲- بررسی همبستگی و شدت آن بین دو یا چند متغیر
مثال:
افزایش دریافت کالری توسط مادر در دوران بارداری باعث ازدیاد وزن کودک هنگام تولد میشود.
بین معدل نمره ورودی به دانشگاه با معدل نیمسال اول تحصیلی دانشجویان رابطه مثبتی برقرار است.
-3بررسی و مقایسه میزان تفاوت تاثیر دو یا چند متغیر بر یک یا چند متغیر
مثال:
بین نمرات درک خواندن در دو گروه ناشنوا و شنوا تفاوت وجود دارد.
افراد آموزش دیده بهتر از افرادی که آموزش ندیدهاند، دستورات ایمنی را رعایت میکنند.
فرضیه دو دامنه: که اختلاف را بدون در نظر گرفتن سمت و جهت آن بیان میکند. (مثال)
ابین دختران و پسران در معدل نمره ورودی به دانشگاه تفاوت وجود دارد. انگرشں افراد نسبت به انواع مختلف معلولیت متفاوت است. لازم به ذکر است که مطالعات تحلیلی و تجربی به طور اصولی به داشتن فرضیه نیاز دارند و این یک الزام منطقی است لیکن در مطالعاتی که صرفاً به صورت توصیفی انجام می شوند نیازی به داشتن فرضیه نیست، بلکه در این گونه موارد از سوالات مهم برای تدوین آنچه باید مورد اندازهگیری قرار گیرد، استفاده میکنیم.
مثال:
در حال حاضر نوع نگرشی مردم جامعه نسبت به افراد معلولی چگونه است؟
با چه عواملی بر نوع نگرشها تاثیر دارند؟
آیا نوع نگرش مردم با میزان تحصیلات آنها ارتباط دارد؟
با آیا نوع نگرشی مردم با جنس آنها ارتباط دارد؟ با برخورد جامعه با افراد معلول چگونه است؟
نکته:
یافته های علمی قبلی که در زمینه موضوع تحقیق انجام گرفته است یکی از منابع اصلی برای تهیه فرضیه است. همچنین تجربیات شخصی فرد محقق می تواند نقش مهمی را در این زمینه ایفا میکند.
ز) اهداف تحقیق
به دنبال نوشتن قسمت بیان مساله تحقیق لازم است تا اهداف تحقیق را برشماریم. ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که هدف چیست؟ به تعبیر دیگر باید مشخص کنیم که انتظار داریم از این مطالعه به چه نتایجی دست پیدا کنیم. در تعریف هدف گفتهاند: «هدف نقطهای است که محقق قصد رسیدن به آن را دارد تا در آنجا به داوری بپردازد.» از سوی دیگر «مقصود و منظور نهایی از تحقیق را نیز هدف دانستهاند.» چنانچه اهداف یک تحقیق به خوبی نوشته شود محقق درمییابد که نیاز به چه نوع اطلاعاتی دارد و از چه راه هایی باید به جستجوی آنها بپردازد و این خود راهگشای نحوه انجام تحقیق نیز خواهد بود. در تقسیمبندی اهداف تحقیق معمولا بدین گونه عمل می شود:
نوع اول «هدف کلی» که منظور همان موضوع تحقیق است که قصد مشخص کردن آن را داریم و به عبارتی آنچه در پایان مطالعه قصد رسیدن بدان را داریم «هدف کلی» معمولاً در یک جمله قابل فهم صریح ، رسا و مختصر بیان می شود که برای خواننده گویا و قابل فهم است.
نوع دوم «اهداف جزئی یا اختصاصی» تحقیق است. این اهداف از تقسیم یا شکستن «هدف کلی» به اجزای کوچکتر به دست می آیند. اهداف جزئی راه رسیدن به «هدف کلی» را قدم به قدم مشخص می کند. تنظیم اهداف چنانچه به خوبی صورت بپذیرد بر متمرکز ساختن مطالعه به جنبههای اساسی آن و جلوگیری کردن از جمع آوری اطلاعاتی که به آنها نیاز وجود ندارد، تاکید میکند.
- تنظیم اهداف برای یک مطالعه تحقیقی باید بر اساس ملاکهای مشخصی صورت پذیرد که مهمترین آنها عبارتند از:
اهداف قابل حصول باشند. بدین شکل که مقصود و منظور محقق را به طور کامل برساند و توانایی سنجش موضوع را داشته باشد.
