بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
بسم الله الرّحمن الرّحیم
تاریخ نگاری ستروَن؛
درنگی بر خاستگاهها و پی آمدهای
بی طرفی در تاریخ نگاری
اسلاید 2 :
چکیده
عموماً به عنوان یک راهبرد آکادمیک به تاریخنگاران توصیه می شود که به جهت رعایت موازین علمی در توصیف و گزارش و یا تبیین و تحلیل رخدادها بی طرفی پیشه کنند و اجازه ندهند که تمایلات و ارزش های آنها در نوشتار آنها مجال بروز یابد. این توصیه به ظاهر موجه در قاموس فلسفه علم تاریخ ذیل عنوان عینیت، نامبردار گشته است.
این که این توصیه به ظاهر موجّه – و تا آن حد موجّه که تردید در آن هم شاید نشانه بلاهت محسوب شود- از چه خاستگاههایی نشأت می گیرد و این که چرا از پی آمدهای کاربست این توصیه می توان با عنوان تاریخنگاری ستروَن یاد کرد، بنیاد مقاله حاضر را شکل می دهد. مقاله بر این ادعا مبتنی است که بی طرفی در تاریخ نگاری چه انواعی دارد و چرا این رویکرد، چیزی جز یک افسون زدگی روش شناختی نیست. مدعی هستم که مدافعان این رویکرد یا از ماهیت دانش تاریخ غافل اند و یا قصد فریب مخاطبان خود را دارند و یا صرفاً بر اساس همرنگی با جوّ غالب در محیط های آکادمیکِ تاریخ، از این رویکرد دفاع می کنند.
اسلاید 3 :
اصطلاحات
تاریخ نگاری سترون: آن نوع نگارش و پژوهش تاریخ که پاسخگوی نیازهای عمیق فکری و فلسفی آدمیان نیست و هیچ نوع زایندگی و بالندگی در آن مشاهده نمی شود.
بی طرفی در تاریخنگاری: نگارش و پژوهش تاریخ به نحوی که هیچ گونه رایحه ی ترجیح مدارانه در آن به مشام نرسد! در قاموس فلسفه علم تاریخ به این ویژگی، التزام به ”عینیت“ گفته می شود.
افسون زدگی روش شناختی: پای بندی به روشی خاص در پژوهش، به علت سیطرة پارامترهای غیر معرفتی و بدون برخورداری آن روش از دلایل موجه معرفتی.
فراتاریخ: هرگونه بنیاد معرفت شناسانه، هستی شناسانه و ارزش شناسانه ای که در تار و پود هر گونه گزارش و یا پژوهش تاریخی تنیده شده است. هیچ گزارش و یا پژوهش تاریخی نمی تواند بدون ابتنای بر فراتاریخ موجودیت پیدا کند. حتی یک گاهشمار محض!
اسلاید 4 :
کدام پرسش؟!
1) آیا مورخ ”باید“ بی طرف باشد؟
پاسخ متداول: آری. باید ”عینیت“ را پاس داشت.
خاستگاه نظری این پاسخ: دو انگاریِ عین و ذهن / ابژه و سوژه / عمل و نظر / واقعیت و ارزش.
خاستگاه تاریخی این پاسخ: ایدةاجتناب از خشونت سیاسی و ایجاد وفاق میان روایات تاریخی
پی آمد عملی این پاسخ: همچنان عدم وفاق میان روایات تاریخی . ادامه و حتی گسترش خشونت. تولید پژوهش های تاریخی بدون جلب مخاطب فراگیر.
2) آیا مورخ ”می تواند“ بی طرف باشد؟
پاسخ مختار: نه.
مدعا: الزام به عینیت در تاریخنگاری جز یک افسون زدگی روش شناختی چیزی نیست.
خاستگاه تاریخی این پاسخ: عدم وجود مورخی که همگان او را از هر جهت بی طرف بدانند.
خاستگاه معرفتی این پاسخ: باور به وحدت واقعیت و ارزش
اسلاید 5 :
طرف داری و انواع آن
طرفداری: موضع گیری ( همدلی. ترجیح. دفاع ) مورخ نسبت به موضوعات، شخصیت ها و یا اندیشه های معین در حین و یا پس از وصول به نتایج پژوهش تاریخی.
انواع طرفداری در تاریخنگاری:
1- پژوهش بدون پیش داوری: می خواهم بدانم پاسخ درست چیست و از آن دفاع کنم ( ارزش داوری بدون پیش داوری) – موضعی را ترجیح می دهم که می دانم درست است. ( موضع قاضی).↓
2- پیش داوری بدون پژوهندگی: می خواهم پاسخ من درست باشد. ( پیش داوری افراطی) موضعی را درست می دانم که دوستش دارم. ( موضع متهم)
3- پژوهش همراه با پیش داوری: می خواهم پاسخ درست را بدانم ولی میل دارم پاسخی که من دوستش دارم، درست باشد ( موضع وکیل مدافع) این وضعیت بسیار رایج است.
4- پژوهش بدون ارزش داوری: می خواهم فقط پژوهش کنم وهیچ دلبستگی به هیچ پاسخی ندارم! ( موضع تماشاچی محض)
مرز میان این انواع همواره روشن و شفاف نیست و می توانند در هم فرو روند. اما نه تا آن حد که نتوان تمایزاتی را میان آنها تشخیص داد.
مورد چهارم فقط ادعا یی است که در عمل، بدامان مورد دوم- البته نه لزوماً با همان نتایج- فرو می غلتد. زیرا هیچ تاریخی نمی توان نوشت مگر با طرف داری. مهم این است که طرف داری از چه؟
اسلاید 6 :
از طرف داری گریزی نیست!
پس چه باید کرد؟
آگاهی از پیش داوری ها و ارزش داوری هایمان
پرهیز از پیش داوری ها
تدارک استدلال و شواهد و مدارک برای ارزش داوری هایمان.
اعلام صریح ارزش داوری ها و استدلالهای آن به مخاطب و پرهیز از مخفی کاری و پنهان شدن پشت نقاب عینیت.
نکته مهم:
تدارک استدلال ها و شواهد همواره محدود به دانش تاریخ نیست و لاجرم پژوهشگر تاریخ را درگیر حوزة فرا تاریخ ( Metahistory) می کند.
اسلاید 7 :
پرسش مهم تر!
علیرغم این که ” رویای بلند پروازانه عینیت تاریخی در ورطة بدنامی سقوط کرده است“چرا غالب پژوهشگران تاریخ در دیار ما همچنان سنگ بی طرفی و پاسداشت عینیت را به سینه می کوبند؟
پاسخ:
غفلت از ماهیت دانش تاریخ
همرنگی با جوّ غالب محافل آکادمیک
فریب دادن مخاطبان پژوهش های تاریخی