اهداف صریح و روشن بیان شوند. هیچ گونه ابهامی در هدف قابل قبول نیست. باید مشخص شود که دقیقاً چه چیزی باید اندازه گیری شود
اهداف باید قابل اندازهگیری باشند. تحقیق به روش علمی بر پایه اندازهگیری استوار است وبیان اهداف در قالبهای قابل اندازه گیری کار مطالعه را سادهتر میسازد.
- توصیه میشود هنگام تنظیم اهداف اختصاصی از الگوی ویژهای استفاده کنید:
هدف یا هدفهایی را برای تعیین ارزش کمی موضوع انتخاب کرده و بنویسید.
هدف یا هدفهایی را برای روشنگری در مورد موضوع انتخاب کرده و بنویسید.
هدف یا هدفهایی را برای تعیین علل احتمالی موضوع بنویسید.
در مطالعات کاربردی پیشنهاد می شود یک هدف کاربردی در زمینه نحوه به کارگیری نتایج بنویسید. نحوه بیان اهداف، موضوعی مهم در نوشتن طرح تحقیق است. اصول زیر می تواند به عنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرند:
اهداف را با استفاده از افعال عملی که برای اندازهگیری و سنجش مناسب هستند، بیان کنید. (افعال مناسب مانند: تعیین کردن، مشخص کردن، مقایسه کردن و افعالی نامناسب مانند: درک کردن، فهمیدن، اعتقاد داشتن و...)
اهداف باید واقع بینانه بیان شوند که تحت شرایط کاری بتوان به آنها دست یافت.
اهداف دقیقاً ازآنچه مطالعه برای آن انجام میشود به صورت منطقی پیروی می کند.
ح) روش تجزیه و تحلیل
در قسمت تجزیه و تحلیل پروپوزال ما به شیوه تحلیل دادهها اشاره میکنیم. همچنین قابل ذکر است روش تجزیه و تحلیل فصل چهارم پایان نامه است.
نکته:
در فصل چهارم (نگارش پایان نامه) به روشهای تجزیه و تحلیل دادهها اشاره خواهیم کرد.
طبقه بندی اطلاعات
برای آماده کردن اطلاعات برای تجزیه و تحلیل می باید آنها را طبقه بندی کرد. این کار برای تحقیقات کمی با مشکل کمتری مواجه است زیرا هنگام طراحی روش گردآوری اطلاعات معمولاً سوالات به گونهای تنظیم می شود که طبقه بندی داده ها نیز در داخل آن در نظر گرفته میشود. اما در تحقیقات کیفی این امر به واسطه کیفی بودن پاسخ ها با سختی بیشتری انجام می شود. به هر روی قبل از تجزیه و تحلیل اطلاعات باید کار دسته بندی، گروه بندی یا طبقه بندی آنها انجام شود.
پردازش داده ها
دادههای جمع آوری شده می تواند به صورت دستی یارایانه ای تجزیه و تحلیل شوند. چنانچه حجم اطلاعات از حد معینی بیشتر باشد امکان تجزیه و تحلیل دستی وجود نخواهد داشت. امروزه تقریباً در همه موارد این امر با استفاده از رایانه و برنامه های مختلف تجزیه و تحلیل آماری انجام میپذیرد. اصلی ترین نرمافزار آماری مورد استفاده SPSS، LISREL و AMOS است.
نکته: دو دسته پردازش اصلی به طور عمده در تحقیقات مختلف روی دادهها انجام می شود. برای این کار از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده می شود. در آمار توصیفی که معمولاً به توصیف دادهها می پردازد از شاخص های تمایل مرکزی و شاخصهای پراکندگی برای بیان دادههای جمع آوری شده استفاده می شود. برای نمایش و نشان دادن نتایج کار معمولاً از جداول توزیع فراوانی -بر اساس تعداد موارد مطلق و نسبی، درصد- و نیز نمودارهای مختلف هیستوگرام، ستونی یا دایرهای استفاده میشود. همچنین در این زمینه استفاده از شاخصهای پراکندگی مانند واریانس، انحراف معیار، انحراف استاندارد و... نیز قابل ذکر است. در آمار استنباطی به آزمون فرضیههای مورد بررسی در تحقیق پرداخته میشود. آزمون های مختلفی همچون کای اسکوئر، تی- دانشجویی"، رگرسیون"، آنالیز واریانس و... در این زمینه مورد استفاده قرار میگیرد.
ط) روش تحقیق
روش تحقیق فصل سوم پایان نامه است. روشهای پژوهش در علوم رفتاری را معمولا با توجه به
دو ملاک هدف و ماهیت تقسیم بندی میکنند.
